Yarım Asırlık Savaşı Bitiren Barış Anlaşması: 1960’tan 2016’ya Kadar Kolombiya ve FARC Savaşı
Kolombiya Komünist Partisi 1960 yılında askeri kanadı FARC’ı kurdu. Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri – Halk Ordusu (İspanyolca: Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia – Ejército del Pueblo) FARC yahut FARC-EP kısaltmalarıyla anılıyor. Marksist-Leninist örgüt, 50 yılı aşkın müddet boyunca Kolombiya hükümeti ile çatıştı. Bu çatışma bölgenin en uzun süren iç savaşı olarak tarihe geçti. Fakat 2010 yılından itibaren gücü azalan FARC ile hükümet bir barış süreci başlattı. 2012 yılında başlayan barış müzakereleri 2016 yılında kalıcı mutabakatla muvaffakiyete ulaştı.
Yaklaşık dört yıl süren barış süreciyle Kolombiya tarihinin en uzun süren iç çatışması sona erdi.
Kaynak 1Kaynak 2
Tarih 1960’lı yılları gösterdiğinde Kolombiya 50 yılı aşkın müddet devam edecek bir iç çatışmayla karşı karşıya gelecekti.
Bu çatışmanın başrolünde FARC olacaktı. FARC, yani “Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri-Halk Ordusu” İspanyolcası ise “Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia – Ejército del Pueblo”. FARC yahut FARC-EP kısaltmalarıyla biliniyor.
Kolombiya Komünist Partisi’nin askeri kanadı olarak kuruldu.
Marksist-Leninist örgüt olan FARC,1960’lı yıllarda Kolombiya Komünist Partisi’nin askeri kanadı olarak kuruldu. FARC, yoksul ve topraksız köylüleri varlıklı sınıfa karşı korumak hedefiyle kurulduğunu lisana getiriyordu. 1950’lerdeki iç savaş periyodunun akabinde ülkede siyasi boşluk göze çarpıyordu.
Özellikle FARC’ın kurulduğu devirde Kolombiya ve ABD ortasında soğuk savaş kızışmıştı. ABD, yakın etrafında sol örgütlerin oluşmaması için büyük gayret sarfediyordu.
Terör örgütü ilan edildi.
Örgüt, Kolombiya hükümeti, ABD, Kanada ve Avrupa Birliği tarafından terör örgütü ilan edildi.
1980’lerde FARC altın çağını yaşadı.
Örgüt, 1980’li yıllarda altın çağına adım atmıştı. Ülke genelinde büyük çaplı aksiyonlar gerçekleştiren örgüte gün geçtikte iştirak artıyordu. Üye sayısı on binleri aşmıştı. FARC’ın 1980’li yıllardan itibaren gücünü artırmak için kokain ticaretine başladığı da savlar ortasında. ABD tarafından ortaya atılan bu teze nazaran örgüt yılda en az 300 milyon dolar yarar elede ediyordu.
Kolombiya Emniyet Genel Müdürü General Jose Roberto Leon’a nazaran ülke genelinde uyuşturucu ticaretinin yüzde 60’ına hakim olan örgütün yıllık geliri 1 milyar doları buluyordu.
Örgüt kazandığı paralarla gücünü artırırken büyük bir tehlike olarak görülmesi üzerine 1980’den 1990’lı yıllara kadar hükümet tarafından barış teşebbüslerinde bulunuldu.
2001 yılında örgütün 16 bin mensubu bulunuyordu.
2000’li yıllara gelindiğinde gücünün doruğuna ulaşan FARC’a karşı hükümet tedbir almaya başlamış ve Demokratik Güvenlik Süreci’ne adım atmıştı. 2008 yılından itibaren zayıflamaya başlayan örgütün mensubu 6 bine kadar düşmüştü.
2010 yılında barış süreci başladı. FARC gücünü giderek kaybetti.
2010 yılına gelindiğinde Kolombiya Devlet Başkanı Manuel Santos tarafından birinci kere resmi barış süreci için adım atıldı. Geçmiş periyotta de barış adımları atılmış lakin kısa süren bu adımlardan olumlu sonuç çıkmamıştı. Geçmişte yaşanılanlardan ders alan Santos iki sene boyunca süreci zımnî görüşmelerle yürüttü.
2012 yılında Kolombiya FARC Barış Müzakereleri ile resmi süreç başladı.
Gizli görüşmelerle başlayan süreç 2012 yılında resmiyete döküldü. Müzakereler Küba’nın başşehri Havana’da başladı. Müzakelerin Küba’da başlamasının ehemmiyeti aslında epey fazla. Zira Küba ve Venezuela FARC destekçisiydi. Kolombiya hükümetinin dikkat ettiği noktalardan birisi de bu iki ülkenin takviyesini almaktı.
Kolombiya hükümeti ve FARC ortasında barış süreci yaklaşık dört sene sürdü.
Müzakereler sürecinde 6 başlık ehemmiyet taşıdı: Toprak ıslahatı, siyasi iştirak, savaş mağdurları, uyuşturucu hususlar, çatışmanın sonlandırılması ve barışın uygulanması.
Maddelere bakıldığında barış görüşmelerinin siyasi hayatın yanı sıra çatışmanın çıkmasına neden olan ülkedeki temel sıkıntılara değinildiği görülüyor.
Dört yılın sonunda kalıcı barış mutabakatı.
2016 yılında Kolombiya hükümeti ve FARC ortasında barış mutabakatı imzalandı. Mutabakat halk oylamasına sunuldu. Refarandumda yüzde 49.8 barışa “Evet” dedi, yüzde 50.2’si ise “Hayır” dedi. Anlaşma oylama sonucu reddedildi. ‘Hayır’ oranının çıkma nedeni olarak kentlerde yaşayıp ekonomik durumu yeterli olanların kırsalda yaşanan çatışmalardan habersiz olmaları görülüyordu.
Referandumda reddedilen muahede küçük değişiklikler yapılarak Meclis’e sunuldu ve burada kabul edilerek uygulanmaya başlandı.
50 yıllık savaş sona erdi.
Kolombiya hükümeti ve FARC 2016 Eylül ayında kalıcı mutabakat imzaladı. Muahede başarılı ilerledi, 13 bini aşkın FARC mensubu birinci altı ayda silah bıraktı.
Türkiye, Kolombiya hükümeti ve FARC ortasındaki barış sürecine dayanak veren ülkelerden biri olmuştu.
2016 yılında hükümet ve örgüt ortasında varılan ateşkes kararına Türkiye’de şu açıklama yapılmıştı:
“Kolombiya Hükümeti ile Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ortasında yarım asırdır mühlet gelen, 220 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine ve 5 milyon kişinin ise yerlerinden edilmesine yol açan silahlı çatışmalara ait olarak, tarafların 23 Haziran 2016 tarihinde karşılıklı ateşkes ve silah bırakma konusunda mutabakatları memnuniyetle karşılanmıştır.
Önümüzdeki periyotta imzalanması öngörülen son barış mutabakatı öncesindeki kritik bir kademeyi teşkil eden karşılıklı ateşkes ve silah bırakmayı, Kolombiya’da ve bölgenin genelinde kalıcı barış ve istikrarın tesisi tarafında atılmış kıymetli bir adım olarak görüyoruz.
Türkiye, barış sürecine Amerika Devletleri Örgütü (ADÖ) kanalıyla katkı sağlamakta ve ADÖ’nün Barış Sürecini Destekleme Misyonu’na (MAPP) bir diplomatımızla dayanak vermektedir. Öteki yandan, Kolombiya’yla olan işbirliğimiz çerçevesinde, çatışmalardan büyük ölçüde ziyan gören Kolombiya’nın Orejon bölgesinde TİKA tarafından yaptırılacak ilkokulun inşaatı ile ilgili çalışmalara başlanmış olması da memnuniyet verici bir gelişme teşkil etmiştir.
Türkiye, işbirliğimizin her alanda süratle gelişmekte olduğu Kolombiya’ya müteakip periyotta de takviyesini sürdürmeye devam edecektir.”
“Sürecin başından beri güçlü dayanak vermiş olan Türkiye…”
Türkiye Cumhuriyet Dışişleri Bakanlığı 2021 yılında Kolombiya hükümeti ve FARC ortasında imzalanan mutabakatın beşinci yıldönümünde açıklama yayımlamıştı:
‘Kolombiya Hükümeti ile Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ortasında 24 Kasım 2016 tarihinde imzalanan ve Kolombiya’da 50 yılı aşkın bir müddettir devam eden çatışma devrini sonlandıran Barış Mutabakatının 5. yıldönümünü kutluyoruz.
Bu tarihi mutabakatla hayata geçirilen barış sürecine başından beri güçlü takviye vermiş olan Türkiye, bölgedeki en kıymetli ortaklarından biri olan Kolombiya’daki barış ve istikrar ortamının idamesine büyük ehemmiyet atfetmekte olup, sözkonusu barış sürecine önümüzdeki periyotta de her türlü katkıyı vermeye devam edecektir.’
