Yapay Zekâ Destekli Girişimcilik- Geleceğin Şirketleri Nasıl Kuruluyor?
Henüz fizikî bir ofisi bile yok. Ekip arkadaşları birebir kentte yaşamıyor; sabahları tıpkı sokaktan geçmiyorlar, birebir ülkede bile uyanmıyorlar. Kurucu takımdan biri Hindistan’da küçük bir kıyı kasabasında yaşıyor, başkası Tallinn’de eski bir kütüphaneden dönüştürülmüş ortak çalışma alanında kod yazıyor. Teknik kuruculardan biri hiç insan değil, o bir yapay zekâ.
Bu yeni jenerasyon teşebbüsün birinci logosu, DALL·E ile üretildi. Kullanıcı arayüzü görselleri Midjourney’den çıkarıldı. Pazarlama metinlerini ve müşteri tahlillerini ChatGPT kaleme aldı. Web sitesi, Framer AI ile tasarlandı; birinci eser test raporları ise Galileo AI üzerinden simüle edildi. Müşteri dayanak sistemi, Heyday AI üzere otomatik sohbet botlarıyla kuruldu. Tüm bu süreç, birkaç kişi ve bir düzine yapay zekâ dayanaklı araçla sadece üç haftada tamamlandı hem de klâsik tekniklerle kurulacak bir start-up’ın %10’u maliyetle.
Bu teşebbüsün yatırım arayışına çıkması için bir ofise, onlarca çalışana ya da aylara gereksinim yoktu. Onlar sadece fikri, bir WiFi temasını ve birkaç güçlü yapay zekâ aracını yanlarına aldılar. Gerisini algoritmalar halletti.
Kulağa hâlâ bir bilim kurgu sahnesi üzere geliyor olabilir. Lakin bu sahne çoktan sahneleniyor. 2025’te bir teşebbüs kurmak artık eskisi üzere uzun ve sancılı değil; zira artık kurucu ortaklar ortasında “yapay zekâ” da var.
Peki bu heyecan verici yeni düzlem sahiden umut mu vadediyor, yoksa sahne gerisinde sessizce büyüyen bir kırılmanın habercisi mi?
Artık bir iş fikrini hayata geçirmek için büyük bir sermayeye, yazılımcı bir kurucu ortağa ya da fizikî bir takım buluşmasına gereksinim yok. Hayal edilen eser, birkaç yapay zekâ aracıyla günler içinde tasarlanabiliyor; kullanıcı testi, amaç kitle tahlili ve lansman süreci büsbütün otomasyona bağlanabiliyor. Örneğin, pazarlama kampanyaları için geçmiş müşteri bilgilerini tahlil eden bir yapay zekâ, birebir vakitte o kampanyanın hangi toplumsal medya platformunda, hangi görsellerle ve hangi sözlerle daha fazla etkileşim alacağını da evvelce simüle edebiliyor. Bu, sırf vakit değil, insan gücü açısından da devrimsel bir dönüşüm manasına geliyor.
Ama tam da bu noktada, göz kamaştıran verimliliğin gerisinde diğer bir sessizlik büyüyor. Girişimcilik uzun müddet boyunca yalnızca tahlil üretme süreci değil, tıpkı vakitte bir insanlık hâliydi. Denemek, yanılmak, sezgilerine güvenmek, kıssa anlatmak… Eserlerin arkasında ferdî gayretler, küçük tesadüfler, büyük hayal kırıklıkları ve onlardan doğan yaratıcı tahliller olurdu. Artık ise o süreçlerin birçoğu, doğruluğu algoritmalarla kanıtlanmış ‘en optimal’ tahliller tarafından devralınıyor. Bu da girişimciliğin duygusal, sezgisel ve beşere dair tabiatını giderek silikleştiriyor.
Yapay zekâ, elbette büyük bir fırsat. Bilhassa kaynaklara erişimi kısıtlı bireyler için teknolojiyle eşitlik vadeden bir araç olabilir. Kod bilmeden eser geliştiren gençler, iş fikirlerini hayata geçirme talihi buluyor. Bir vakitler yalnızca Silikon Vadisi’nde mümkün olan işler, bugün İstanbul’da bir apartman dairesinden ya da Nairobi’de bir kafeden yürütülebiliyor. Lakin bu eşitlik hissinin içinde yeni bir eşitsizlik daha sessizce büyüyor: Yaratıcılığın otomatikleştirilmesi. Zira ne kadar çok kişi tıpkı araçları kullanırsa, ortaya çıkan tahliller de o kadar birbirine benziyor. Dizaynlar birbirine yakın, metinler misal, stratejiler neredeyse kopya üzere. Yani herkes her şeyi yapabilir hâle gelirken, farklılaşmak ironik biçimde daha da zorlaşıyor.
Üstelik işin istihdam boyutu da artık tartışmalı. Geçmişte 10 kişinin yaptığı işi bugün bir kişi ve birkaç yapay zekâ dayanaklı yazılım yapabiliyor. Bu, maliyet açısından patronu rahatlatıyor olabilir; fakat girişimciliğin bir başka sessiz rolü olan “istihdam yaratma” sorumluluğunu ortadan kaldırıyor. Halbuki girişimcilik yalnızca ferdi zenginleşme değil, toplumsal yarar ve iş gücü ekosistemi açısından da kıymetli bir aktördü. Artık ise teşebbüsçü, giderek yalnızlaşan ve sadece kendi çevikliğine güvenen bir figüre dönüşüyor. Süratli, verimli, risksiz… Fakat tıpkı vakitte sessiz, yalıtılmış ve ruhsuz.
Yine de bu tabloya büsbütün karamsar bir gözle bakmak haksızlık olur. Çünkü yapay zekâ takviyeli araçlar yanlışsız niyetle ve etik çerçevede kullanıldığında, yaratıcı süreçleri besleyen güçlü destekçilere dönüşebilir. Asıl fark, onları hangi soruları sormak için kullandığımızda yatıyor. Yalnızca “En süratli nasıl yaparım?” diye soran bir girişimciyle, “En manalısını nasıl inşa ederim?” diye düşünen bir teşebbüsçü ortasında hâlâ derin bir zihinsel uçurum var. Ve bu uçurumun hangi tarafına geçeceğimiz, gelecekteki girişimcilik anlayışını belirleyecek.
Çünkü teknolojinin ne kadar ilerlediğinden bağımsız olarak, insanın hayal etme, mana arama ve dünyayı dönüştürme isteği var epey, girişimcilik yalnızca algoritmaların değil, kalbin ve vicdanın da işi olmaya devam edecek.
Yapay Zekâ Yeni Jenerasyon Girişimcinin En Yakın Ortağı
Bugünün teşebbüsçüsü, fikirle teknoloji ortasındaki arayı kısaltmakla meşgul.
Yapay zekâ, yeni jenerasyon girişimcinin sadece bir aracı değil; artık bir akıl ortağı, bir stratejist, hatta birden fazla vakit bir karar verici. Bugünün teşebbüsçüsü için vakit en değerli sermaye ve yapay zekâ bu sermayeyi büyütmenin en kestirme yolu. Fikirle uygulama ortasındaki o uzun, maliyetli ve birden fazla vakit hüsranla sonuçlanan yol, artık önemli biçimde kısalmış durumda. Bir eser fikri, yalnızca birkaç gün içinde tasarlanabiliyor, test edilebiliyor ve pazara sunulacak hâle getirilebiliyor. Ve tüm bu süreç, fizikî bir takım olmadan; yalnızca bir ekran ve birkaç güçlü yapay zekâ aracıyla tamamlanabiliyor.
No-code platformlar sayesinde artık kod bilmeden yazılım geliştirilebiliyor. Bubble, Glide yahut Softr üzere araçlarla bir MVP oluşturmak için evvelce haftalarca süren yazılım süreçlerine gerek kalmıyor. Metin müellifliği için ChatGPT kullanılıyor; blog içeriklerinden reklam sloganlarına, yatırımcı sunumlarındaki etkileyici cümlelere kadar pek çok metin, dakikalar içinde üretiliyor. Görsel dizaynlar için DALL·E, Midjourney yahut Leonardo AI üzere görsel üreticiler, bir tasarımcıyla çalışmadan da profesyonel sunumlar yapma imkânı tanıyor. AutoML ve gibisi data tahlili araçlarıyla kullanıcı dataları, pazarlama stratejileri ya da müşteri davranışları üzerine simülasyonlar kurulabiliyor. Notion AI ile planlama yapılıyor, Runway üzere platformlarla eser tanıtım görüntüleri oluşturuluyor. Hülasa bir teşebbüsün birinci üç ayında yapılması gereken işlerin birden fazla, artık sırf üç günde, birden fazla vakit tek bir bireyle yapılabiliyor.
Bu sürat ve esneklik, kuşkusuz girişimcilik alanında demokratikleşme vaat ediyor. Evvelce lakin büyük grupların ve yatırım almış teşebbüslerin ulaşabildiği kaynaklara, artık sonlu bütçesi olan bir birey de ulaşabiliyor. Bu da oyunun kurallarını yine yazıyor: Artık “başlamak için kimin tanıdığı var?” değil, “kim teknolojiyi nasıl kullandığıyla fark yaratıyor?” sorusu daha belirleyici.
Ancak bu tablo, tüm parlaklığına karşın bir öteki temel soruyu da gündeme taşıyor: “İnsan bu sistemde tam olarak nerede duruyor?”
Hızlı üreten, verimli planlayan, düşük maliyetli çalışan bir yapay zekâ sisteminin gölgesinde, girişimcinin sezgileri, bedel yargıları ve kıssası vakitle görünmezleşiyor mu? Eserin kalitesi yükselirken, manası azalıyor mu?
Yaratıcılığın otomatikleştirilmesi, bir yandan ilham verici bir potansiyel taşıyor, fakat başka yandan bir tehlikeyi de içinde barındırıyor. Benzemek. Herkes emsal araçlarla, misal süreçlerden geçerek, benzeri tahliller üretmeye başladığında; girişimcilik özünü kaybetmeye başlıyor. Meğer tarih boyunca en güçlü teşebbüsler, teknik doğruluktan çok, duygusal bağ kuran fikirlerle büyüdü. Airbnb, Shopify, Duolingo ya da Canva üzere markalar sırf eser değil, bir “neden” sundular. Bugünse “neden” sorusu, “nasıl daha süratli yaparım?” sorusunun gölgesinde kalma riski taşıyor.
Bu yeni düzlemde, yapay zekâyla desteklenen değil, onunla ortak düşünen, araçları yalnızca sürat için değil, mana için de kullanan teşebbüsçüler öne çıkacak. Zira hala büyük farkı yaratan, algoritmalar değil; onları hangi hedefle kullandığımız.
Tam da bu noktada, girişimciliğin geleceğine dair daha derin bir soruyla karşılaşıyoruz: Şayet üretim süreci giderek insan emeğinden arınıyorsa, özgünlük nerede filizlenecek? Bugün yapay zekâ takviyeli araçlar, girişimcilik için büyük bir sürat ve güç avantajı sunarken, birebir vakitte bir “tek tipleşme” riskini de beraberinde getiriyor.
Fikirler datalarla doğrulanıyor, metinler optimize ediliyor, görseller algoritmik hoşluk ölçütlerine nazaran oluşturuluyor. Lakin tüm bu “doğru” olan tercihler, bir mühlet sonra farklı olanı, deneysel olanı, sezgisel olanı baskılamaya başlıyor. Bir yatırımcı sunumunun kusursuz olması, onun etkileyici olduğu manasına gelmeyebilir; zira birden fazla vakit sahiden hatırlanan sunumlar, küçük bir yanılgı, insani bir jest ya da öyküdeki samimiyet sayesinde kalıcı olur. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda asıl farkı yaratan teşebbüsçüler, yapay zekânın sunduğu harikalığı değil, insani kusurlardaki güzelliği dengelemeyi başarabilenler olacak.
Girişimciliğin Mekanikleşen Yüzü
Yapay zekânın sunduğu bu sürat ve verimlilik, birebir vakitte histen, sezgiden, kıymetlerden uzak bir girişimcilik anlayışını da beraberinde getiriyor. Kıssası olmayan eserler, insan dokunuşu taşımayan markalar, bilgiyle optimize edilmiş lakin ruhunu kaybetmiş teşebbüsler…
Bunun ötesinde, yapay zekâ artık yalnızca destekleyici değil, yaratıcı aktör olarak da sahnede. Bu, klâsik girişimciyi yalnızca süratle değil, manayla da müsabakaya zorluyor.
Üstelik yapay zekâdan takviye alan bu teşebbüsler; iş gücüne duyulan ihtiyacı da azaltıyor. 10 kişinin yapacağı işi artık bir kişi ve birkaç yapay zekâ aracı yapabiliyor. Bu da girişimciliğin ‘istihdam yaratma’ misyonunu sorgulatıyor.
Geleceğin Teşebbüsleri: Daha Az İnsan, Daha Fazla Zekâ mı?
Bazılarına nazaran bu gelişmeler, verimliliğin ve fırsat eşitliğinin yeni formülü. Zira artık büyük sermayeye gereksinim duymadan, tek bir kişi de global ölçekli bir iş kurabiliyor. Yapay zekâ, bilgiye erişimdeki pürüzleri kaldırıyor; yaratmak isteyen herkese bir fırsat sunuyor.
Ama başka taraftan şu gerçeği görmezden gelemeyiz. Girişimcilik sadece tahlil üretmek değil, tıpkı vakitte insan olmakla ilgili bir şeydi. Denemek, yanılmak, empati kurmak, hayal etmek, risk almak… Halbuki yapay zekâ, bu insanî süreçleri optimize ederken, tahminen de girişimciliğin özündeki kıssayı sessizce siliyor.
Gelecek Ne Kadar Bizim?
Yapay zekâ takviyeli girişimcilik, bir ihtilalin kapısını aralıyor. Lakin bu kapının arkasında ne olduğunu hâlâ tam göremiyoruz. Tahminen daha erişilebilir bir girişimcilik ortamı, tahminen de kimliksiz ve ruhsuz bir üretim dünyası…
Gerçeklik korkutucu mu? Evet, biraz. Ancak tıpkı vakitte sorumluluk gerektiren bir fırsatla karşı karşıyayız. Yapay zekâyı yalnızca bir araç olarak gören değil, onu insan merkezli tahliller için şekillendiren girişimcilere daha çok muhtaçlığımız olacak.
Çünkü teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, hâlâ en yeterli fikirler; bir kahve fincanı eşliğinde kurulan hayallerde doğuyor.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
