Türkiye’de Özel Okullarda Sınıf Öğretmeni Krizi: Nedenler ve Çözüm Önerileri
Türkiye’de eğitim dalı son yıllarda birçok yapısal sıkıntıyla karşı karşıya kaldı. Bu sıkıntılardan biri de özel okullarda sınıf öğretmeni bulunamaması. Öğretmenler ya devlet atamalarını bekliyor ya da özel ders vererek daha yüksek gelir elde etmeyi tercih ediyor. Özel okullar ise bu süreçte önemli bir öğretmen açığıyla mücadele etmek zorunda kalıyor. Pekala, bu kriz neden ortaya çıktı ve nasıl çözülebilir?
Öğretmen krizinin temel nedenleri
1. Özel okullardaki düşük maaşlar ve çalışma koşulları
Özel okullarda öğretmen maaşları, devlet okullarına kıyasla önemli formda düşük. Bilhassa küçük ve orta ölçekli özel okullarda maaşlar minimum fiyat düzeyinde kalabiliyor. Buna ek olarak, öğretmenlerden ağır ek çalışma saatleri, hafta sonu aktiflikleri ve veli toplantıları üzere ek sorumluluklar talep ediliyor. Bu durum, öğretmenlerin devlet takımına atanma ihtimali varsa özel bölümü tercih etmemelerine neden oluyor.
2. Devlet takımlarının tercih edilmesi
Öğretmenler, devlet okullarında çalışmayı hem iş teminatı hem de daha âlâ toplumsal haklar nedeniyle özel kesime tercih ediyor. Devlet atamaları gecikse bile öğretmenler, özel okulda çalışmak yerine KPSS’ye hazırlanmayı ve atanmayı beklemeyi daha mantıklı buluyor. Üstelik, devlet takımına geçme ihtimali düşük olan öğretmenler bile özel okulda çalışmak yerine özel ders vererek daha yüksek bir yarar elde etmeyi seçiyor.
3. Özel ders ve kurs alternatiflerinin daha cazip hale gelmesi
Özel ders piyasası son yıllarda süratle büyüdü. Veliler, çocuklarının akademik muvaffakiyetini artırmak için ferdî derslere yönelmeye başladı. Bilhassa imtihanlara hazırlık sürecinde (LGS, YKS vb.), öğretmenler özel ders vererek özel okulda çalışmaktan daha fazla kazanabiliyor. Haftada birkaç öğrenciye ders vermek, özel okulda çalışmanın getirdiği yükümlülüklerden daha az zahmetli ve maddi olarak daha tatmin edici olabiliyor.
4. Öğretmenlerin yurt dışına ve alternatif kesimlere yönelmesi
Son yıllarda Türkiye’de ekonomik şartların zorlaşmasıyla birlikte öğretmenlerin bir kısmı yurt dışındaki fırsatları değerlendirmeye başladı. Bilhassa İngilizce bilen öğretmenler Avrupa’da ve Orta Doğu’da öğretmenlik yapmayı tercih ediyor. Bunun yanı sıra, özel kesimde eğitimle ilgili farklı alanlara (eğitim danışmanlığı, içerik üretimi vb.) yönelen öğretmen sayısı da artıyor.
Çözüm teklifleri: Sınıf öğretmeni krizine nasıl bir tahlil getirilebilir?
1. Özel okullarda maaş ve çalışma şartları iyileştirilmeli
Öğretmenlerin özel okullarda çalışmayı cazip bulmaları için maaşlarının uygunlaştırılması gerekiyor. Okullar, öğretmenlere yalnızca taban fiyat düzeyinde maaş vermek yerine, performansa dayalı ek fiyatlar, teşvik primleri ve yan haklar sunabilir. Ayrıyeten, öğretmenlerin fazla mesaiye zorlanması yerine daha istikrarlı bir çalışma sistemi oluşturulmalı.
2. Kamu-özel iş birlikleri ile özel okullara teşvik sağlanmalı
Özel okulların öğretmen maaşlarını artırabilmesi için devlet takviyesi yahut teşvik düzenekleri sağlanabilir. Örneğin, makul standartları karşılayan özel okullara düşük faizli kredi yahut vergi avantajı sunulabilir. Böylelikle, özel okullar öğretmenlerine daha âlâ fiyat ve toplumsal haklar sunabilir.
3. Devlet takımlarına alternatif modeller geliştirilmeli
KPSS’yi bekleyen öğretmenlerin bir kısmı, özel okullarda belli bir mühlet çalışmaları halinde devlet takımlarına daha avantajlı geçiş yapabilecekleri bir sistem oluşturulursa, bu okullarda daha fazla öğretmen çalışmaya istekli hale gelebilir. Örneğin, özel okulda muhakkak bir mühlet çalışan öğretmenlere kamu atamalarında ek puan verilebilir.
4. Özel ders ve okul istikrarı sağlanmalı
Özel ders piyasası öğretmenler için cazip hale gelmiş olsa da, özel okullar öğretmenlere esnek çalışma saatleri ve özel ders imkânları sunarak rekabet edebilir. Örneğin, öğretmenlerin okul saatlerinden sonra özel ders vermelerine müsaade veren ve bunu denetleyen bir model oluşturulabilir.
5. Alternatif öğretmen yetiştirme programları başlatılmalı
Özel okullar, öğretmen yetiştirme programları başlatarak kendi takımlarını oluşturabilir. Örneğin, öğretmen adaylarına staj imkânı sunarak onları mezuniyet sonrası direkt işe alabilecekleri bir sistem oluşturabilirler. Eğitim fakülteleri ile iş birliği yaparak, öğrencilere mezuniyet öncesinde özel okul tecrübesi kazandırmak da bu sorunu çözmeye yardımcı olabilir.
Sonuç: Kriz fırsata dönüştürülebilir mi?
Türkiye’de özel okullardaki sınıf öğretmeni eksikliği, yalnızca bir maaş sorunu değil; birebir vakitte çalışma şartları, devlet atamaları ve alternatif gelir kaynaklarının öğretmenler için daha cazip hale gelmesiyle de ilgili. Lakin, bu kriz gerçek stratejilerle bir fırsata çevrilebilir. Özel okulların, öğretmenlerin motivasyonunu artıracak şartları sunması, devletin özel eğitim kurumlarına yönelik teşvikler geliştirmesi ve öğretmenlerin meslek yollarının çeşitlendirilmesi, bu sorunun çözülmesinde değerli adımlar olacaktır. Şayet bu adımlar atılmazsa, özel okullardaki öğretmen açığı büyüyerek eğitimin niteliğini olumsuz etkilemeye devam edecektir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
