Eğitim, toplumların geleceğini belirleyen en değerli alanlardan biridir. Bu alanın taşıyıcı kolonlarından biri elbet eğitimcilerdir. Eğitim sisteminin kilit taşı öğretmenlerin mesleksel standartlarını koruyacak, haklarını savunacak ve eğitim siyasetlerinde etkin bir kelam sahibi olmalarını sağlayacak bir meslek odasının Türkiye’de şimdi kurulmamış olması, eğitim sistemimizde değerli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır. Mühendislerin, hekimlerin, avukatların kendi meslek odaları varken, eğitim üzere stratejik bir alanda bu türlü bir yapılanmanın olmaması düşündürücüdür.
Öğretmenlik, 13 Mart 1924 tarih ve 439 sayılı Orta Tedrisat Muallimleri Kanununun 1. hususunda “Muallimlik devletin genel hizmetlerinden talim ve terbiye görevini müstakil sınıf ve derecelere ayrılan bir meslektir” ve 1739 Sayılı Ulusal Eğitim Temel Kanununun 43. hususunda ise “Öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili idare vazifelerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir” denilerek meslek olarak kabul edilmiştir.
Öğretmenliğin kanunlar çerçevesinde net tanımlanmasına karşın günümüzde kimlerin öğretmen olacağı sorusunun cevabı net verilememektedir.
Hatta siyasî uygulamalarla öğretmen yetiştirmeden istihdamına kadar olan süreç karmaşık bir duruma getirilmiştir. Öğretmenlik Meslek Kanunu ve Ulusal Eğitim Akademisi konusunda gelinen son nokta bu karmaşıklığın en şimdiki hâlidir. Formasyonun Sertifikasının bir yandan devam etmesi, eğitim fakültelerinin durumu ve geleceği tartışma konusu olmuştur. eğitim fakültelerinin öğrenci alımını hangi statüye nazaran alacağı ve öğretmen yetiştirme yetkisinin hangi kurumda olacağı tartışmaları eğitimciler açısından önemli bir saygınlık kaybına neden olmuştur. Hakikaten bu saygınlık kaybı sınıf öğretmenliğine giriş puanlarında çok ciddi düşüşe sebep olmuştur.
Öğretmenlik mesleğinin toplumların kalkınmışlık düzeyindeki tesirlerine karşın, mesleğin toplumsal statüsünde olumlu bir gelişme ve değişme olmamıştır. Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsündeki bu durağanlığın nedenleri ortasında tesirli ve iştirakin yüksek olduğu bir meslek örgütüne sahip olamamaları gösterilebilir. Mesleklerin göstergelerinin birisi de “meslek kuruluşlarıdır”. Kendi üyelerinin çıkarlarını, haklarını korumak ve sıkıntılarını lisana getirmek için organize olmuş meslek kuruluşları öğretmenler için de kelam mevzusudur.
Öğretmenlik meslek odası kurulabilir mi? Bu bir hayal mi yoksa hakikaten gerekli mi? Gelin, bu sorunun karşılığını birlikte arayalım.
Öğretmenlik meslek odasının kurulması, kulağa idealist bir fikir üzere gelebilir. Öncelikle, bu çeşit bir yapının oluşturulabilmesi için yasal altyapının hazırlanması ve geniş çaplı bir toplumsal mutabakat gereklidir. Ayrıyeten, eğitimcilerin hangi kriterlerle bu odanın üyesi olacağı, odanın ne tıp sorumluluklar üstleneceği üzere pek çok sorunun yanıtlanması gerekir. Eğitim sistemimizin mevcut sıkıntıları düşünüldüğünde, bu türlü bir yapının kurulmasının bir müddet daha hayal olarak kalacağını düşünenlerin sayısı az değil.
Diğer yandan, öğretmenlik meslek odası bir lüks değil, aslında bir gerekliliktir. Bugün eğitim siyasetlerinin şekillendirilmesinde alandaki öğretmenlerin sesinin gereğince duyulmadığı sık sık lisana getirilmektedir. Öğretmenlik meslek odası, bu boşluğu doldurabilir ve birçok hususta kıymetli katkılar sağlayabilir.
Meslek odası nedir ve neden gerekli?
Meslek odaları, makul bir meslek kümesinin standartlarını belirleyen, üyelerinin haklarını koruyan ve meslekle ilgili siyasetlerin oluşturulmasına katkı sağlayan kurumlardır. Mühendisler, tabipler, avukatlar üzere birçok meslek kümesi bu cins örgütlenmelere sahiptir. Fakat ülkemizde eğitim üzere geniş bir alanda faaliyet gösteren öğretmenler için bu türlü bir yapı bulunmamaktadır.
Eğitimin vazgeçilmez ögesi olan öğretmenin mesleksel ve toplumsal rollerini yerine getirebilmesi için öğretmenin her manada mesleğinden doyum sağlaması, mesleğini sevmesi, kendine itimat duyması, eğitim sürecinde karar alma sistemlerinde yer alması gerekir. Tüm bunların gerçekleşmesi içinde öğretmenlik mesleğinin statüsünün yükseltilmesi, toplumda prestij edilen bir meslek durumuna getirilmesi gerekir. Bir meslek odasının bulunmaması, öğretmenlerin mesleksel gelişim gerekse özlük hakları konusunda gereğince güçlü bir biçimde temsil edilmesini engellemektedir ve mesleksel prestijinin korunmasının önüne geçmektedir. Halbuki bir öğretmen meslek odası, hem öğretmenlerin mesleksel yeterliliklerini artıracak hem de eğitim siyasetlerine direkt tesir edecek bir platform sunabilir.
Meslek birlikleri yalnızca ortak ilgi altında birleşmiş bireylerin kümesidir. Birebir meslek kümesine ilişkin bireylerin bu ortak ilgi alanına ilişkin çıkarlarını savunduğunu görürseniz orada meslek birliği vardır. Öğretmenler bu hedefle nerede çalışırsa çalışsın (kamu-özel) bir meslek birliği oluşturabilirler. Bu birlik öğretmenlerin istihdam koşullarından, okul türlerine, mesleksel ve şahsî gelişimden meslekten çıkarılmaya, özlük haklarından eğitimin kalitesine kadar her türlü ortak ilgi alanına dair pazarlık haklarına sahip tek birlik olmalıdır.
Günümüz mevcut öğretmen sendikaları ve derneklerinin bir meslek örgütü rolünü yerine getirebildiklerini söylemek epeyce güçtür.
Öğretmenlikle ilgili tesirli “meslek örgütlerinin olmayışı; mesleğe giriş kontrolünün meslek mensuplarınca yapılmasını, mesleğin üyelerinin hizmetin verilişi ile ilgili bir özerkliğe sahip olmasını, mesleğin etik kurallarının belirlenmesini ve mesleğin öz kontrolünün yapılmasını güçleştirmekte ve alanın mesleksel niteliğinin sorgulanmasına neden olmaktadır. Fakat Türkiye’de öğretmenlerin profesyonel meslek odalarının/derneklerinin olmayışı, hem kişisel hem de mesleksel kazanımlar yönünden üste yanlışsız hareketlilikte eksikliğini hissettirmektedir. Hekimlerin meslek odası ve sendikalarında olduğu üzere eğitimcilerin odalarının yada profesyonel derneklerinin olması yönünde yasal düzenlemenin yapılması gerekmektedir. Şayet bu mümkün olmayacak ise sendikalara profesyonel oda ve derneklerin vazifelerini de üstlenecekleri bir ortak heyette vazife yüklenmelidir.
MEB tarafından hazırlanan 2023 Vizyon Belgesi’nin insan kaynaklarının geliştirilmesi ve idaresi başlığının altında yer alan; öğretmen ve okul yöneticilerinin atanmaları, çalışma koşulları, vazifede yükselmeleri, özlük hakları ve gibisi öteki konuları dikkate alan “Öğretmenlik Meslek Kanunu” çıkarılması ile gündeme getirilip hazırlanan Öğretmenlik Meslek Kanununun hayat geçirilmesi kıymetli bir adım olmuştur. Lakin burada dikkat edilmesi gereken konu kanun yürülüğe girse bile; hayata geçirilmesi planlanan adımların ne kamu kurumları eliyle ne de sendikalar, dernekler eliyle tesirli sonuçlar alması mümkün değildir.
Bu kanun hem öğretmenliğin bir profesyonel meslek olduğunu hem de meslek odasının kurulmasına giden şiddetli yolun aşılmasına vesile olacaktır. En kısa tabir ile eğitimciler meslek odası kurulmadan öğretmenlik meslek kanunun tesirli olması mümkün olmayacaktır.
Öğretmen meslek odası ne sağlayabilir?
1. Mesleksel standartların belirlenmesi:
Öğretmenlik mesleğinin etik bedellerini ve standartlarını belirlemek, mesleğin prestijini artıracak bir adım olacaktır. Bu sayede, öğretmenlik mesleği daha prestijli ve profesyonel bir hale gelebilir.
2. Hakların korunması:
Meslek odası, öğretmenlerin özlük haklarını savunacak bir yapı sunabilir. Maaş siyasetleri, ek ders fiyatları, çalışma saatleri ve müsaade hakları üzere bahislerde öğretmenlerin sesi daha güçlü duyulabilir. Bu, eğitimcilerin daha adil ve motive edici şartlarda çalışmasını sağlayabilir.
3. Mesleksel gelişim ve eğitim:
Sürekli değişen eğitim teknolojileri ve yaklaşımlarına ahenk sağlamak için öğretmenlerin mesleksel gelişimi değerlidir. Meslek odası, seminerler, atölyeler ve sertifikasyon programlarıyla öğretmenlerin gelişimini destekleyebilir.
4. Eğitim siyasetlerinde temsil:
Eğitim sistemindeki ıslahat ve siyasetler ekseriyetle merkezi kararlarla belirleniyor. Lakin bu kararların tesirli olabilmesi için alandan, yani öğretmenlerden gelen geri bildirimlere gereksinim var. Eğitimle ilgili karar alma süreçlerinde, öğretmenlerin görüş ve tekliflerinin daha tesirli bir biçimde duyurulması sağlanabilir. Bu, eğitim sistemimizin meselelerine alandan gelen tahliller getirilmesini kolaylaştırır, eğitim siyasetlerinin oluşturulmasında öğretmenlerin etkin bir rol üstlenmesini sağlayabilir.
Zorluklar ve endişeler
Elbette bir öğretmen meslek odasının kurulması sürecinde çeşitli zorluklar ve tasalar de bulunmaktadır. Bilhassa, meslek odasının siyasal tarafsızlığını müdafaası büyük bir ehemmiyete sahiptir. Aksi takdirde, bu yapı hedefinden saparak mesleksel bir kuruluş olmaktan çok ideolojik bir yapıya dönüşebilir. Ayrıyeten, üyelik mecburiliği ve aidat bahisleri da öğretmenler ortasında tartışmalara yol açabilir.
Türkiye’de öğretmenlik meslek odası kurulması, eğitimde esaslı bir dönüşümün habercisi olabilir. Bu yapı, sadece öğretmenlerin haklarını savunmakla kalmayacak, tıpkı vakitte eğitim siyasetlerinin daha faal ve verimli bir biçimde oluşturulmasına da katkı sağlayacaktır. Lakin bu sürecin muvaffakiyete ulaşması için meslek odasının tarafsız, şeffaf ve öğretmenlerin gereksinimlerine odaklanan bir yapıya sahip olması gerekmektedir.
Eğitimin kalitesini artırmanın yolu, öğretmenlerin güçlendirilmesinden geçer. Bir öğretmenlik meslek odası, bu tarafta atılacak kıymetli bir adım olabilir. Artık, öğretmenlerin eğitim sisteminde hak ettikleri yeri alması için harekete geçmenin vakti geldi.
X
İnstagram
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
