Müzik, her vakit hislerimizi söz etmenin, öyküler anlatmanın ve toplumsal olayları yansıtmanın en güçlü yollarından biri oldu. Fakat son birkaç yılda müzik tüketimi hiç olmadığı kadar süratli ve yüzeysel bir hale geldi.
TikTok, Instagram ve Spotify üzere platformlar, müziklerin dinlenme biçimini büsbütün değiştirdi. Bir müziğin popülerliği artık yalnızca melodisine, kelamlarına ya da sanatkarının yeteneğine bağlı değil; toplumsal medyada viral olup olmadığı, algoritmalar tarafından öne çıkarılıp çıkarılmadığı da bir o kadar belirleyici. Pekala bu süratli tüketim çağında müzik, bir sanat formu olarak ruhunu kaybediyor mu?
Anlık popülerlikler ve kalıcılık sorunu
Son periyotta ‘viral’ olan müzikler hayatımızın her yerinde. Türkiye’de de bu trend epey yaygın. Sefo’nun ‘İsabelle’ ya da Reynmen’in ‘Ela’ üzere müzikleri, toplumsal medya sayesinde milyonlarca bireye ulaştı. Lakin bu müzikler, ekseriyetle birkaç ay boyunca tepede kalıp daha sonra unutuluyor. Dinleyici, bir sonraki trende odaklanırken, bu müziklerin yerini yenileri alıyor.
Bir vakitler albümleri baştan sona dinler, her müziğin öyküsünü keşfederdik. Bir albüm, sanatkarın dünyasına açılan bir kapıydı. Artık ise dinleyiciler, sadece 15 saniyelik bir TikTok görüntüsünde duydukları nakarata odaklanıyor. Bu da müziği derin bir sanattan, süratle tüketilen bir cümbüş aracı haline getiriyor.
Algoritmaların sanat üzerindeki etkisi
Günümüzde Spotify, YouTube ve TikTok üzere platformların algoritmaları, hangi müziklerin tanınan olacağını büyük ölçüde belirliyor. Platformlar, kullanıcıların dinleme alışkanlıklarını tahlil ederek ‘kişiselleştirilmiş’ çalma listelerini sunuyor. Bu algoritmalar sayesinde yeni sanatkarlar keşfetmek kolaylaşıyor, fakat tıpkı vakitte çeşitlilik de epeyce sınırlanıyor. Öne çıkarılan müzikler çoklukla belli bir kalıpta şekilleniyor: Kısa, akılda kalıcı ve tekrar edilebilir.
Sanatçılar da üstteki dertlerden ve belirleyici durumlardan dolayı bu algoritmalara uygun eserler üretmek zorunda hissediyor. Süratle tüketilebilecek, toplumsal medyada paylaşılabilir müzikler yaratmak, uzun vadeli ve derin eserler ortaya koymanın önüne geçebiliyor. Müzik, bir sanat formu olmaktan çıkıp, bir eser üzere pazarlanıyor ve süratle tüketiliyor. Gün geçtikçe ve tüketim süratimiz arttıkça da paralel olarak müzik tüketimi de hızlanıyor.
Türkiye’deki dijitalleşme ve müzik sektörü
Türkiye’deki müzik kesimi de bu süratli dönüşümden çok önemli biçimde etkilenmekte. Bilhassa bağımsız sanatkarların, dijital platformlar sayesinde daha geniş kitlelere ulaşma fırsatı bulduğu aşikâr. Ama birebir vakitte büyük plak şirketleri ve toplumsal medya trendleri, dalı ticari karların kaldıraç tesiriyle tekdüze bir yapıya sokma eğilimi gösteriyor. Bu sürecin sonunda müziklerin ‘trend olma’ potansiyeli, onların sanatsal bedelinden daha değerli hale gelmiş durumda.
Örnek vermek gerekirse son devirde Türkiye’de viral olan birçok müziğin aslında büyük bir takım çalışması ve pazarlama stratejisinin eseri olduğunu kabul edebiliriz. Lakin bu müzikler birçok vakit sırf bir devir dinlenip unutuluyor. Bu durum, müziğin kalıcı tesirini azalttığı üzere sanatkarların uzun vadeli meslek planlarını da bir oldukça zorlaştırmakta.
Müziği tekrar keşfetmek
Belki de burada biz dinleyicilere kıymetli bir misyon düşüyor: Müziği sadece tüketmek yerine onunla gerçek bir bağ kurmak. Bir şarkıyı yahut albümü baştan sona dinlemek, kelamlarını anlamaya çalışmak, sanatkarın anlatmak istediği kıssaya kulak vermek üzere alışkanlıklarımızı yine kazanmalıyız. Müziğin ruhunu müdafaanın yolu, onun pahasını anlamaktan ve ona hak ettiği vakti ayırmaktan geçiyor.
Bir öbür kıymetli nokta ise bağımsız sanatkarları desteklemek. Büyük şirketlerin gölgesinde kalan, özgün eserler üreten müzisyenleri keşfetmek ve onlara takviye olmak, müziğin çeşitliliğini ve özgünlüğünü korumak için epey kıymetli.
Sanat ve cümbüş ortasında bir denge
Elbette müzik eğlenceli olmalı; bizi dans ettiren, neşelendiren, gücümüzü yükselten müzikler her vakit hayatımızda yer alacak. Lakin bunun ötesinde, müzik tıpkı vakitte bir anlatıdır ve bir his yoğunluğudur. Yüzeysel tüketimin ötesine geçip, müziği sanat olarak görmek ve anlamak, onu kaybetmememiz için kritik bir adım. Tabi ki aktüel trendler ve gereksinimler birtakım tüketim alışkanlıklarımızı değiştirdiği üzere müzik tüketimimizi de etkileyecektir ancak büsbütün sahip olduğumuz kimi bağları ve alışkanlıkları kaybetmek, dış dünyamız ve müzik dünyamızı zedelemenin ötesinde bizim içsel dünyalarımızı da olumsuz olarak etkileyecektir.
Hızla değişen bu dünyada müziğin tarifini hem bir cümbüş hem de bir direnç aracı olarak manalandırabiliriz ancak onu derinden ve nitekim anlamadan, hissetmeden ve sadece tüketim odaklı bir biçimde dinlersek, müziğin ruhunu kaybetme riskiyle de karşı karşıya kalabiliriz. O yüzden durup bir an düşünelim: Son dinlediğimiz müzik bize sahiden bir şey hissettirdi mi, yoksa yalnızca kulağımıza güzel mu geldi? Müziğin ruhunu korumak, dinleyicinin şuurlu tercihlerinden geçiyor.
Unutmayalım, düzgün bir müzik sadece ‘trend’ olduğu için değil, ruhumuza dokunduğu için hoştur.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
