The Telegraph Seçti: İşte En İyi 20 Bilim Kurgu Romanı

Rose Macaulay’ın bu erken devir yapıtı, savaş periyodu bürokrasisini alaya alır. Britanya’da zekaya nazaran üremenin dayatıldığı bir sistemde, Kitty Grammont isimli üst seviye bir memur, sevdiği Nicholas Chester ile evlenemez. Zira Nicholas’ın “aptal olma” ihtimali bile evliliğe pürüzdür. 

Roman, toplumu geçersiz katılık baloncuklarına hapseden sistemleri hicveder. Huxley’nin Cesaretli Yeni Dünyasına ilham verdiği söylense de, Huxley ABD’yi hicvederken, Macaulay direkt Britanya’yı gaye almıştır.

Biz – Yevgeni Zamyatin (1920)

Zamyatin’in distopyası, Macaulay’ın Britanya için yaptığını Rusya için yapar. “Tek Devlet” tertibinde yaşayan mucit D-503, günlüklerinde hem çılgınca hem hüzünlü bir lisanla hayal kırıklıklarını aktarır. Tertibin tam bir destekçisi iken, komşusu E-330’a aşık olmasıyla sistemin baskıcı yüzüyle karşılaşır. Tek Devlet, duygusal bozulmaları bastırmak için kesin tahliller uygular. Kitleler giderek ruhsuz bir biçimde ‘insansı traktörlere’ dönüşür.

New Yorklu feminist akademisyen Joanna Russ’ın yapıtı, feminist bilim kurgunun temel taşlarından biridir. Roman, iki farklı 1969 ve iki muhtemel gelecekte geçer. Dört farklı bayanın, toplumsal cinsiyetin şekillendirdiği hayatları psişik irtibat yoluyla birbirine bağlanır. Dokuz kısım ve 110 kısa kısımdan oluşan roman, yapısal açıdan karmaşık lakin eğlencelidir.

Kedi Beşiği – Kurt Vonnegut (1963)

Vonnegut’un dördüncü romanı, Soğuk Savaş periyodunda bir parodi olarak başlar. Atom bombasının gelişimini araştıran bir müellif, “buz-dokuz” isimli felaket getirici bir polimer keşfeder. Bu unsur, tüm dünyadaki suyu katılaştırabilecek güçtedir. 

Vonnegut, bu inanılır derecede ürkütücü fikirle, hicvin ötesine geçerek hem kara mizah dolu hem de mahvolmuş bir dünyanın yaratıcısı olur. Roman, absürt fikirlerin bile insanlık için nasıl gerçek tehditlere dönüşebileceğini çarpıcı biçimde ortaya koyar.

Disch’in romanında, ABD tüm dünyaya savaş açmıştır. Mahpusa atılan şair Sacchetti, zekasını artırmak için frengiyle enfekte edilir. Bu deney, zeka artışı sağlasa da dehşet verici acılar getirir. Disch; lisan, algı, dahilik ve acı ortasındaki bağı korkutucu bir biçimde sorgular. Roman, bilim ve insan zihni üzerine kara bir hicivdir.

Matrix Avcısı – William Gibson (1984)

Siberpunk cinsini tanımlayan bu başyapıtta Case isminde bir hacker, sanal dünyaya erişimini kaybetmiş, tükenmiş bir adamdır. Kaybedecek hiçbir şeyi kalmayan Case, son bir iş için anlaşır; güçlü bir şirket hanedanının, bilgisayar sistemine sızacaktır. Lakin farkında olmadan, Wintermute isimli yapay zekanın planlarının bir kesimi olur.

Le Guin, insanlık durumunu sorgulayan felsefi bir roman ortaya koyar. Robert Oppenheimer’dan esinlenen parlak fizikçi Shevek, kapitalist cehennem gezegeni Urras’a giderken, sosyalist anavatanı Anarres’i özler. Lakin anıları çoğaldıkça Anarres’in de boğucu taraflarını fark eder. 

Urras ise yüzeyselliği ve acımasızlığıyla daha da yabancı gelir. Shevek’in yalnızlığı, “Nasıl yaşamalıyız?” sorusunu sertleştirir. Le Guin, okuyucuya direkt karşılık vermez, onları düşünmeye zorlar.

Son ve Birinci Beşerler – Olaf Stapledon (1930)

Stapledon’un yapıtı, sırf bir roman değil, Güneş Sistemi’nin iki milyar yıllık hayali tarihidir. Yaşlanan Güneş’in ışığı altında son insan tipi, geçmişe bakar: İnsanlık nasıl evrimleşti, gelişti, farklı tiplere ayrıldı ve yok oldu? 

Roman, 17 farklı insan çeşidinin düşlerini, muvaffakiyetlerini ve yanılgılarını ayrıntılı biçimde aktarır. Sonunda yok oluş yaklaşırken, yapıtın tonu melankolik ancak birebir vakitte minnettardır: “İnsan olmuş olmak çok hoş…”

Modern çağın bilim kurgu klasiği, bir grip salgını sonrası toplumun çöküşünü işler. Ünlü aktör Arthur Leander, salgın başlamadan çabucak evvel sahnede ölür. Arkadaşları ve ailesi onu hatırlarken, yanlış hatırlar; geçmiş ve artık birbirine karışır. Hayatta kalanlar, sanat ve tiyatro aracılığıyla yeni bir mana arayışına girer. Roman, mevtin bile insanlığı nasıl şekillendirebileceğini gösterir.

Makine Yazı – John Crowley (1979)

Rush That Speaks ismindeki genç adam, “Gerçek Konuşma”ya kendini adamıştır. Fakat bu yolda kayıp aşkı Evvel A Day’in peşine düşer. Seyahati boyunca felaketlerle ve uzaylı ziyaretleriyle şekillenmiş toplumlarla karşılaşır. İnsanlığın ahenk gücünü ve nezaketin değerini işleyen roman, melankolik ancak umut verici bir gelecek vizyonu sunar.

Wells’in bu klasik yapıtı, bilim kurgunun temel taşlarından biridir. İsimsiz anlatıcı, kendi yaptığı makineyle 802701 yılına sarfiyat. Burada insanlığın iki çeşide ayrıldığını görür: aptal ancak hoş Eloi’ler ve acımasız, zeki Morlock’lar. Morlock’lar, Eloi’leri adeta çiftlik hayvanı üzere yetiştirir. Wells’in biyoloji eğitimi sayesinde roman, evrim teorisine dair güçlü bir perspektif sunar. Vakit, yararsız olan her niteliği yok eder; hoşluk ve zeka dahil.

Plague of Pythons – Frederik Pohl (1965)

Toplum mecnunluk salgınına teslim olmuştur. Chandler isminde bir mühendis, aklı başında değilken işlediği cürümlerin yükünü taşırken, vücutları denetim eden gizemli “sahipler”in varlığını keşfeder. Bu varlıklar, insanları yaşayan kostümler üzere kullanır. Chandler, bir tarikata katılır ve acı yoluyla bu istiladan korunmaya çalışır. Sonunda, bu istilacıların insan zihnine nüfuz eden hacker’lar olduğunu öğrenir.

Priest’ın yapıtı, hayali Dream Archipelago adalarının büyülü bir haritası üzeredir. Vakit ve yerin güvenilmez olduğu bu anlatıda, modüllü şuurlar ortasında dolaşırız. Kitap, fantastik ve şiirsel lisanıyla, çağdaş bilim kurgunun en sıra dışı yapıtlarından biridir. 

The Stars My Destination – Alfred Bester (1956)

Gully Foyle, maharetsiz, korkak ve çıkarcı bir adamdır. Terk edildiği uzayda vefattan döner. Bu tecrübeden sonra, intikam planı yapar ve dünyadan dünyaya sıçrayarak güç ve yetenek kazanır. Alfred Bester’ın ağır gücü ve pulp edebiyata bağlılığı, bu romanı eşsiz kılar. Quentin Tarantino’nun intikam öykülerine benzetilen eser, bilim kurguya eşsiz tempo kazandırır.

Al Barker, tekrar tekrar kopyalanarak Ay’daki gizemli bir yapıya gönderilir. Fakat her teşebbüste ölür. Tahminen yapı bir irtibat aracıdır, tahminen de değersiz bir obje. Budrys, insanlığın bilinmeyen karşısındaki çaresizliğini ve kibirli varsayımlarını sorgular. Roman, varoluşun bilinmezliği üzerine karanlık bir niyet deneyidir.

Uzayda Piknik – Arkadi & Boris Strugatski (1972)

Uzaylılar Dünya’ya gelir ve akabinde çöplerini bırakıp masraf. Red Schuhart, yasak bölgelere girerek bu kalıntıları toplar. Lakin bu “piknik alanları”, ölümcül ve dönüşüm yaratan objelerle doludur. Sovyetler’deki nükleer felaketlerden esinlenen roman, Tarkovski’nin Stalker sinemasına de ilham vermiştir. Gerçek ile kurgu ortasındaki sonları bulanıklaştırır.

Arrakis çöl gezegeninde geçen destansı romanda, Paul Atreides ailesiyle birlikte ihanetin kurbanı olur. Çöl halkının kültürünü öğrenir ve vakitle dini bir başkan haline gelir. Politik entrikalar, çevresel gayretler ve dev solucanlarla dolu bu cihan, bilim kurgunun en büyük başyapıtıdır.

Fiyasko – Stanisław Lem (1986)

İnsan kaşifler, Quinta isimli gezegende yaşayanlarla bağlantı kurmaya çalışır. Lakin Quintalılar kendi savaşlarına gömülüdür ve insanlara aldırmazlar. Kaşiflerin barışçıl teşebbüsleri başarısız epey formülleri şiddete dönüşür. Lem, uygun niyetin nasıl fecî bir felakete evrilebileceğini çarpıcı biçimde anlatır.

Joe Chip, işvereni Glen Runciter’ın vefatından sonra süratle çözülen bir gerçekliğin içinde sıkışır. Objeler geriye gerçek vakit seyahati yapar, beşerler kendilerini geçmişe kayarken bulur. Tahminen meyyit olan Joe’dur, tahminen de Runciter. Bu kaosta daima reklamlarda beliren “Ubik”, üniversal çürümeyi süreksiz olarak durduran gizemli bir unsurdur.

The Day of Creation – J.G. Ballard (1987)

Afrika’da vazife yapan Dr. Mallory, kurak topraklara su getirme hayaliyle çalışırken, kazara daima büyüyen bir ırmak ortaya çıkarır. Mallory, bu ırmağı takıntı haline getirir ve kaynağına gerçek bir seyahate çıkar. Yol boyunca cennetvari topraklar giderek zehirli hale gelir. 

Ballard’ın romanı, “içsel uzay”ı keşfeden çalışmalarının doruğudur. İnsanların gerçeği sadece kendilerine manalı gelen modüller halinde deneyimlediğini savunan eser, bilim kurgunun ruhsal boyutunu ustalıkla işler.