Telefonun İcadından Uzaya Yolculuğa Kadar: Bilime Adlarını Altın Harflerle Yazdırmış 6 Köpek
Köpeklerin bilim insanlarının yanında yürüdüğü tek şey sabah yürüyüşleri değilmiş oysaki. Tarihe şöyle bir dönüp baktığımızda, kimilerinin resmen bir araştırmanın modülü, hatta şahsen kahramanı olduğunu görüyoruz. Elbette bu kıssaların hepsi pamuk üzere değil; ortalarında hayatını kaybeden ya da bilim uğruna büyük fedakarlık yapanlar da var. Bugün hala kimi köpekler bilimsel araştırmalarda yer alıyor, pandemi tespiti yapıyor ya da doğayı müdafaa projelerinde misyon alıyor. O yüzden artık, gelin bu sessiz lakin tesirli dostların tarihe nasıl iz bıraktığına birlikte bakalım.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3
1. Her şey bir çukur ve bir havlamayla başladı: Robot ve 20. yüzyılın en büyük arkeolojik keşfi
Fransa’nın güneybatısındaki Lascaux Mağaraları bugün dünya üzerindeki en güzel korunmuş tarih öncesi duvar fotoğraflarından kimilerini barındırıyor. Lakin bu eşsiz sanat yapıtlarının keşfi, koca koca bilim insanlarından değil, beyaz tüylü bir sokak köpeğinden geldi.
1940 yılında 18 yaşındaki Marcel Ravidat, köpeği Robot’la yürüyüşe çıktığında Robot ansızın bir çukura düştü ve havlamaya başladı. Marcel köpeğini kurtarmaya çalışırken sırf Robot’u değil, tarih öncesi sanatın dev bir hazinesini de bulmuş oldu. Tahminen de o gün Robot havlamasaydı, bu eşsiz mağaralar hala saklı kalacaktı.
2. Uzay yarışında beşerler yokken, gökyüzünü birinci onlar fethetti: Laika, Strelka ve Belka
1957 yılında Moskova sokaklarından kurtarılan başıboş köpek Laika, Sputnik 2 kapsülüyle uzaya gönderildi ve dünyanın yörüngesine çıkan birinci canlı oldu. Bilim insanları onu geri getirmeyi başaramadı lakin Laika’nın kısa süren misyonu, canlıların uzayda yaşayabileceğini kanıtladı.
Ardından 1960’ta Strelka ve Belka ismindeki iki öbür köpek, Sputnik 5 kapsülüyle uzaya gidip sağ salim dünyaya dönen birinci canlılar oldular. Onların başarısı, beşerli uzay seyahatinin önünü açtı ve çok geçmeden Yuri Gagarin uzaya gönderildi.
3. Tıp tarihinin dönüm noktasında, bir köpeğin ismi yazılıydı: Marjorie ve insülinin keşfi
1921 yılına kadar diyabet teşhisi, mevt manasına geliyordu. Lakin Kanadalı araştırmacılar Frederick Banting ve Charles Best, insülini keşfederek milyonlarca hayatın kurtulmasını sağladı.
Bu keşif sırasında, birçok köpek üzülerek söylüyoruz ki denek olarak kullanıldı ve içlerinden biri Marjorie, adeta tarihe geçti. Pankreası alınarak diyabet oluşturulan Marjorie, her gün insülin enjeksiyonu alarak iki aydan uzun bir müddet hayatta kaldı. Onun sayesinde, insülinin tesiri kanıtlandı ve tıpta orijinal bir çağ başladı.
4. Soğukta, fırtınada, karanlıkta bile vazgeçmeyen kahramanlar: Togo ve Balto’nun hayatta kalma yarışı
1925 yılında, Alaska’nın Nome kasabasında dipteri salgını patlak verdiğinde, tedavi için gerekli antitoksin 1.125 kilometre uzaktaki Anchorage’daydı. Tren yolunun son durağından itibaren serumu taşımak için 100’den fazla Sibirya kurdu görevlendirildi.
Togo, en şiddetli etapları kat ederek en uzun arayı koştu; Balto ise son 88 kilometrelik parkuru tamamlayarak serumu muvaffakiyetle teslim etti. Bu iki köpek, yüzlerce çocuğun hayatını kurtararak unutulmazlar ortasına girdi. Bugün heykelleri dikilen Balto’nun ardında, aslında Togo’nun gölgesi de koşmaya devam ediyor.
5. Yalnızca havlamadı, konuşmayı bile denedi: Trouve ve telefonun sesi
Alexander Graham Bell, işitme engelli bireylerle ilgili çalışmalar yapan babasının teşvikiyle ses ve konuşma üzerine ağırlaştı. Bu çalışmalar sırasında en büyük yardımcısı ise terrier cinsi köpeği Trouve oldu. Bell, köpeğinin ağzını şekillendirerek havlamasını “How are you, Grandmama?” (Nasılsın, büyükanne?) gibisi bir söze dönüştürmeyi başardı.
Elbette Trouve telefonun mucidi olarak tarihe geçmedi ancak Bell’in ses ve işitme üzerine uzmanlaşmasında hissesi hayli büyüktü. Bazen bilimin temeli, bir dostun sesiyle atılır.
6. Bir köpek 1.000’den fazla kelimeyi tanıyabilir mi? Chaser bu soruya havlayarak karşılık verdi.
Sadece bilim için kullanılan değil, bilimin şahsen konusu olan köpekler de vardı. Border Collie cinsi Chaser, hayatı boyunca tam 1.022 özel ismi tanımayı başardı ve bu alanda test edilmiş en büyük söz dağarcığına sahip hayvan oldu.
Onun lisan manaya kapasitesi ve kavramlarla kurduğu bağ, araştırmacılara hayvan zekası, hafıza ve hatta insan lisanının evrimi konusunda yesyeni bir pencere açtı. Chaser’ın başarısı, hayvanların düşündüğümüzden çok daha karmaşık düşünebildiğini kanıtladı.
