Sosyal Medya Mahkemesi: Suçlular Neden Serbest Bırakıldıktan Sonra Sosyal Medya Tepkisiyle Harekete Geçiliyor?
Her gün onlarca hata ve hatalı haberiyle karşı karşıya kalıyoruz. Duymadığımız, görmediğimiz pek çok hatalı gözaltına alınmasının akabinde özgür bırakılıyor. Lakin son yıllarda bir gerçekle karşı karşıya kalıyoruz. Şayet mevzu, bir halde toplumsal medyada karşılık bulursa ve yansılar artarsa, hür bırakılan şahıs ya da şahıslar yine gözaltına alınıyor, hatta birden fazla vakit tutuklanıyor. Pekala fakat yargı neden toplumsal medya ile harekete geçiyormuş üzere düşünülüyor?
Milli basketbolcu İlkan Karaman, Muğla’nın Datça ilçesinde karşıdan karşıya geçerken bir arabanın kendisine çarpmasıyla hayatını kaybetmişti.
Şoför Emre Ali Lider, kazanın akabinde çarptığı aracı terk etti, 2 saat sonra yakalandı. Alkollü olduğu ortaya çıkan Başkan özgür bırakılmasının akabinde toplumsal medya reaksiyonlarının artmasıyla yine gözaltına alındı ve bu sefer tutuklandı.
6 Şubat sarsıntılarında 105 kişinin hayatını kaybettiği Rende Sitesi’nin sahibi Arif Sami Rende, yaş haddinden ötürü hür bırakılmıştı.
Ancak toplumsal medyada yansıların yükselmesinin akabinde Rende, yine gözaltına alındı ve tutuklandı.
Daha onlarca örnek verebileceğimiz bir bahiste toplumsal medyanın yargı üstündeki tesirini görüyoruz.
Birileri bir cürüm işliyor, hatta tahminen de maddeleri bizlerden çok daha düzgün biliyor bu cürmü işlerken, akabinde hür bırakılıyor. Günümüzün en büyük kazanımlarından biri olan teknolojinin sağladığı imkanlarla bu cürüm görüntülendiyse, yargıdan kaçışı zorlaşıyor.
Kısa müddette toplumsal medyada yayılan manzaralar üzerine gelen reaksiyonlar artıyor. Direkt tesiri tartışılsa da bunun çabucak akabinde da hatalıların tutuklandığı haberi geliyor.
Sosyal medyanın yargı üzerindeki tesirini göz arkası etmek mümkün değil.
Sosyal medyanın yanlışsız bir tesir yaratmış olması bir açıdan hoş lakin tehlikeli bir boyutu olması da mümkün.
Bu aslında sadece ülkemize has bir durum değil. Greer ve McLaughlin tarafından geliştirilen “medya yargılaması” da tam olarak bu durumu karşılıyor.
Greer ve McLaughlin isimli araştırmacılar medya yargılamasını, kişi yahut kurumların medya aracılığıyla sağlanan ‘kamuoyu mahkemesi’nde yargılandığı popülist bir adalet biçimi olarak nitelendiriyorlar.
Onlara nazaran bu kavramın, kanunlara ve ahlaki değerlere yahut kendi sorumluluklarına karşı hareket eden kamu figürlerini ya da kurumlarını ifşa etmek; suça ilişkin süren soruşturmanın sonucunu etkilemek, ceza adaleti sisteminden kurtulduğu düşünülenleri tekrar yargılamak üzere farklı ve çok boyutlu gayeleri bulunuyor.
Peki lakin yargının neden toplumsal medya reaksiyonlarının akabinde harekete geçtiğine dair bir algı var?
Bu aslında bugün birinci kere karşılaştığımız bir durum değil, yalnızca daha görünür. Yargı kurumları aslında biraz da kamuoyu tesiriyle çalışıyor ve tıpkı vakitte yargının kamuoyu kontrolüne de gereksinimi var.
Geçtiğimiz yüzyılda kitle diye tabir edilen kesim artık toplumsal medya üzerinden tesirini gösteriyor.
Daha görünür bir tesir yaratan ve birebir vakitte reaksiyonların de daha kalabalık bir kitle tarafından yapıldığı, daha çok ses çıkardığı bu süreçte, kamuoyunun kontrolü ve yargı üzerindeki tesiri ‘sosyal linç’ durumuna evrildi.
Sosyal medyada büyüyen linç kültürünün ucu açık. Bir kişiyi amaç göstermek, hatalı olsa bile yeni cürümlerin doğmasına tesir edebilecek bir durum olarak nitelendiriliyor.
Ceza yasasında bir kabahat işlendiğinde tutuklama nedenleri belirtilmişken, kararın o an değil toplumsal medya yansılarından sonra alınmış üzere hissedilmesinin bir nedeni de aslında siyaset tesiri. Toplumsal medyada büyüyen reaksiyon siyasilere hesap sorma boyutuna ulaşmadan yansıları dindirmek, toplumsal lincin büyümesini engellemek oluşabilecek öbür riskleri de dindirmek demek birebir vakitte. Yani toplumsal medya mahkemesinin gösterdiği etkiyi, ‘doğru’ olduğu düşünülen anda, büyümeden ve tehlikeli boyuta gelmeden çözümlemek demek bu biraz da.
Siz bu etkiyi yanlışsız buluyor musunuz?
