Neden müzik söyleriz?
Soru bu kadar net. Sorunun karşılıkları ise hayli farklı. Yanıtları diyoruz zira soru ne kadar netse karşılık da bir o kadar çeşitli ve ilgi cazip. 🤔
Sorumuzu sorduğumuza nazaran yanıtlara geçiyoruz! 🎶
Tarihsel sürecine elbette bakacağız ancak öncelikle çoooook eskilerden başlamamız lazım.
İnsanlık tarihinin en başına baktığımızda beşerler, seslerini iki temel maksatla kullanıyordu:
-
İşaret ve uyarı (tehlike, avcı, yön)
-
Duygu ifadesi (kızgınlık, endişe, sevgi)
Yani daha beşerler yeryüzünde konuşulan lisanların ortaya çıkmasından evvel çeşitli sesler çıkarıyorlardı. Doğal bunda şempanzelerin çığlıkları, aslanların kükremesi ve kuşların ötmesi, yani tabiatın tesiri var.
Doğadan sıyrılıp insanlara bakalım: Ninniler sizde bir şeyler anımsattı mı?
Bebekler çok çaresiz doğduğu için ekstra bakıma muhtaç oluyorlardı. Anneler (ve bakım verenler) bebekleri sakinleştirmek için melodik ve iniş çıkışlı sesler kullandı. Bu sesler daha sonra ritim ve tekrar kazanarak bugünkü ninnilerin atası oldu.
Yani birinci müzikler muhtemelen uyusun da büyüsün amaçlıydı!
Ritim ve toplu hareketler, bu ninnilerden sonra yavaştan oluşmaya başladı.
İnsan iki ayak üstüne kalkınca (bipedalizm) yürüyüş ve koşu üzere sistemli ritim gerektiren hareketler daha çok mana kazanmaya başladı. Bu ritme ellerle tempo tutmak ve boğazdan sesler çıkarmak gibi sesler eşlik etmeye başladı.Toplu avlarda, uzun yürüyüşlerde ve topluluklar ortası aktivitelerde bu ritmik mırıldanmalar vakitle ortak müziğe dönüştü.
Zaman ilerledikçe bu topluluklar büyüdü ve…
Dans + koro birleşimi topluluk ahengini göstermek ve dışarıya güç sinyali vermek için kullanılmaya başlandı. Birlikte bağırmak, tempo tutmak ve söylemek hem içerideki bağı güçlendirdi hem dışarıya “biz kalabalığız” bildirisi verdi.
Bu devir, müziğin artık toplumsal bir “araç” olarak insanların ortasına yerleştiği nokta.
Zamanla müziklerde estetik ve duygusal derinlik yer edinmeye başladı.
İnsan toplulukları karmaşıklaştıkça müzikler yalnızca fonksiyonel değil, tıpkı zamanda duygusal taşıyıcı olmaya başladı. Aşk, yas, kutlama… Burada müzik, lisanın ötesine geçerek hisleri daha güçlü iletme aracı oldu. Antropologların kozmik olarak bulduğu dört cins müzik (ninni, dans, aşk, tedavi/ritüel) aslında bu kademenin eserleri.
Günümüzde müzik söylemek artık yalnızca fonksiyon değil, birebir vakitte sanat. Lakin hala köklerdeki fonksiyonlarını de taşıyor.
Koroda söylemek = Toplumsal bağNinni = Ebeveyn – bebek iletişimiMarş/tribün müzikleri = Koalisyon gücüAşk müzikleri = Duygusal yakınlık ve belki hala eş seçimi
Özetleyecek olursak: Müzik söylemek rastgele ortaya çıkmadı!
Önce anne–bebek seslerinden doğdu, sonra ritim ve küme hareketine eklemlendi, ritüel ve koalisyon işaretine dönüştü ve en sonunda estetik ve duygusal çeşitliliğe yayıldı.
