Silahlandırılmış Beceriksizlik (Weaponized Incompetence)

Silahlandırılmış beceriksizlik (Weaponized Incompetence) kavramı birinci olarak Harvard Business Review mecmuasının 1986 tarihli bir sayısında, “iş yerindeki marifet yetersizliği” olarak ele alınmıştır. Kavramın ortaya çıkışına baktığımızda iş hayatında iş görenlerin  idare ve tertipleriyle ilgili olduğunu görürüz. Daha sonraları bu kavramın psikoloji alanında ele alınarak partnerler ortasındaki bağlantılarda ortaya çıkan problemleri tanımlamada kullanılmaya başlandığını görmekteyiz. Psikolog, yazar, lisanslı evlilik ve bir aile terapisti  olan Claudia De Llano 2023 yılında yayınladığı “Aşkın Yedi Bahtı (The Seven Destinies of Love)” isimli kitabında, silaha dönüştürülmüş yetersizlik kavramını ve bunun şaşırtan tesirlerini kaleme almıştır. Llano, silahlandırılmış beceriksizliği bir bireyin belli misyon yahut sorumluluklardan kaçmak için şuurlu ya da bilinçsiz olarak kendini çaresiz/yetersiz göstermesi ve bunun sonucunda oburlarının devreye girmesiyle onun yapması gereken bu görev/görevleri kendi üzerlerine alarak yapması biçiminde tabir etmiştir. Başka araştırmalar incelendiğinde de Weaponized Incompetence kavramının, stratejik yetersizlik, silahlaştırılmış / silah haline getirilmiş yetersizlik olarak tanımlandığı görülmektedir. Kısaca bir kişi misyonlarını ya da işlerini nasıl yapacağını bilememekte yahut bilmiyormuş üzere yapmaktadır. Lakin kişi her ne kadar kâfi marifeti ya da bilgisi olmamasından ötürü bilememe durumunda olsa da, bu durumu değiştirmek istemez ve yetersizliğini stratejik bir silah olarak kullanır. 

Peki bir kişi bu stratejiyi kullanarak neye/nelere sebep olur?

Silahlandırılmış beceriksizlik stratejisinin kullanıldığında (ister konut isterse iş yeri olsun) alakalar kısa, orta ve uzun vadede olumsuz etkilenir. Bu stratejinin kısa vadedeki aksilikleri, orada işini yapması gerekenler yapmadığı için iş yükünün artmasına, iş barışının ve adalet inancının bozulmasına yol açar. Orta vadedeki aksiliklerine bakıldığında bağlantılarda kızgınlık, dengesizlik, itimat sorunu, his kopukluğu, çatışma ve bağlantı kazaları görülür. Uzun vadede ortaya çıkan aksiliklere baktığımızda da öfke ve hayal kırıklıklarına bağlı olarak bağlantılarda gerginlik, çatışma, zayıflık, kopma ve ilgilerin sonlandırılması olduğu görülmektedir. 

Biz neden oburunun iş yükünü üzerimize alırız?

Burada bir çok faktör devreye girmektedir. Bunlardan kimileri partnerimize yardımcı olma isteği (buradaki temel sorun yardımcı olduğunuz şey vakitle misyonunuza dönüşmesi), işini makûs yaptığı için ona misyon vermekten kaçınmamız olarak sıralanabilir. 

Silahlandırılmış beceriksizlik stratejisinin cinsiyet değişkenine nazaran kullanımı ile ilgili dağılıma baktığımızda; konut işlerinde çoğunlukla erkeklerin, iş ve toplumsal hayatta ise bayanların bu stratejiyi ağır olarak kullandıkları görülmektedir. O vakit akla şu soru gelmekte bu durum bir beceriksizlik mi yoksa mazeret mi? Sonuç olarak tam bir kaytarma stratejisi diyebiliriz.

İnsanların yetersizliği silah olarak kullanmasının altında bir çok neden yatmaktadır. Bunları başlıklar halinde ele alacak olursak;

Konforunu bozmama: Yeni bir şeyi öğrenebilecek miyim ya da bir işi hakikat yapabilecek miyim durumu kişinin kuşku, dehşet ve tasa yaşamasına neden olur.  Bu stratejiyi bir silah olarak kullandığında, iş üzerinde ortaya çıkabilecek olumsuz his durumundan ve onun yarattığı rahatsızlıkdan kaçmasına yardımcı olur, konforunu bozmaz.

Sorumluluktan kaçmak: Kişi bu strateji bir silah olarak kullanılarak, aslında uhtesinde bulunan sorumluluklardan kaçabilmektedir. 

Dikkat çekmek ve bağ denetimini elinde tutmak: Bu stratejiyi silah olarak kullanarak beşerler ilgilerini denetim altında tutabilmektedirler. Bunun için karşı tarafa çaresiz yahut aciz görünerek, partnerlerinin dikkatini, sempatisini yahut takviyesini kazanabilirler. Bu biçimde partnerinin kendini bir hami ve kahraman görmesini sağlayarak onu kendime bağlayarak denetimi elinde tutabilir.

Silahlandırılmış beceriksizlik stratejisinden kendimizi nasıl korumalıyız?

Şu ana kadar silahlandırılmış beceriksizlik stratejisinin ne olduğunu, nelere neden olduğunu, nasıl ortaya çıktığını ve niye bu stratejiyi insanların kullandığını açıklamaya çalıştık. Pekala bizler bu stratejiye karşı kendimizi nasıl korumalıyız?  Aslında şu ana kadar yazdıklarımızla zihninizde bir farkındalık ve algılarınıza dayalı sorgulamalar oluşturmuş olmalıyız. Zihninize ve zihinsel şemanıza yardımcı olmak ismine birtakım adımları verelim. Bunlar;

• İlişkinizde sonları ve beklentileri belirleyin: Bir münasebette beklenti ve sonlar ne kadar netleşirse taraflar o kadar rahatlar. Fakat bunu tek taraflı bir mutakabat üzere değil, karşılıklı bir diyalogla yapınız. Bu halde bir ortak anlayış geliştirerek sonrasında yalnızca silahlandırılmış beceriksizlik stratejisi değil çok daha fazla olumsuz duruma maruz kalmanızı engelleyebilirsiniz.

• Kavga etmeden tartışabilin:  Bu stratejiye maruz kaldığınızı hissettiğinizde partnerinizle açık ve dürüst bir konuşma yapınız. Sergilediği davranışın sizi nasıl hissettirdiğini konuşun ve sorunun tahlili için nelerin yapılabileceğine odaklanın. Örneğin, ‘Bu işi yapmanda sana güveniyorum ve sana bu süreçte her vakit yardımımı ve dayanağımı sunacağım.” 

• Deseni fark edin: İlişkinizdeki deseni fark etmeye başlayın. Partnerinizin kelamlarına ve davranışlarına, ayrıyeten bu davranışlara karşı nasıl yansılar verdiğinize ve hareketlerinize dikkat edin.

• Etkin dinleyerek anlamaya çalışın: Partnerinizin bu stratejiye neden başvurduğu hakkında konuşmasına müsaade verin ve onun bakış açısını anlamaya çalışın. Açıklamaları size uymasa ve birebir fikirde olmasanız bile, o davranışının altında yatan bilgi ve duyguyu anlamaya çalışın. Zira bir davranışın altında yatan bilgi ve duyguyu değiştiremezseniz davranışı da değiştiremezsiniz.

• İlerlemeyi değerlendirin: Diyolog ve anlayışla sorumlulukların daha eşit bir biçimde dağıtılması yolunda kaydedilen ilerlemeyi tertipli olarak birbirinizle görüşün ve destekleyen onay cümleleri kullanın. Örneğin “gördün mü bak aslında pek hoş başarabiliyorsun. Aslında yalnızca denemen bile başarmanı sağlıyor… gibi”. Bu sayede süreçte nelerin işe yaradığını, nelerin yaramadığını karşılıklı görebilirsiniz. 

• Profesyonel yardım alın: Tüm bu uğraşlar bir sonuç vermez ve tansiyon yaşamaya başlarsanız bir çift terapistinden yardım almalısınız. Zira profesyonel bir takviye size objektif bir bakış açısı sunarak çatışmaların çözülmesine yardımcı olabilir.

Sonuç olarak süratle artan bir biçimde silahlandırılmış beceriksizlik stratejisin konut ve iş hayatında kullanılmaya başlandığını görmekteyiz. Bu stratejiye maruz kalan kişi vakit içerisinde kendine haksızlık edildiğini düşünerek öfke ve nefret biriktirmeye başlar. Bu birikim sonucunda kişi kendine kızarak iç dünyasında suçluluk duyduğu için kendiyle arbede yapar. Kendisiyle bu derece arbedeli bir bireyin sevgi ve şefkat his depoları her geçen gün azalır. Bu türlü bir ruhsal durumda kişi ne kendine ne de yakınındakilere yeteri kadar yardımcı olamaz, performansını istediği üzere gösteremez ve yeni sorunların ortaya çıkmasına direkt ya da dolaylı neden olur.

Artık görmedim, duymadım ve bilmiyorum deme…