Bazen hayat, sayılarla o kadar iç içe geçer ki, bunları görmemek imkansız hale gelir. Fakat sayılar yalnızca matematiksel süreçler değildir, aslında kozmosun en derin işleyişinin birer temsili olarak insan zihninde yankı bulurlar. Bu noktada, matematikle psikolojiyi birleştirdiğimizde, insan zihninin işleyişine dair pek çok bilinmeyeni keşfetmeye başlarız. Matematik, soyut kavramların somutlaştırılmasına yardımcı olan bir dilken, psikoloji de insan davranışlarını, niyetlerini ve hislerini anlamaya çalışan bir bilim kısmıdır. Bu iki alan, başlangıçta çok farklı üzere görünse de aslında birbirleriyle son derece derin bir bağa sahiptirler.
Hadi bunun bir örneğiyle başlayalım: Mümkünlük teorisi.
Psikoloji, insan kararlarını anlamak için sıklıkla mümkünlük teorisine başvurur. Her gün binlerce karar veririz; bu kararların bir kısmı şuurlu, bir kısmı ise bilinçsizdir. Mümkünlük teorisi, bu kararların ne kadar ‘rasyonel’ olduğunu anlamamıza yardımcı olur. Beşerler, istatistiksel bilgilere dayanarak karar vermek yerine, çoğunlukla bilişsel önyargılara dayanarak karar verirler. Bu noktada, ‘onaylama yanlılığı’ üzere ruhsal kavramlar devreye girer. Onaylama yanlılığı, bir kişinin mevcut inançlarını destekleyen bilgiye daha fazla paha verme eğilimidir. Bu durum, olasılıkları yanlış değerlendirmemize neden olabilir. Meğer matematik, bize bu önyargıların ötesine geçebilmek için objektif bir metot sunar.
Bu alakayı daha da derinleştirecek olursak, geometrik algı ve spatial thinking (uzamsal düşünme) üzere ruhsal kavramların matematiksel temellerini ele alabiliriz. İnsan beyninin, mekânsal münasebetleri, objelerin pozisyonlarını ve uzaklıklarını anlamada ne kadar başarılı olduğu, matematiksel modellerle açıklanabilir. Örneğin, bir kişinin geometrik formları zihinsel olarak nasıl canlandırdığı ve bu hallerle etkileşim kurduğu, aslında beynindeki matematiksel algı ile direkt ilgilidir. Beynimiz, etrafımızdaki objeleri biçimler ve uzaklıklar üzerinden organize ederken, bu süreç aslında matematiksel bir süreç yapmaktan diğer bir şey değildir. Topoloji gibi soyut matematiksel alanlar, beynimizin etrafımızdaki dünyayı nasıl algıladığını anlamamız için son derece kıymetli ipuçları sunar.
Bir başka çarpıcı örnek ise duygusal zekâ. Duygusal zekâ, kişinin duygusal durumlarını tanıyabilmesi ve bunlarla başa çıkabilmesi ile ilgilidir. Bu durum, matematiksel kanıyı nasıl tesirler? Birçok araştırma, duygusal zekâsı yüksek olan şahısların, soyut düşünme ve analitik sorun çözme hünerlerinin de geliştiğini göstermektedir. Bu durum, matematiksel düşünme ve sorun çözme yeteneklerinin aslında bir çeşit duygusal denge ile direkt bağlı olduğunu gösteriyor. Beynimizdeki prefrontal korteks, mantıklı kararlar almamızda ve uzun vadeli planlama yapmamızda kilit bir rol oynar. Matematiksel becerilerimizin de büyük ölçüde bu beyin bölgesinin fonksiyonuna dayandığını söyleyebiliriz.
Matematik ve psikoloji: İnsan zihninin büyüleyici sayısal dünyası
Psikolojinin, insan zihnini ve davranışlarını anlamada temel rolü yadsınamazken, matematik bu anlayışın daha derin ve soyut düzeylere taşınmasını sağlar. Matematiksel teoriler, ruhsal modellerin doğruluğunu test etmek ve daha hakikat çıkarımlar yapmak için son derece kullanışlıdır. Örneğin, karmaşık sistemler teorisi ve kaos teorisi, psikolojideki kimi sistemsiz ve öngörülemeyen davranışları modellemek için kullanılır. İnsan zihninin karmaşık yapısını çözmek için, tıpkı kaos teorisinde olduğu üzere, başlangıç şartlarına hassas sistemler oluşturmak gerekir. Bu, bir bireyin küçük bir zihinsel değişimiyle bile, çok büyük sonuçlar doğurabilecek bir yapıyı temsil eder.
İşte bu yüzden matematik, psikolojinin sırf bir aracı değil, birebir vakitte zihinsel süreçlerin derinliklerini anlamamızda bizlere rehberlik eden bir pusula fonksiyonu görür. Zihnimizin harflerle, sözcüklerle ve hislerle değil, sayılarla tabir edilen bir lisanını de öğrenmeye başladığımızda, aslında daha şuurlu bir dünyada yaşadığımızı fark ederiz. Matematik, insan zihninin keşfedilmemiş sonlarını açığa çıkarmamıza yardımcı olur. O yüzden, matematik yalnızca sayılarla ilgili bir şey değildir; aslında insan zihninin özüdür.
Bu yazının emeli, matematik ve psikolojinin, daha evvel hiç gözlemlenmemiş bir biçimde iç içe geçtiğini ve insan anlayışına dair derinlikli bir perspektif sunduğunu göstermekti. Matematiksel düşünme marifetleri, yalnızca soyut bir alanda kullanmak için değil, insan zihnini anlamak için de hayati kıymet taşır. Bu ikili ortasındaki bağlantıyı anladığınızda, hayatın her anında size rehberlik edecek, daha derin ve manalı bir bakış açısı geliştirebilirsiniz. Zira matematik, zihninizin gücünü ve dünyayı anlamanızı sağlayacak en güçlü araçlardan biridir.
X
‘Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio’
