Petrol Fiyatları Neden Ekonomiyi Etkiliyor? Küresel Finansta Petrol Etkisi
Petrol deyince çoğumuzun aklına akaryakıt istasyonundaki tabela gelir: 40 lira mı olmuş, 45 mi gidiyor? Lakin işin aslı yalnızca otomobilin deposunu doldurmakla hudutlu değil. Petrol fiyatlarındaki bir dalgalanma, aslında tüm dünyanın iktisadını yerinden oynatabiliyor. Nasıl mı? İşte ayrıntılar…
Petrol dediğimiz şey yalnızca otomobilleri çalıştırmıyor, aslında tüm sistemi ayakta tutuyor.
Şimdi şöyle düşün: Yalnızca kendi arabanı değil, kamyonu, uçağı, fabrikayı, tarladaki traktörü bile petrol çalıştırıyor. Plastik poşetten tut, gübreye kadar her yerde onun izi var. Hatta yediğimiz ekmek bile tarladan bize gelene kadar tekraren yakıt tüketiyor. Hal bu türlü olunca da, petrol fiyatı bir anda fırlayınca bu durum tüm üretim zincirine yansıyor.
Ne oluyor?
Üretim değerleniyor, taşıma değerleniyor, haliyle eserin kendisi de zamlanıyor. Yani benzinlikte gördüğün artırım aslında hayatın her alanında sana “merhaba” diyor.
Petrol fiyatı yükselince birinci tesirini cüzdanında, sonra da marketteki etiketlerde hissediyorsun.
Hepimiz biliyoruz ki, akaryakıta artırım geldiğinde çabucak market fiyatları da kıpırdanmaya başlar. Lojistik firması daha fazla mazot parası öder, çiftçi tarlasına daha değerliye mazot koyar, üretici elektrik, ambalaj ve ham unsur için daha fazla harcama yapar… Sonuçta bu maliyetler dönüp dolaşıp senin alışveriş sepetine yansır.
Şimdi, işin bir de memleketler arası boyutu var natürel.
Petrolü kendi ülkesinden çıkaranlar – mesela Suudi Arabistan, Rusya üzere – fiyat artınca epey memnun oluyorlar. Zira satacakları eser bir anda kıymetleniyor. Lakin bizim üzere petrolü dışarıdan alan ülkeler için işler bilakis işliyor.
Petrol o denli bir emtia ki, borsa yatırımcısından apartman altındaki tüpçüye kadar herkesin gündeminde.
Çünkü petrol, yalnızca güç değil; birebir vakitte bir ekonomik gösterge. Wall Street’teki finansçılar sabah kahvelerini içerken birinci baktıkları şeylerden biri petrol fiyatları. Zira bu fiyatlar büyüme, enflasyon, faiz beklentisi üzere pek çok sinyali beraberinde getiriyor.
Petrolün yalnızca ekonomik değil, politik bir boyutu da var.
Yani “sadece bir sıvı” deyip geçemeyiz. Tarihte birçok savaşın altında güç kaynakları var. Günümüzde de Orta Doğu’daki her kriz bir halde petrolle irtibatlı.
Büyük ülkeler, bu işin kitabını aslında yazmış durumda.
Amerika, Rusya, Suudi Arabistan üzere ülkeler petrol rezervlerini bir koz üzere kullanıyor. OPEC ‘üretimi kısıyoruz’ dediği anda fiyat fırlar. Strateji oyunları dönüyor yani. Biz dışarıdan izliyoruz fakat tesirini içeride ziyadesiyle hissediyoruz.
Evet, dünya alternatif güce yöneliyor lakin petrol hâlâ baş köşede oturuyor.
Elektrikli araçlar, güneş panelleri, rüzgar gücü derken beşerler artık petrole muhtaç olmayalım kederinde. Ve evet, bu hoş bir gelişme. Fakat geçiş süreci uzun ve zahmetli. Şu an için dünya hâlâ petrolle dönüyor. Yani gelecekte tahminen fiyatlar bu kadar sarsıcı olmayacak ancak bugün hâlâ o eski tertipte yaşıyoruz. Ve bu yüzden petrol fiyatı arttığında tüm sistem etkileniyor.
Kısacası petrol fiyatı değiştiğinde yalnızca pompada değil, hayatın her alanında bunun yansımalarını hissediyoruz.
Ekonomiyi bir domino taşı üzere düşün; petrol birinci taşı deviriyor ve gerisi çorap söküğü üzere geliyor. Bu yüzden küçük üzere görünen bir artış bile global sistemde büyük sarsıntılar yaratabiliyor.
