Orta Çağ’da İnsanlar Neden Kendilerini Yılana Isırtıyordu?
Orta Çağ’da yılan ısırığı sırf bir kaza değildi. Kimi vakit bu ölümcül temas, bilerek ve isteyerek gerçekleştirilmiş bir tedavi metoduydu. Zehirli hayvanların ısırıkları, tıbbi metinlerde sıkça yer buluyordu. Bilhassa yılanlar, hem tehlikeli hem de uygunlaştırıcı kabul ediliyordu. Bu periyotta birtakım tedavi sistemleri akıl almaz biçimlerde uygulanıyordu. Bunların en şaşırtıcısı ise yılan ısırığıyla bağışıklık kazanma inancıydı.
13. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, Batı Avrupa’da eğitim almış doktorların elinde Yunan, Roma ve Arap tıbbına ilişkin pek çok kaynak bulunuyordu.
Zehirli hayvanlar, bu metinlerde en çok incelenen canlılar ortasında yer aldı. En sık karşılaşılan cinsler ise zehirli yılanlar ve kuduz köpeklerdi. Hatta kuduz köpekler, “zehirli tükürükleri” nedeniyle bu sınıfa dahil ediliyordu. Akrepler ve örümcekler de vakit zaman bu listede yer alsa da yılanlar her vakit merkezdeydi.
Orta Çağ’daki hayvan sınıflandırmaları çağdaş zoolojiden farklıydı. Hayvanlar ekseriyetle hareket biçimlerine nazaran tanımlanıyordu: uçanlar, yüzenler, yürüyenler ve sürünenler. Yılanlar, kertenkelelerle birlikte “sürünenler” kategorisine giriyordu ve bu kümedeki en tehlikeli canlı olarak kabul ediliyordu.
Kendini yılana ısırtmak nitekim bir tedavi formülü miydi?
Antik kaynaklara dayanan “theriakē” geleneği, yılan ısırığını bağışıklık kazanılacak bir tecrübe olarak görüyordu. Bilhassa Galen’in “De theriaca isim Pisonem” ve “De theriaca isim Pamphilianum” isimli yapıtlarında, yılan zehrine karşı geliştirilen panzehir olan “theriac” detaylı formda anlatılmıştı. Bu karışımın içinde değişik bir biçimde yılan eti de bulunuyordu.
Kimi vakit beşerler, zehre karşı direnç kazanmak için küçük dozlarda zehire maruz bırakılıyor ya da yılan tarafından yavaşça ısırtılıyordu. Böylelikle beden, potansiyel zehirlenmelere karşı daha güçlü hale getirilmeye çalışılıyordu. Bu prosedür, bir çeşit doğal aşı olarak görülüyordu.
Yılan zehrini panzehire dönüştürme fikri, birinci yüzyılda yaşayan Andromachus’a dayanıyor.
Onun geliştirdiği “Büyük Theriac”, Galen tarafından şiddetle tavsiye edilen bir panzehirdi. Bu formül, yüzyıllar boyunca Avrupa’da eczacılık literatüründe varlığını sürdürdü. İçinde yılan eti, çeşitli otlar ve bazen mineral bileşenler yer alıyordu.
Tıbbi metinlerde yılanlardan ekseriyetle üç isimle bahsediliyordu: serpent, viper ve asp. “Viper” sözü birçok vakit vipera berus cinsine işaret etse de Orta Çağ’da bu isim neredeyse tüm zehirli yılanlar için kullanılıyordu. “Asp” sözü ise bilhassa çok zehirli yılanlar için tercih edilmekteydi. O periyotta yılan cinsleri çağdaş biyolojik sınıflamalardan uzak, daha çok efsanevi ya da semptomatik özelliklerine nazaran isimlendiriliyordu.
