Nobel Ödüllü Bilim İnsanı Daron Acemoğlu da İmamoğlu’nun Tutuklanmasına Tepki Gösterdi

Birçok ünlü isim bu duruma reaksiyon gösterirken bir reaksiyon de Nobel Ödüllü bilim insanı Daron Acemoğlu’ndan geldi.

‘Türkiye’deki demokrasi, geçen hafta İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasından evvel de zayıf durumdaydı. İmamoğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a karşı en güçlü rakip olarak görülüyordu ve birçok kişi, kendisine yöneltilen suçlamaların uydurma olduğunu savunuyor.  

Bu olay tek başına bile dikkate kıymetti. Fakat, Türkiye’nin Seyahat Parkı hareketlerinden bu yana görmediği geniş çaplı protestoları tetiklemesiyle daha da kıymetli hale geldi.  

Bütün bunları bu kadar manalı kılan şey, mevcut jeopolitik durumun Türkiye için yeni bir fırsat yaratmış olması. Türkiye, bu fırsatı kaçırmamalı.  

Durum şöyle: Trump, sırf Amerikan demokrasisini temelden sarsmakla kalmayıp dünya sistemini de yine şekillendirmeye çalışıyor. ABD, giderek daha fazla demokratik olmayan, otoriter ülkelerle ittifak kuruyor. Trump, Rusya’nın otokrat lideri Vladimir Putin ile düzgün bağlar sürdürme konusunda ünlü. Tarifeler ve çip savaşları hakkındaki telaffuzlara karşın, Trump Çin’le de daha dostça ve pragmatik bir münasebet kurabilir.  

Trump’ın ABD’yi yakınlaştırmak istemediği ülkeler ise Avrupa devletleri ve Kanada üzere görünüyor. Ayrıyeten, birkaç yıl evvel düşünülemez olan NATO’dan çekilme ihtimalini de gündeme getiriyor.  

Bu tablo, 2026’daki orta seçimlerde Demokratların Temsilciler Meclisi’ni geri alarak Trump’ın ABD kurumlarına yönelik saldırısını ve global tertibi yine şekillendirme gayretlerini yavaşlatmasıyla değişebilir. 2028 başkanlık seçimlerini kazanmaları halinde ise bu süreci aksine çevirerek Amerikan demokrasisini yine inşa edebilirler. Fakat, bunu başarabileceklerinin garantisi yok. ABD kurumlarının dört yıl daha ayakta kalacağından emin olamayız.  

Öte yandan, yeni bir Avrupa bloğunun (muhtemelen Kanada’nın da katılımıyla), liberal demokrasiye ve ortak savunmaya kendini adamış bir yapı oluşturması artık hayal değil.  

Bu gelişmelerin ışığında Türkiye’nin bir seçimi olacak: Her iki blokun da dışında kalabilir, ABD-Rusya-Çin eksenine yanaşabilir ya da Avrupa bloğunun bir kesimi olabilir.  

Avrupa yolu, ulaşılması imkânsız bir hayal değil. Türkiye, NATO içindeki en büyük ikinci orduya sahip ve Almanya, Fransa ve öbür Avrupa ülkeleriyle ortak bir savunma inşa etme konusunda kritik bir partner olabilir. Avrupa’da nüfus süratle yaşlanırken, daha fazla Türk göçmeni kabul etme fikri artık eskisi kadar caydırıcı gelmeyebilir.  

Avrupa Birliği’ne ve Avrupa savunma paktına katılmak, Türkiye için büyük bir dönüm noktası olacaktır. Ülkenin iktisadı, 2006’dan bu yana düşük verimlilik artışı nedeniyle zayıfladı ve bu da gerçek fiyatların yavaş artmasına, yoksulluğun ise kronikleşmesine yol açtı. Avrupa pazarları, Avrupa sermayesi ve en değerlisi Avrupa teknolojisi ile Avrupalı şirketlerle ortak teşebbüs fırsatları, Türkiye’nin üretkenlik potansiyelini kıymetli ölçüde artırabilir. (Bu bağlamda, Türkiye’nin yakın geçmişte en süratli verimlilik artışını yaşadığı 2002-2006 devrinin, AB üyelik müzakerelerinin sürdüğü yıllara denk geldiğini unutmayalım.)  

Ancak bu yol, Türkiye’nin demokrasiye bağlı kalmasını gerektiriyor.  

Türkiye, Avrupalı ortaklarına, demokratik kurumlarının gerilemesini bilakis çevirmeye çalışacağına dair inandırıcı bir sinyal vermek zorunda.  

Hükümetin, sivil toplum faaliyetlerini ve protestoları kabul etmesi ve hatta desteklemesi gerekecek.  

Gençlerin, siyasete duydukları yeni ve güçlü ilgiyi daha da artırarak ülke sıkıntılarına daha fazla dahil olmaları gerekecek.  

Halkın, Avrupa’yı ortak olarak görmesi gerekecek (batılı güçlere yöneltilen ulusalcı öfkenin yerini işbirliği almalı).  

Bu yolu kim açacak? Cumhurbaşkanı Erdoğan, son birkaç on yılda vaktin ruhuna ve fırsatlara nazaran değişebileceğini kanıtladı (ve bu türlü istikamet değişiklikleri yaptığında tabanını bir ortaya getirebildi). Lakin burada gerekli olan perspektif ve kurumsal yaklaşım değişimi, Kürtleri sürece dahil etmek üzere nispeten daha az radikal ataklardan bile daha büyük olabilir.  

Türkiye’nin bu yolu seçip seçmeyeceği kesin değil. Cumhurbaşkanı Erdoğan bunu denemezse (ki büyük ihtimalle denemeyecek), Türk siyaseti daha bilinmeyen ve çatışmalı bir hale gelebilir. Bu dönüşümü başlatacak başkanın kim olacağı ve bu türlü bir önderin bu büyük dönüşümü gerçekleştirmesine müsaade verilip verilmeyeceği ise belirsizliğini koruyor.’