Nevruz Ne Zaman? Nevruz Bayramı Gelenekleri Nelerdir ve Nasıl Kutlanır?

Nevruz kışın sona ermesinin, baharın gelişinin, çiçeklerin açışının ve tabiatın tekrar uyanışının kutlandığı bir bayramdır. Her yıl Mart ayının sonlarında kutlanan Nevruz, başta Türk kültürleri olmak üzere birçok farklı kültürde yer edinmiştir. Bu değerli gün farklı yörelerde farklı geleneklerle kutlanır. Ateşler yakılır, türküler söylenir, armağanlar dağıtılır…

Nevruz, baharın birinci günüdür ve Kuzey Yarım Küre’de bahar ekinoksunun olduğu günde kutlanır. Bu günde güneş ekvatora dik açı ile gelir ve gündüz ve gece mühleti eşitlenir. Bu tarihten sonra ise Kuzey Yarım Küre’de gündüz müddetleri uzamaya başlar. Ekinoksun tarihi ise 21 Mart’tır. Nevruz Bayramı her sene 21 Mart’ta kutlanır. Bu sene de farklı bölgelerimizde 21 Mart Cuma günü Nevruz Bayramı şenlikler eşliğinde kutlanacak.

Nevruz sözünün kökeni eski Farsça’dan gelmektedir. Nevruz, yeni manasına gelen ‘Nava’ ve gün, gün ışığı manasına gelen ‘rəzaŋh’ sözlerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Yani söz manası ‘yeni gün’dür. Bu söz vakit içerisinde ‘Nevruz’ sözüne dönüşmüş ve farklı kültürlerde yerini almıştır. Nevruz teriminin birinci olarak Pers İmparatorluğu’nda ortaya çıktığı düşünülmektedir. Lakin birtakım farklı görüşler de vardır. 

Türkler’de Nevruz kültürünün Göktürkler’den geldiği ve birinci olarak Ergenekon Destanı’nda yer aldığı düşünülmektedir. Destanda Türkler’in 400 yıl boyunca dik yamaçlı dağlarla çevrili bir vadide yaşadıktan sonra dağı eriterek kurtuldukları anlatılmaktadır. Bu tarihin ise 21 Mart’a denk geldiği ve bu sebeple Nevruz’un bu tarihte kutlandığına inanılmaktadır. 

Nevruz, Türk devletlerinde farklı isimlerle kutlanmaktadır. Azerbaycan’da Novruz, Kazakistan’da Nawrız, Kırgızistan’da Nooruz, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Mart dokuzu ve Arnavutluk’ta ise Sultan Nevruz olarak yer edinmiştir. Birtakım kültürlerde ise yılbaşı olarak bile kutlandığı görülmektedir.

Türk kültüründe eski vakitlerden beri tabiata çok değer verildiği görülmektedir. Bunun en değerli göstergelerinden birisi de Nevruz Bayramı’dır. Baharın gelişini, dünyanın yine uyanışını kutlamak maksadıyla doğan Nevruz Bayramı, yılların eskitemediği bir gelenektir. 

Nevruz Bayramı kutlamalarında baharın simgesi olan renklere çokça yer verilir. Renkli kıyafetler giyilir, uçurtmalar uçurulur, yumurtalar rengarenk boyanır ve en kıymetlisi de büyük bir ateş yakılır. Beşerler bu ateşin etrafında toplanır. Gençler bu ateşin üzerinden atlayarak baharın gelişini kutlar. Ateş üzerinden atlamanın tüm yılın günahlarını affettirdiğine ve kişinin günahlarından arınarak yeni bir yıla başladığına inanılır. Ayrıyeten Nevruz Ateşi’nin üzerinden bir arada atlayan gençlerin evleneceği ve memnun bir yuva kuracakları da rivayet edilir. 

Nevruz Bayramı gelmeden evvel de kimi kültürlerde makus kelam orucu tutulur, etraf ve ferdî paklığa kıymet verilir, küsler barışır ve yaşanan geçim ıstırapları bir kenara bırakılır. Orta Asya’nın birçok toplumunda kutlanan Nevruz’da birlik,  beraberlik, dayanışma, dostluk ve yardımlaşmaya büyük ehemmiyet verilir.

Nesilden nesile aktarılan Orta Asya, Anadolu, İran coğrafyasının izlerini taşıyan Nevruz gelenekleri ve ritüelleri ortasında en bilinen ateşin üzerinden atlamaktır. 

Eski yılın bittiği, yeni yılın başladığı bugün, ateşten atlamak günahlardan arınmayı sağlar. Yıkanmak arınmak, tütsü yakmak ise berbat ruhlardan arınmak için tercih edilir. 

Tabii bugüne özel bir de sofra kurulur. Yılın bolluk ve bereketli geçmesini sağlayan 7 yemek yapılır. Nevruz günü ıspanaklı börek, burma, soğanla boyanmış yumurta, yufka, şeker, leblebi, lokum yenilir. Tabii enfes lezzetler eşliğinde piknikler de yapılır. 

Danslar, şovlar, eğlencelerin yanı sıra mezarlık ziyaretleri ve dualarla inanca sığınmak da günün önemli ritüelleri arasındadır. Dilek dilemek için ağaçlara bez başlamak da misal geleneklerden biridir.