Neden İki Gözümüz İki Böbreğimiz Var da Yalnızca Bir Kalbimiz Var?
Aynaya bakıp da ‘Neden iki gözüm var lakin tek kalbim var?’ diye hiç düşündünüz mü? İşin aslı, bu garip asimetri yalnızca dış görünüşte değil, iç organlarımızda da kendini gösteriyor. Böbreklerimiz, akciğerlerimiz çiftken, beynimiz ve kalbimiz neden tek? Bu farkın ardında sırf estetik değil, evrimsel hayatta kalma stratejileri de var ve inanın, hususa bilim dahil olduğunda her ayrıntı daha da enteresan hale geliyor.
Gelin ayrıntılarına inelim…
Kaynak 1, Kaynak 2
Bedenimizde kimi organlar neden “yedekli” gelirken, kimileri neden tek başına bırakılmış?
Aslında yanıtı evrim veriyor. Binlerce yıl boyunca hayatta kalmayı başaran atalarımızın organlarında ‘fazla kapasite’ vardı. Bu fazla kapasite, onları hastalıklara, yaralanmalara ve doğal tehlikelere karşı daha sağlam hâle getirdi. Böylelikle iki böbreği olanlar, tek böbreği olanlara nazaran daha uzun mühlet yaşadı ve genlerini geleceğe taşıdı.
Bu nedenle birçok organımız, aslında hiç muhtaçlık duymayacağımız kadar fazla rezervle doğuyor. Böbrekler, ciğerler, karaciğer ve bağırsaklar; gerektiğinde bir kısmı alınabiliyor ya da biri devre dışı kaldığında oburu tüm yükü sırtlayabiliyor.
Peki neden ikinci bir kalp ya da beyinle gelmiyoruz? İkinci bir beyinle üstün zeka mı olurduk mesela?
İnsan bedeni, sahip olduğu organlarla zati sonlarının en verimli halinde çalışıyor. Yani “Bir beyin düzgünse, iki beyin harika olur!” mantığı maalesef biyolojide işlemiyor. Bilim insanı Bruce Martin’e nazaran, beynimiz şu an esasen muhtaçlık duyduğundan fazla kan alıyor ve ikinci bir beyin olsa bile daha zeki olmamız mümkün değil.
Kalbe gelince işler biraz daha farklı zira fetüsken aslında iki kalple başlıyoruz. Lakin gelişim sürecinde bu iki kalp birleşerek tek, merkezi bir kalbe dönüşüyor ve bedenin simetrisini bile koruyan bu tasarım, bugünkü halini alıyor.
Simetri deyip geçmeyin: Bedenimizin tasarımı aslında çok daha “mühendis işi”.
Canlıların birden fazla simetrik olarak evrimleşmiş. 500 milyon yıl öncesine dayanan bu durum, düz çizgiler ve çift organlarla hareket etmeyi kolaylaştırıyor. Örneğin iki kol ya da iki bacak, istikrarlı hareket için büyük bir avantaj sağlıyor.
Gözlerde ve kulaklarda ise bu çift yapı yalnızca görme ya da işitme değil, tıpkı vakitte derinlik algısı ve taraf tayini için kritik değere sahip. Yani her çift organ bir yedek değil, aslında birlikte çalışarak daha karmaşık ve kaliteli bir tecrübe sunuyor.
O vakit kalbimiz neden hala tek? Haydi bilimsel biraz hayal gücü koyalım işin içine…
Biyolojik olarak tek kalple hayat harika halde işliyor, ancak teoride iki kalbe sahip olsaydık ne olurdu? Tahminen daha sağlam, tahminen de muhteşem güçlü bireyler olurduk fakat gerçek şu ki kalp üzere merkezi sistem organlarının çoğalması bedeni verimli kılmaktan çok karışıklığa sürükleyebilirdi.
Üstelik bu tıp organların bir bütün olarak çalışması gerektiğinden, iki kalp ortasında senkronizasyon sağlamak da farklı bir sıkıntı olurdu. Yani kalbimiz yedeksiz ancak yetersiz değil; tam bilakis, gereksinimimiz olan her şeyi tek başına karşılayabilecek kadar güçlü. Tahminen de en kıymetlisi, her atışında bunu bize tekrar tekrar hatırlatıyor.
