Ne Doktor Var Ne Eczane: Astronotlar Uzayda Hastalanınca Ne Oluyor?
Uzayda hayat düşündüğümüzden çok daha güç. Yere çarpmamak için duvara tutunurken burnunuz tıkanıyor, başınız dönüyor ve midem bulanıyor. Üstüne üstlük, yanınızdaki arkadaşınız da öksürmeye başlarsa işler güzelce karışıyor. Pekala, uzay istasyonunda bir astronot hastalandığında ne oluyor? Çabucak dünyaya mı dönüyorlar yoksa uzayda doktorculuk oynamak zorunda mı kalıyorlar? İşte uzayda hasta olmanın, düşündüğümüzden çok daha karmaşık ve teknolojik yönleri!
Kaynak 1, Kaynak 2
Astronotların başına gelen en yaygın sıhhat sorunu, dünyadan kalkıştan sonraki birinci birkaç günde ortaya çıkan “uzay ahenk sendromu”.
Yer çekimsiz ortamda beden sıvıları alışık olduğu biçimde davranmıyor ve bu da iç kulakta önemli bir baş karışıklığına neden oluyor. Sonuç: mide bulantısı, baş ağrısı, kusma.
Bu durum o kadar sık görülüyor ki her 4 astronottan 3’ü bu meseleyle karşılaşıyor. Lakin NASA bu duruma da hazırlıklı. Astronotların yanında, içinde mendil ve fermuarlı kilitli poşet bulunan özel kusma torbaları bulunuyor. Torba doldu mu? Çöpe atılıyor ve yola devam.
Astronotlar uzaya çıkmadan evvel uzun vadeli karantinalardan geçiyor.
Bu sayede yanlarında bakteri ya da virüs taşıma ihtimalleri minimuma indiriliyor. Lakin yeniden de nadiren de olsa, biri hastalanırsa… geçmiş olsun. Mikro yerçekimi nedeniyle sinüsler boşalmıyor ve burun tıkanıklığı çok daha rahatsız edici bir hal alıyor. Üstelik araştırmalara nazaran, kimi mikroorganizmalar uzayda daha dirençli hale gelebiliyor.
Kalın hücre duvarları, antibiyotiklere karşı direnç ve yüzeylere sıkı sıkıya tutunan ‘biyofilm’ denilen yapılar geliştiriyorlar. Neyse ki uzayda yakalanan soğuk algınlığı genelde kendi kendine geçiyor. Lakin geçene kadar astronotlar, burunlarını bile düzgün sümküremeden günlerce rahatsızlık çekmek zorunda kalıyor.
Uzay istasyonu, dar alanlar ve keskin köşelerle dolu.
Yeni gelen bir astronot, bölmeden geçmeye çalışırken başını bir yere vurabiliyor. Bu türlü durumlarda astronotlar, dünyadaki doktora görüntü ilişkisiyle ulaşıyor.
NASA’nın sıhhat ünitesi; alınan küçük darbeler, kesikler ya da kas ağrıları üzere mevzularda astronotlara anında takviye veriyor. Hatta uzaydaki birtakım görme sorunları için astronotlara kendi göz testlerini nasıl yapacakları öğretilmiş durumda. Birtakım durumlarda Dünya’daki bir doktor, uzay istasyonundaki modifiye edilmiş bir ultrason aygıtını kullanarak astronotu adım adım yönlendiriyor.
Eğer hastalık önemli bir düzeye ulaştıysa, uzay istasyonundaki acil durum planı devreye giriyor.
Eğer hastalık önemli bir düzeye ulaştıysa, uzay istasyonundaki acil durum planı devreye giriyor. Uzay istasyonuna bağlı bir Soyuz kapsülü her vakit orada bekliyor. Kapsül, gerekirse hastalanan astronotu süratle dünyaya geri getirmek için hazır.
Böyle bir durum şimdiye kadar sırf bir kere yaşandı. 1986 yılında Sovyet kozmonot Vladimir Vasyutin, prostat enfeksiyonu nedeniyle yeryüzüne geri dönmek zorunda kaldı.
NASA, gelecekteki uzun aralı uzay seyahatlerinde sıhhat sorunlarına karşı çok daha gelişmiş tahliller üzerinde çalışıyor.
Dişçiye gitmeden kanal tedavisi yapılabilen sistemler, eğitim almamış astronotların bile uygulayabileceği yara kapatma teknolojileri üzere yenilikler gündemde.
Ayrıca yalnızca fizikî değil, ruhsal tesirler de araştırılıyor. Uzun müddetli izolasyonun, yalnızlığın ve kapalı ortamlarda bulunmanın astronotların ruh sıhhati üzerindeki tesirleri, Mars simülasyon projeleriyle tahlil ediliyor.
