Japonya’nın Okinawa’sı, Yunanistan’ın Ikaria’sı, İtalya’nın Sardinya’sı… Bu yerlerin ortak noktası yalnızca tabiat görüntüleri değil, teze nazaran inanılmaz uzun ömürlü insanları. Bilim dünyasında “mavi bölgeler” olarak isimlendirilen yerler, sağlıklı ve uzun hayatın sırlarını barındırıyor üzere görünüyor. Lakin kimi uzmanlar bu kıssaların arkasında bilim değil, yanılgılı dokümanlar ve kayıt hileleri olduğunu savunuyor. Pekala gerçek ne?
Kaynak 1, Kaynak 2
Uzun hayatın sırrı nerede aranmalı?
Mavi bölgelerde yaşayanların ortak özellikleri hayli dikkat cazibeli: daima hareket halinde bir hayat stili, zerzevat yüklü bir beslenme, alkolün ölçülü tüketimi, güçlü aile bağları, inanç ve çokça toplumsal etkileşim. Yani ömür uzatacak her türlü alışkanlık bu bölgelerde bir ortaya gelmiş üzere.
2016 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran, bu bölgelerde beşerler ABD’deki ortalamaya nazaran 10 kat daha fazla 100 yaşını görebiliyor. Bilgiler kulağa umut verici gelse de birtakım bilim insanları bu istatistiklerin gerisinde sorgulanması gereken önemli boşluklar olduğunu savunuyor.
Oxford Üniversitesi’nden Saul J. Newman, 2019’da yayımladığı bir çalışmada çarpıcı bir durumu gündeme getirdi.
ABD’de doğum dokümanları zarurî hale geldikten sonra, 110 yaşını geçen bireylerin sayısında %82’ye varan bir düşüş yaşandığını belirledi. Yani kayıtlar düzgün tutulmaya başladığında harika yaşlıların sayısı da dramatik biçimde azaldı.
Newman’a nazaran, bu da mavi bölgelerde görülen çok uzun hayat tezlerinin gerisinde kayıt kusurları ya da direkt sahtekarlık olabileceğini gösteriyor.
Newman’ın dikkat çektiği bir öbür nokta ise mavi bölgelerin sosyoekonomik durumuydu.
Bölgelerdeki ortak faktörler ortasında düşük gelir, yüksek cürüm oranları, düşük okuryazarlık ve genel olarak kısa ulusal ömür mühleti yer alıyor. Bu özellikler, aslında uzun hayatla aksi düşen ögeler.
Ancak bu tenkitler karşılıksız kalmadı. Mavi bölge araştırmacıları, Newman’ın argümanlarına 2024 yılında ortak bir açıklamayla cevap verdi. Bilhassa Sardinya’daki yaşlılık datalarının sadece çağdaş dokümanlarla değil, 1866’ya kadar uzanan nüfus kayıtları, kilise dokümanları ve aile soy ağaçlarıyla doğrulandığını belirttiler.
Tüm bu tartışmaların üzerine bir de mavi bölgelerdeki uzun hayat tesirinin giderek azalması dikkat çekmeye başladı.
2023 yılında yayımlanan bir araştırma, Kosta Rika’nın Nicoya bölgesinde doğan bireylerin artık eskisi kadar uzun yaşamadığını gösterdi. 1905 doğumlu Nicoya’lı erkekler, ülke ortalamasına nazaran %33 daha düşük vefat oranına sahipken, 1945 doğumlu olanların vefat oranı %10 daha yüksekti. Tıpkı durum, Japonya’nın Okinawa adasında da gözlemlendi.
Modern hayat usulünün tesiriyle genç kuşakların mevt oranları artık ana kara Japonya’dan bile yüksek hale gelmiş durumda. Araştırmacılar, bu durumu fast food, hareketsiz ömür ve çağdaş ulaşım alışkanlıklarının artmasına bağlıyor.
Mavi bölgelerin geçmişte uzun ömürle ilişkilendirilmesi katiyetle tesadüf değil.
Sağlıklı beslenme, toplumsal bağlar ve hareketli hayat usulü elbette insan sıhhatine güzel geliyor. Lakin son datalar gösteriyor ki, bu avantaj sonsuza dek sürecek bir biyolojik sır değil. Üstelik birtakım uzmanlara nazaran, bu bölgelerde görülen yaş rekorlarının bir kısmı eksik evraklar, kusurlu kayıtlar ya da kasıtlı yanıltmalar sayesinde oluşmuş olabilir.
Yine de mavi bölgelerin öğrettiği bir şey varsa, o da şu: Ömür mühletini değil, hayat kalitesini uzatmaya odaklanmak en doğrusu. Zira sayılar tartışmalı olabilir lakin düzgün beslenmek, etkin kalmak, gerilimle baş etmeyi bilmek ve sevdiklerimizle vakit geçirmek hala uzun ve kaliteli ömrün en güçlü formülü üzere görünüyor.
