Madem Hücrelerimiz Sürekli Yenileniyor O Zaman Neden Yaşlanıyoruz?
İnsan bedeni harika bir sistem üzere görünüyor. Düşünsenize, cilt hücrelerimiz makul aralıklarla yenileniyor, kan hücrelerimiz daima olarak değişiyor ve organlarımız kendini onarma yeteneğine sahip. Lakin buna karşın yaş ilerledikçe cildimiz kırışıyor, kaslarımız güçsüzleşiyor, kemiklerimiz zayıflıyor ve hastalıklara daha açık hale geliyoruz.
Eğer bedenimizde bu kadar güçlü bir yenilenme düzeneği varsa, neden yaşlanıyoruz? Bilim, sorunun karşılığını ararken birçok farklı faktörün işin içinde olduğunu keşfetti.
Kaynak 1, Kaynak 2
Hücrelerimiz kendini yeniliyor ancak her bölünmede biraz daha yaşlanıyor!
Hücreler, bedenimizin temel yapı taşlarıdır ve nizamlı olarak bölünerek kendilerini yenilerler.
Yeni doğmuş bir bebeğin bedeni daima olarak yeni hücreler üretir ve bu süreç gençlik yıllarında epeyce tesirli bir formda devam eder. Fakat vakitle bu bölünmeler sırasında ufak kusurlar meydana gelmeye başlar.
Hücrelerin içinde genetik bilgiyi taşıyan DNA bulunur ve her hücre bölünmesinde bu DNA kopyalanarak yeni hücrelere aktarılır.
Ancak bu kopyalama süreci kusursuz değildir. Vakit içinde DNA’da biriken hasarlar ve mutasyonlar, hücrelerin düzgün çalışmasını zorlaştırır.
Bunun en kıymetli nedenlerinden biri telomerlerin kısalmasıdır.
Telomerler, kromozomlarımızın uçlarını koruyan yapılar olarak misyon yapar. Fakat her hücre bölünmesi sırasında bu telomerler biraz daha kısalır. Telomerler gereğince kısaldığında hücre artık bölünemez hale gelir ve fonksiyonunu kaybeder. Bu da bedenin gençlik devrindeki üzere süratli bir formda yenilenmesini imkânsız hale getirir.
Telomerlerin kısalmasıyla birlikte hücreler daha az bölünmeye başlar.
Dokuların yenilenme suratı düşer ve organlarımız vakitle daha az verimli hale gelir. Lakin hücre yaşlanmasının tek sebebi telomerler değildir. Hücreler bölünmeye devam ettikçe genetik gereçte yanılgılar birikir ve bu yanlışlar hücrelerin düzgün çalışmasını maniler.
DNA’daki bu birikmiş yanılgılar, organların fonksiyon kaybına ve yaşlanma belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur.
Hücreler yalnızca içeriden değil, çevresel faktörlerden de etkileniyor!
Hava kirliliği, ziyanlı kimyasallar, radyasyon, sıhhatsiz beslenme, gerilim ve makus hayat alışkanlıkları, hücrelerin daha süratli bozulmasına neden olur.
Örneğin, güneş ışınlarına fazla maruz kalmak cilt hücrelerinin DNA’sına ziyan verir ve bu da cildin daha erken yaşlanmasına neden olur.
Ayrıca alkol tüketimi ve makus beslenme alışkanlıkları da hücre yaşlanmasını hızlandıran faktörler ortasındadır.
Örneğin, işlenmiş besinler ve çok şeker tüketimi, hücrelerin daha süratli bozulmasına yol açan kimyasal tepkileri tetikleyebilir. Bütün bu çevresel faktörler, hücrelerin kendini yenileme yeteneğini azaltır ve yaşlanma sürecini hızlandırır.
Yaşlanma, kaçınılmaz bir biyolojik süreç mü yoksa yanlışların bir sonucu mu?
Bilim insanları, yaşlanmanın tam olarak neden meydana geldiğini anlamaya çalışırken farklı teoriler geliştirdi. Kimileri yaşlanmanın genetik olarak programlanmış bir süreç olduğunu savunurken, kimileri ise bunun büsbütün rastgele gerçekleşen bir kusur birikimi olduğunu düşünüyor.
Programlanmış yaşlanma teorisine nazaran, insan vücudu belli bir ömre sahiptir ve genetik olarak kodlanmış bir sürecin sonucunda yaşlanır.
Teoriye nazaran hücrelerimizin bir ‘zamanlayıcısı’ vardır ve muhakkak bir yaşa geldiğimizde hücrelerimiz yavaş yavaş fonksiyonunu kaybetmeye başlar. Lakin öteki bir teoriye nazaran yaşlanma aslında büsbütün rastgele yanlışların birikimidir.
Hücrelerimiz vakit içinde hasar alır ve bedenimiz bu hasarları tam olarak onaramadığı için yaşlanırız. Şayet bedenimizin tamirat sistemleri daha düzgün çalışabilseydi, tahminen de yaşlanmayı geciktirmek yahut büsbütün önlemek mümkün olabilirdi.
Bu yüzden bilim insanları yaşlanmayı yavaşlatmanın yollarını araştırmaya devam ediyor.
Sağlıklı beslenme, sistemli idman, gerilimin azaltılması ve çevresel toksinlerden kaçınma üzere faktörlerin, hücrelerin daha uzun mühlet sağlıklı kalmasına yardımcı olduğu biliniyor.
Gelecekte, yaşlanmayı büsbütün durdurmanın mümkün olup olmayacağını bilmiyoruz. Fakat şu an bildiğimiz şey, yaşlanmanın sadece hücre yenilenmesiyle değil; genetik, biyokimyasal ve çevresel faktörlerin birleşimiyle oluşan karmaşık bir süreç olduğu.
Vücudumuzun kendini yenileme yeteneği eksiksiz çalışıyor lakin…
Zamanla biriken kusurlar ve dış etkenlerin ziyanları kaçınılmaz olarak yaşlanmaya yol açıyor. Bilim ilerledikçe, tahminen de bir gün yaşlanmayı büsbütün denetim altına alabileceğiz.
