Kutuya Girdiler, Uzaya Çıktılar, Kopyalandılar: Bilime Adlarını Altın Harflerle Yazdırmış 5 Kedi
Bilimle özdeşleşen hayvanlar denince birden fazla vakit akla birinci olarak fareler ya da Pavlov’un köpeği gelir. Fakat kimi kediler, bu sessiz ve cool halleriyle bilim sahnesine adeta patilerinin izini bıraktı. Kimisi fizik tarihine geçti, kimisi klonlandı, kimisi ise karanlıkta bildiğin parladı. Şöhret peşinde koşmadılar lakin tarihe geçtiler. Artık o koltuğa kıvrılıp uyuyan kedin, bir gün bilimsel bir ihtilalin modülü olabilir, kim bilir? Gelin isimlerini nasıl bilim tarihine altın harflerle yazdırmış bir arada bakalım!
Schrödinger’in Kedisi
Evet, bilim ve kedi denince Schrödinger’in kedisinden bahsetmeden olmaz. Gerçek bir kedi değil lakin yıllardır herkesin zihninde bir yerlerde yaşıyor. Kuantum fiziğinin ‘en garip’ fikir deneylerinden biri olan bu öyküde, hayali bir kedi zehirli bir düzenekle birebir kutuya kapatılıyor.
Dışarıdan bakıldığında kedi hem meyyit hem canlı kabul ediliyor… Ta ki kutu açılana kadar. Schrödinger bu örneği kuantum mekaniğini tiye almak için verdi lakin yıllardır kedisi başrolde. Değişiktir ki bu kedinin tek gerçeği, hiç var olmaması!
Félicette: Uzaya giden birinci ve tek kedi
Kediler genel olarak uçmaya sıcak bakmasa da Félicette için işler farklıydı. Paris sokaklarından toplanan bu tuxedo desenli sokak kedisi, Fransız uzay ajansı CNES tarafından uzay seyahati için eğitilen 14 kediden biriydi. 18 Ekim 1963’te, “C 341” kod ismiyle uzaya gönderildi. 9.5 g kuvvetine maruz kaldı, yer çekimsiz ortamda taklalar attı ve dünyaya sağ salim döndü.
Basın ona evvel ‘Felix’ dese de ismi sonradan ‘Félicette’ olarak değiştirildi. Maalesef bu kahraman kedi, birkaç ay sonra bilim uğruna ötenazi edildi…
CC: Gerçek manada kopya kedi
Dünyanın birinci klonlanan kedisi olan CC, yani ‘Copy Cat’ ya da ‘Carbon Copy’, 2001 yılında Texas A&M Üniversitesi’nde dünyaya geldi. Asıl kedi Rainbow’dan alınan hücrelerle yaratılan CC, genetik olarak birebirdi lakin tüy desenleri farklıydı.
Yani kopya lakin birebir değil. Klon olduğu için özel ilgi gördü, bahçede özel bir kedi konutunda yaşadı ve hayatının ilerleyen periyotlarında üç yavru kedi doğurdu. 18 yıl yaşayıp böbrek yetmezliğinden hayatını kaybetti lakin bilim tarihinde daima hatırlanacak.
Mr. Green Genes: Işıklar içinde yatsın mı demeliyiz, bilemedik.
2008’de New Orleans’ta doğan bu kedi, laboratuvarda gerçek manada parlayan birinci kedi olarak tarihe geçti. Bilim insanları, genetik yapısına denizanasından alınan GFP (green fluorescent protein) genini ekleyerek onun ultraviyole ışık altında yeşil parlamasını sağladı. Deneyin maksadı ise aslında çok kolaydı: ‘Bu geni muvaffakiyetle aktardık mı?’ Karşılık: Evet, hem de gözle görülür şekilde!
Yıllar sonra Mayo Clinic, benzeri bir metodu FIV (kedi AIDS’i) üzerine çalışmalarda kullandı. Parlayan kediler, genetik transferin muvaffakiyetle gerçekleştiğini gösterdi ve hiçbir ziyan görmediler.
Oscar: Biyonik kedi gerçek oldu!
2009’da İngiltere’nin Jersey Adası’nda yaşayan Oscar isimli siyah kedi, iki art ayağını da bir tarım kazasında kaybetti. Fakat Oscar’ın talihi, onunla ilgilenen bir muhteşem veteriner sayesinde döndü. Noel Fitzpatrick isimli ortopedi uzmanı, Oscar’a dünyada birinci sefer uygulanan ITAP isimli özel protezleri taktı.
Protezler, kedi derisinin içine kaynaşıyordu. Oscar yine yürümeye başladı, hatta kitabı bile yazıldı. Bilim, Oscar’a ikinci bir talih verdi ve onu efsaneleştirdi.
Kedi deyip geçmeyin, her masada varlar! Hatta masa onların…
Fareler koşu bandında, köpekler zil sesinde öne çıkabilir fakat kimi kediler var ki bilimin tam göbeğinde yer aldı. Schrödinger’in kutusundan uzaya, laboratuvarda klonlanmaktan biyonik protezlere kadar… Bu kediler bir şey kanıtladıysa, o da şu: Kediler, hiç uğraş sarf etmeden bile tarihe geçebilir.
