Tsunamiler, birden fazla vakit yalnızca zelzeleyle anılsa da kimileri kaya düşmeleri ve volkanik patlamalarla oluşuyor. Bu dev dalgaların kimileri o denli büyüktü ki kıyı şeritlerini yok etti, ormanları söküp attı, kentleri haritadan sildi. Bilimsel literatürde “megatsunami” olarak tanımlanan bu olaylar, dalga uzunluklarıyla hayal gücünü zorladı. İşte dünya tarihine geçmiş en büyük tsunami dalgaları…
Kaynak 1, Kaynak 2
Grönland – Karrat Fiyordu Tsunamisi (90 metre)
2017 yılında Grönland’da meydana gelen bu tsunami, bölge için tarihi bir olay oldu. Karrat Fiyordu’ndaki bu dev dalga, eriyen buzullar nedeniyle oluşan bir heyelanın denize düşmesiyle oluştu.
90 metre yüksekliğe ulaşan su duvarı, Nuugaatsiaq isimli küçük balıkçı köyünü vurdu. Dört kişi hayatını kaybetti, onlarca yapı büsbütün yıkıldı. Bilim insanları bölgedeki dağların hala stabil olmadığını ve misal bir olayın tekrar yaşanabileceğini belirtiyor.
Endonezya – Ambon Adası Tsunamisi (100 metre)
1674 yılında Endonezya’nın Maluku Adaları açıklarında meydana gelen zelzele, Ambon Adası’nda büyük bir tsunamiye yol açtı. Bu tsunami, 100 metreyi aşan yüksekliğiyle kayıtlara geçen en büyüklerinden biri oldu.
Dalga, Hitu Yarımadası’na kadar ilerleyerek 2.000’den fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Devrin şartlarına nazaran hayli düzgün belgelenmiş olan bu olay, Asya-Pasifik bölgesinin tsunami riski taşıyan bölgeler ortasında yer almasının esas nedenlerinden biri.
ABD – Lituya Bay Tsunamisi (150 metre / 1936)
1958’deki rekor kıran olaydan tam 22 yıl evvel, tıpkı bölgede bir diğer büyük tsunami yaşanmıştı. Lituya Bay’in 1936 yılında şahit olduğu bu tsunami, 150 metre yüksekliğe ulaşarak bölge coğrafyasını önemli halde etkiledi. Nedeni tam olarak bilinmese de büyük ihtimalle bir denizaltı heyelanı olduğu düşünülüyor.
ABD – Icy Bay Tsunamisi (193 metre)
2015 yılında Alaska’daki Taan Fiord’a düşen 180 milyon tonluk kaya kütlesi, 193 metreye kadar çıkan bir tsunamiye neden oldu. Neyse ki olay, büsbütün ıssız bir bölgede gerçekleştiği için can kaybı yaşanmadı.
Ancak sekiz kilometrekarelik bir ormanlık alan, dalgaların gücüyle haritadan silindi. Icy Bay’in jeolojik yapısı, Lituya Körfezi üzere bu çeşit megatsunamilere hayli elverişli kabul ediliyor.
İtalya – Vajont Barajı Tsunamisi (250 metre)
İtalya’da 1963 yılında Monte Toc’un yamaçlarından kayan 260 milyon metreküp kaya kütlesi, Vajont Barajı’na düştü. 250 metre yüksekliğe ulaşan dev dalga, barajı aşarak aşağıdaki Longarone köyü de dahil olmak üzere birçok yerleşimi yok etti.
Yaklaşık 2.000 kişi uykusunda hayatını kaybetti. Bu olay, tarihteki en ölümcül insan kaynaklı megatsunami olarak kayda geçti.
ABD – Mount St. Helens Tsunamisi (260 metre)
1980 yılında ABD’nin Washington eyaletindeki Mount St. Helens yanardağının kuzey yamaçlarının çökmesiyle tetiklenen dev toprak kayması, 260 metre yüksekliğinde bir megatsunami oluşturdu. Dalga evvel Mount Margaret bölgesine, akabinde da büyük bir havzaya çarparak etraf bölgelerde büyük hasara yol açtı. Bu tabiat olayı birebir vakitte yanardağ patlaması sonrası oluşan devasa toprak hareketiyle de kayıtlara geçti.
ABD – Lituya Bay Megatsunamisi (524 metre / 1958)
9 Temmuz 1958 tarihinde Alaska’daki Lituya Bay’de yaşanan bu tabiat olayı, insanlık tarihine geçmiş en yüksek tsunami dalgasını oluşturdu. 7.8 büyüklüğündeki bir sarsıntının akabinde, yaklaşık 30 milyon metreküp kaya 914 metre yüksekliğinden aşağı yuvarlandı.
Bu kütlenin suya çarpmasıyla oluşan dalga tam 524 metreye ulaştı. Neyse ki bölgede fazla insan yoktu, yalnızca üç tekne etkilenmiş ve iki kişi hayatını kaybetmişti. Bugün hala Lituya Bay etrafında bu megatsunaminin izi olarak ağaçsız kalan dev alanlar gözlemlenebiliyor.
