Sadık dostlarımız köpekler sırf refakatçi ya da hizmet hayvanı değil. Onların inanılmaz koku alma gücü yıllardır uyuşturucu ve bomba tespitinde kullanılıyor. Birebir özellik, birtakım hastalıkların erken fark edilmesinde de rol oynuyor. Son yıllarda yapılan çalışmalar, köpeklerin kanseri de evvelce algılayabildiğini gösteriyor. Hem laboratuvar araştırmaları hem de gerçek hadiseler, köpeklerin kanser hücrelerinin bıraktığı özel kokuları tespit edebildiğini ortaya koyuyor.
Kaynak 1, Kaynak 2
Köpeklerin burnunda 125 ila 300 milyon ortasında koku reseptörü bulunuyor
İnsanlarda bu sayı yaklaşık 5 milyon. Bu fark, köpeklerin kokuları insanlardan binlerce kat daha hassas algılayabilmesini sağlıyor. Araştırmalar, köpeklerin hastalıkların ürettiği kokuları trilyonda bir oranında dahi ayırt edebildiğini ortaya koydu.
Yani bir köpek, bir hastalığın yaydığı kokuyu olimpik boyutlarda iki havuz dolusu suya karışmış tek bir şeker tanesi kadar düşük yoğunlukta bile algılayabiliyor.
Kanser olaylarında köpeklerin rol aldığı örnekler de var elbette.
Tıp literatüründe köpeklerin sahiplerindeki kanseri fark etmesiyle ilgili pek çok hadise kayda geçti. Birtakım köpekler, sahiplerinin ciltlerindeki melanom lezyonlarını daima koklayarak ya da yalamaya çalışarak dikkat çekti. Yapılan denetimlerde, bölgelerin nitekim kanserli olduğu anlaşıldı.
Bir öbür örnekte, Lauren Gauthier isimli bir bayan, burnundaki şişliği daima koklayan köpeğinin davranışı sonrası doktora gitti ve bazal hücreli karsinom teşhisi kondu. Yeniden Claire Guest isimli araştırmacı, köpeğinin göğsüne daima patisiyle dokunması sonucu fark ettiği kitleyi denetim ettirdiğinde malign tümör ortaya çıktı.
Hangi kanser cinslerini fark edebiliyorlar?
Araştırmalarda köpeklerin sadece cilt kanseri değil, akciğer, göğüs, mesane, prostat, bağırsak, rahim ve rahim ağzı kanserlerinde de fark yaratabildiği görüldü. Bunun nedeni, kanserli hücrelerin “uçucu organik bileşikler” (VOC) ismi verilen özel kokular üretmesi.
Köpekler bu kokuları nefeste, idrarda, terde ya da dışkıda tespit edebiliyor. Örneğin kimi çalışmalarda köpekler, akciğer kanserini hastaların nefes örneklerinden, mesane kanserini ise idrar örneklerinden muvaffakiyetle ayırt etti.
Bilimsel kullanım mümkün mü pekala?
Araştırmalar umut verici olsa da köpeklerin rutin kanser taramalarında kullanılabilmesi için daha çok çalışmaya gereksinim var. Uzmanlara nazaran köpekler hangi kokuyu aldıklarını direkt söyleyemediği için sonuçlar her vakit mutlaklık taşımıyor. Bu yüzden bilim insanları köpeklerin koku alma sistemini taklit eden “elektronik burun” teknolojileri geliştirmeye yöneldi.
İsrail’de yürütülen bir klinik çalışmada, bu aygıtların kanser hastalarının nefesinden yayılan kokuları ayırt edebilmesi test ediliyor. Massachusetts Institute of Technology ve İngiltere’deki Medical Detection Dogs takımı de köpeklerin öğrettiklerini yapay zeka sistemlerine aktarmak için çalışmalar yürütüyor.
