Klima İcat Edilmeden Önce İnsanlar Sıcaklarda Nasıl Yaşıyordu?
Bugün klimaya uzanmak bir tuş kadar kolay. Lakin bir vakitler bu türlü bir konfor yoktu. O vaktin insanları sıcağa karşı hem mimariyle hem hayat usulüyle savaşıyordu. Meskenler serin tutacak biçimde inşa ediliyor, beşerler günlerini sıcaklığa nazaran planlıyordu. İşte klima olmadan da hayatta kalınan o vakitlerden unutulmuş birtakım ayrıntılar…
Kaynak 1, Kaynak 2
Evler serin olacak formda inşa ediliyordu.
Klima öncesi devirlerde hayat alanları, sıcakla gayret etmek üzere düşünülerek tasarlanırdı. Meskenlerin tavanları yüksek, duvarları kalın ve gölgelik alanlar geniş tutulurdu. Pencereler karşılıklı konumlandırılır, çapraz hava akımı oluşturulurdu. Kimi yapılarda taş işçiliğiyle yapılmış jaali denen delikli paneller kullanılır, hem içerisi serin tutulur hem de dışarıdan görünmeden hava geçişi sağlanırdı.
Hindistan’daki rüzgar kuleleri, Alhambra’daki avlulu yapılar yahut Osmanlı’daki iç avlular daima tıpkı emele hizmet ederdi. Ayrıyeten çatılara gece saatlerinde su dökülerek buharlaşma sayesinde süreksiz serinlik yaratılırdı. Bazıları gece serinliğinde damda uyur, sabahın erken saatlerinde serin rüzgârla uyanırdı. Sıcakla uğraş meskenin mimarisinden başlardı.
Günlük rutinler sıcak havaya nazaran düzenlenirdi.
Eskiden beşerler günlerini sıcaklığa nazaran planlar, güneşin en dik vurduğu saatlerde yavaşlamayı tercih ederdi. Güney Avrupa’dan Hindistan’a kadar birçok kültürde öğlen uykusu yani siesta yaygındı. Öğlen saatlerinde işler durur, meskenlerde ya da gölgeli alanlarda istirahat edilirdi. Akşam saatlerinde yine canlanan hayat, geç saatlerde yenilen yemeklerle devam ederdi.
Akdeniz ülkelerinde akşam yemeği saati hala 9’dan sonradır. Beşerler balkonlarda, avlularda, sokak önlerinde bir ortaya gelir, komşuluk münasebetleri bu sıcak saatlerin doğal sonucu olarak gelişirdi. Kapalı alanlara kapanmak yerine dışarının gölgeli ve esintili noktaları tercih edilirdi.
Sıcak havalarda yalnızca meskenler değil, yeme-içme alışkanlıkları da farklılaşırdı.
İnsanlar, serin tesirli olduğu düşünülen yiyecekleri tercih ederdi. Yoğurt, ayran, lassi, chhaachh üzere içecekler yaygın biçimde tüketilir, karpuz, salatalık üzere su oranı yüksek besinler sofralarda yerini alırdı. Sıcak tesirli kabul edilen yemeklerden kaçınılırdı.
Bunun yanında kimi pratik tahliller de geliştirildi. Örneğin kapılara ıslak çamaşır asılır, verandaya ıslatılmış verbena kolu perdeler yerleştirilirdi. Bu doğal sistemler hem serinlik hem de hoş koku sağlar, su buharlaştıkça ortamı rahatlatırdı. Küçük su motorlarıyla bu sistemlerin tesiri artırılırdı. Birtakım bölgelerde beşerler buzla dolu şişeleri yastık olarak kullanır, sinema salonları ise halka açık serin alanlar olarak görülürdü.
