Evcil hayvanlarımız bizi her gün keyifli eden, sadık dostlarımız. Lakin onların da bizim üzere geçmiş anılarını hatırlayıp hatırlamadığını hiç merak ettiniz mi? Örneğin köpeğiniz yıllar evvel oynadığı bir parkı hatırlıyor olabilir mi yoksa yalnızca bir yere alışkanlıkla mı bağlanıyor? Kediniz eski sahibini görse tanır mı yoksa ona bir yabancı üzere mi bakar? Bilim, bu sorulara karşılık ararken farklı bulgular ortaya koydu.
Kaynak 1, Kaynak 2
Öncelikle, bir kedinin yahut köpeğin geçmişi hatırlayabilmesi için evvel kısa periyodik hafızasının güzel çalışması gerekir.
Bilim insanları, hayvanların hafızasını anlamak için çeşitli testler yapıyor. Örneğin, yiyecek saklandığında onun yerini hatırlayıp hatırlayamadıkları yahut makul objeleri evvelce görüp görmediklerini test etmek için deneyler düzenleniyor.
Araştırmalar, kedilerin ve köpeklerin kısa vadeli hafızalarının epeyce gelişmiş olduğunu gösteriyor.
Ancak birtakım anıları uzun vadeli hafızalarına taşıyıp taşıyamadıkları konusu daha karmaşık. Bilim insanları, hayvanların uyku sırasında ve bilhassa hayal görme esnasında birtakım anıları uzun vadeli belleğe dönüştürdüğünü düşünüyor.
Köpekler konusunda en yeterli örneklerden biri, 1000’den fazla kelimeyi öğrenen ünlü Border Collie Chaser.
Chaser, farklı objelerin isimlerini öğrenerek hafızasında uzun mühlet saklayabiliyordu. Lakin, bu çeşit anılar, geçmiş tecrübelerle ilgili derinlemesine bir hatırlama yeteneği manasına mı geliyor?
Uzun mühlet, bilim insanları köpeklerin sadece ilişkisel hafızaya sahip olduğunu düşündüler.
Yani, makul olayları ve mükafatları birbiriyle ilişkilendirebiliyorlardı lakin olayların ayrıntılarını hatırlayamıyorlardı. Örneğin bir köpeğin otomobil bagajı açıldığında çabucak içine atlaması, geçmişte yaşadığı keyifli seyahatlerle ilişkilendirilmiş olabilir.
Son yıllarda yapılan deneyler, köpeklerin aslında epizodik hafıza denilen bir cins geçmiş anı hatırlama yeteneğine sahip olduğunu gösterdi.
Macar bilim insanları Ádám Miklósi ve Claudia Fugazza’nın yaptığı deneylerde, köpeklere birkaç dakika evvel gördükleri bir insanın hareketlerini taklit etmeleri öğretildi. Deneyin sonucunda, köpeklerin geçmişte yaptıkları şeyleri şuurlu olarak hatırlayabildikleri ortaya çıktı!
Peki ya kediler? Bilim insanları, kedilerin hafızasının da en az köpekler kadar güçlü olabileceğini düşünüyor.
Yapılan bir deneyde, kedilerin daha evvel yemek yedikleri yerleri hatırlayıp hatırlamadıkları test edildi ve sonuçlar kedilerin geçmişte yaşadıkları olayları hatırlayabildiğini gösterdi.
Ancak kedilerin anılarını hatırlama biçimi beşerler üzere olmayabilir.
Bir insan, geçmiş anılarını görsel imgeler halinde hatırlarken, kediler ve köpekler koku ve ses üzere farklı duyusal ipuçlarıyla geçmişe dönebilir. Örneğin, bir köpek, eski arkadaşını gördüğünde tahminen de onun imgesini değil kokusunu hatırlıyordur.
Araştırmalar, kaybolmuş bir kedinin yıllar sonra eski yuvasını bulmasının da bu kokusal hafızayla alakalı olabileceğini öne sürüyor. Kediler, uzun yıllar boyunca annelerinin kokusunu hatırlayabiliyor ve tanıyabiliyor.
Kediler ve köpekler, insanlardan farklı bir dünyaya sahip.
Biz anılarımızı sözlerle, kıssalarla ve görsellerle hatırlarken onların hafızası daha çok koku, ses ve hisler üzerine kurulu olabilir.
Bilim insanları hala hayvanların anılarının bizimkiler üzere olup olmadığını kesin olarak söyleyemiyor. Fakat bir gerçek var ki evcil dostlarımız geçmişte yaşadıkları şeyleri unutmazlar, yalnızca farklı bir biçimde hatırlarlar.
