Kayyum Atamak Ne Demektir? Belediye, Şirket veya Şahıslara Hangi Durumlarda Kayyum Atanır?

Dilimizde ‘kayyum’ ya da ‘kayyım’ olarak yer alan söz bir hukuk terimidir. Arapça kökenli bir söz olan kayyum, ‘ayakta duran’ manasına gelir. Lisanımıza ise Osmanlıca yoluyla geçmiştir ve ‘kıyam, kayyim’ üzere kelimler birbirine emsal manalar taşır. 

Peki, Kayyum Ne Demektir? 

Kayyum, maddelerle belirlenmiş olan kimi durumlarda türel yahut idari olarak bir kişi, kurum ya da mal varlığının idaresine süreksiz olarak tayin edilen kimsedir. 

Kayyum ataması ile kelam konusu kişi ya da kurumun haklarının korunması, ziyan görmesinin engellenmesi ve işlerin tertipli formda yürütülmesi amaçlanır.

Mahkemeler, Hakimler, İçişleri Bakanlığı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) farklı ünitelere kayyum atayabilir. 

Genel olarak özetlemek gerekirse: Belediye ve kamu kurumlarına idari kayyum ataması İçişleri Bakanlığı tarafından, ekonomik suçlar TMSF tarafından, birey ve şirketlere kayyum ataması ise mahkemeler tarafından yapılır. 

Kimler Kayyum Olarak Atanır? 

Kamu vazifelisi sayılan kayyum, çoğunlukla ilgili yerleşim ünitesinin en yüksek mal memuru olur. Vilayetlerde defterdar, ilçelerde ise mal müdürleri kayyum vazifesini üstlenirken; avukatlar, mali müşavirler, kamu vazifelileri, vali ya da kaymakamlar kayyum olarak atanabilir. ‘Atanacak kişinin tarafsız, sağlam ve ehil olması gerekmektedir.’

• Mahkeme kararıyla kayyum ataması, uygar hukukta ye alan ferdi durumlarda kelam hususudur. Bu kapsamda; fiil ehliyeti olmayan bireylerin mal varlığını korumak, miras uyuşmazlıkları ve bir kişinin menfaatini korumak için yapılır. 

• Şirketler için kayyum ataması ticaret hukukunda belirlenen durumlarda kelam konusu olur. Bu kapsamda; paydaşlık uyuşmazlıkları, idare konseyinde kâfi üyenin olmaması, şirketin içinin boşaltılmasını engellemek yahut mal varlığının korunmasını sağlamak için atama yapılır. 

• İçişleri Bakanlığı veya mahkeme kararıyla belediye, dernek ya da vakıflara idari kayyum ataması; terör kontağı ve misyondan alma (gözaltı, tutuklama, hastalık…) üzere durumlarda kelam konusu olur. 

• TMSF kararıyla ceza hukukuyla kontaklı olarak yapılan kayyum ataması ise terör, kara para ve cürümden elde edilen gelir kelam konusu olduğunda devreye girer. Şirketlere el koyma kelam konusu olabilir. 

• Dernek, vakıf ve STK’ler için de mahkeme kararıyla kayyum ataması yapılabilir. Burada da idaredeki boşluk, uyuşmazlıklar ve mevzuata ters işlerle uğraş için kayyum ataması yapılır. 

Kayyum Tipleri Nelerdir? 

• Kanuni Kayyum: Maddelerle belirlenen durumlarda, kişi yahut kurumların isteğine bakılmaksızın yapılan kayyum atamasıdır. Burada da cürüm kuşkusu, iflasın ertelenmesi, gaiplik (kayıplık) durumu ön plana çıkan durumlardır. 

• İhtiyari Kayyum: Reşit bir kimsenin isteği üzerine atanan kayyumdur. Ergenlik, yaşlılık ve tecrübesizlik durumlarında verilen bir karar olduğunu tabir edebiliriz.