UNESCO bilgilerine nazaran her yıl 132 milyon kız çocuğu eğitimden yoksun kalmaktadır. Bu olgu sadece istatistiksel bir data olarak ele alınmamalı, toplumsal yapıların sürdürülebilir gelişimi açısından incelenmelidir. Eğitime erişim, kişisel bir hak olmanın ötesinde, ekonomik ve sosyo-kültürel kalkınmanın asli belirleyicilerinden biridir. Araştırmalar göstermektedir ki, şayet bu kız çocuklarının sadece yarısı STEM (fen, teknoloji, mühendislik ve matematik) alanlarında eğitim alabilseydi, global iktisada yıllık 12 trilyon dolarlık bir katkı sağlanabilirdi. Fakat, global ölçekte hala cinsiyet ekseninde eğitim eşitsizliği derin bir yapısal sorun teşkil etmektedir.
Cinsiyet temelli eğitim ayrımcılığının sosyolojik kökenleri
Kadınların eğitime erişimini engelleyen en değerli faktörlerden biri, toplumsal norm ve kalıpların tarihî ve kültürel bağlamda içselleştirilmiş olmasıdır. Pierre Bourdieu’nün habitus kavramı çerçevesinde ele alındığında, eğitim sistemleri cinsiyetlenmiş pratiklerin tekrar üretildiği alanlardan biri olarak fonksiyon görmektedir. Klâsik ataerkil yapıların sürdürülebilirliğini sağlayan normatif kodlar, kız çocuklarının erken yaşta eğitime yönlendirilmesini engellemekte ve böylelikle toplumsal cinsiyet eşitsizliğini pekiştiren bir sistem yaratmaktadır.
Dünya Bankası’nın datalarına nazaran, eğitimi tamamlamış bayanlar, eğitime erişememiş bayanlara oranla ortalama %20 daha fazla gelir elde etmektedir. Lakin sıkıntı sırf ekonomik göstergelerle sonlu değildir. Eğitim, bayanların toplumsal statüsünü güçlendiren, kişisel özerkliği artıran ve psiko-sosyal refah seviyelerini yükselten temel bir enstrümandır. Psikolojideki özerklik ve yeterlilik teorileri çerçevesinde değerlendirildiğinde, eğitimin bireylerin kendini gerçekleştirme süreçlerine olan katkısı açıkça görülmektedir.
Eğitim erişiminin toplumsal sonuçları
Kadınların eğitime erişiminin yaygınlaştırılması, sırf ferdî refahı değil, tıpkı vakitte nesiller ortası toplumsal hareketliliği de etkilemektedir. Eğitim almış bayanlar daha düşük doğurganlık oranlarına sahip olmakta, çocuklarının eğitim seviyesini artırmakta ve aile içi şiddet mümkünlüğünü minimize etmektedir. Yapılan ampirik araştırmalar, bayanların eğitim düzeyinin artmasının çocukların sağlıklı gelişimi üzerindeki tesirlerini net biçimde ortaya koymaktadır.
Bu bağlamda, kız çocuklarının eğitiminin desteklenmesi, sırf kişisel hak temelli bir sıkıntı değil, tıpkı vakitte uzun vadeli sosyo-ekonomik refah siyasetlerinin ayrılmaz bir kesimidir. Nussbaum ve Sen’in yetkinlik yaklaşımına nazaran, bireylerin temel yetkinliklerini geliştirmeleri, onların toplumsal hayata etkin iştiraklerini sağlamanın yanı sıra, refah devletinin sürdürülebilirliği açısından da kritik kıymete sahiptir.
Politika teklifleri ve stratejik müdahaleler
Kadınların eğitim imkanlarını artırmaya yönelik geliştirilen siyasetlerin tesirli olabilmesi için, mikro ve makro seviyede çeşitli müdahalelerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:
1. Toplumsal bilinçlendirme ve kültürel dönüşüm programları: Geleneksel cinsiyet normlarını değiştirmek ve toplumsal algıyı dönüştürmek ismine, medya, sivil toplum kuruluşları ve eğitim kurumları iş birliğinde geniş çaplı toplumsal kampanyalar yürütülmelidir. Bilhassa ataerkil yapıların güçlü olduğu bölgelerde, bilinçlendirme faaliyetleri kültürel bağlamı göz önünde bulundurarak yapılandırılmalıdır.
2.Kapsamlı ekonomik teşvik ve dayanak sistemleri: Kız çocuklarının eğitime erişimini kolaylaştırmak için sadece burslar değil, birebir vakitte ulaşım takviyesi, kırtasiye ve teknolojik ihtiyaçlar üzere tamamlayıcı maddi yardımlar sağlanmalıdır. Ayrıyeten, düşük gelirli ailelerin kız çocuklarını eğitime teşvik etmeleri için direkt nakit transferi yahut vergi indirimleri üzere ekonomik teşvik modelleri oluşturulmalıdır.
3.yasal ve kurumsal ıslahatlar ile türel garanti: Kadınların eğitime erişimini yasal düzlemde garanti altına alacak mevzuat düzenlemeleri yapılmalı, kız çocuklarının zorla evlendirilmesini ve eğitimden uzaklaştırılmasını önleyici yaptırımlar artırılmalıdır. Memleketler arası kontratlara uyumlu, cinsiyet eşitliği perspektifini önceleyen eğitim siyasetleri hayata geçirilmelidir.
4.Eğitim müfredatında kapsayıcı ve cinsiyet eşitliğini teşvik eden ıslahatlar: Eğitim müfredatları, bayanların tarihî, bilimsel ve sanatsal alanlardaki muvaffakiyetlerini görünür kılacak halde yine yapılandırılmalıdır. Ders kitapları ve öğretim malzemeleri, toplumsal cinsiyet eşitliğini pekiştirecek içeriklerle desteklenmelidir. Tıpkı vakitte, öğretmen eğitimi programlarına toplumsal cinsiyet eşitliği konusunu merkeze alan modüller eklenmelidir.
5.STEM alanlarında bayan temsiliyetinin artırılması ve meslek yönlendirme stratejileri: STEM alanlarında bayan temsiliyetini artırmak için erken yaşlardan itibaren kız çocuklarını bilim, teknoloji ve mühendislik alanlarına teşvik eden bilinçlendirme programları hayata geçirilmelidir. Rol model olarak başarılı bayan bilim insanlarının görünürlüğü artırılmalı, özel dal ve akademik kurumlar bayanların STEM alanlarına iştirakini destekleyen mentorluk programları geliştirmelidir.
Sonuç: Geleceğin inşası eğitimle mümkün
Kadınların eğitime erişimi, sadece kişisel bir özgürlük problemi değil, tıpkı vakitte global kalkınma sürecinin en temel bileşenlerinden biridir. Eğitim, toplumsal hareketliliği artıran, gelir dağılımında adaleti sağlayan ve jenerasyonlar ortası eşitsizlikleri minimize eden en güçlü dönüşüm aracıdır. Bayanların eğitime erişiminin önündeki mahzurların kaldırılması, toplumların sürdürülebilir gelişimi için kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu noktada, siyaset yapıcıların, akademisyenlerin ve sivil toplum kuruluşlarının ortak bir strateji geliştirerek, eğitime erişimde cinsiyet temelli ayrımcılığı ortadan kaldırmaya yönelik adımlar atmaları gerekmektedir.
Tarih boyunca bayanların eğitime erişimi sağlandığında, büyük değişimler gerçekleşmiştir. Malala Yusufzay, Marie Curie ve daha kaçları, eğitimin dönüştürücü gücünü temsil eden figürlerdir. Şayet bizler, bayanların eğitime erişimini sadece etik bir sıkıntı değil, birebir vakitte ekonomik ve toplumsal bir mecburilik olarak görürsek, geleceğin daha adil, eşitlikçi ve refah seviyesi yüksek bir toplum tertibi üzerine inşa edilmesi mümkün olacaktır.
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
