Hiperenflasyon Sanatı: Zimbabwe 100 Trilyon Dolarlık Banknot Çıkarma Noktasına Nasıl Geldi?
Dünya iktisat tarihine geçen hiper enflasyon hadisesi Zimbabve’de yaşandı. 2000’li yıllarda yaşanan bu enflasyon sonucunda Zimbabve, 100 trilyonluk banknot bastı. Pekala bu duruma nasıl gelindi, Zimbabve neden bu kadar yüksek pahada para bastı? Hepsini araştırdık, gelin anlatalım!
Zimbabve’de neler oldu?
Zimbabve, Afrika’da bir ülke. Hepimiz ismini duymuş olsak da bu ülkenin asıl bilinmesini sağlayan iktisat tarihine geçen hiper enflasyon olayı. 2000’lerin başında makûs ekonomik siyasetler nedeniyle Zimbabve güç vakitler yaşadı. 2008-2009 yılı ise artık bu makûs gidişin pik noktası oldu.
Zimbabve’de para süratle bedel kaybetti.
Paranın kıymet kaybedişinin önüne geçilemeyince Merkez Bankası, mecburen yüksek bedelli banknotlar basmaya başladı. 16 Ocak 2009 tarihinde ise iktisada damga vuran o olay yaşandı ve 100 trilyonluk banknot basıldı. Artan fiyatlara tahlil olarak basılan banknot, tahlil olmadı elbette.
Bu kadar yüksek bir ölçü alışılmış ki iktisadın ne durumda olduğunu gösteriyor.
Astronomik bedelli banknotlar o denli her gün rastladığımız şeylerden değil. Bu aslında Zimbabve’nin iktisadının ne kadar berbat olduğunu gösteren bir durumdu.
Zimbabve bu duruma nasıl geldi?
Zimbabve’nin iktisadının ne kadar berbat olduğunu gördük. Bu durum nasıl meydana geldi? İktisadın kötüleşmesinin ana nedenlerinden biri tarım üretiminin azalması. Tarımın gerilemesinin sonucu olarak üretim azaldı. Tarımdaki üretim kaybı ülkede fiyatların artmasına neden oldu elbette.
Üretim azaldıkça iktisat de daraldı.
Ekonomik olarak daralan ülkenin sıkıntıları bitmedi. Vergi gelirlerinin de düşmesiyle ülkenin finansal zahmetleri gitgide büyüdü. Para basılması bu sıkıntılara tahlil olarak görülse de bu uzun vadeli bir tahlil olamadı.
Fiyatlar aldı başını gitti.
Fiyatlar olağandışı biçimde arttıkça hükümet müdahale etmeye çalıştı. Bu fahiş fiyatlarla uğraş için uğraşılsa da pek sonuç alınamadı. Üretmenin kar getirmediği anlaşılınca da üretimler azaldı. Fiyatların bu biçimde baskı ile denetim edilmesi tahminen anlık hükümeti rahatlatsa da uzun vadede piyasa için düzgün sonuçlar doğurmadı.
Fiyatların yükselince Merkez Bankası, daha yüksek banknotlar basmaya başladı.
Yani milyonluk banknotları, trilyonluk banknotlar izledi. Alışılmış bu tahliller gerçek hayatta pek karşılık bulmuyordu. Paranın bu kadar yüksek bedelde basılması insanlarda paranın değersizleşmesi algısını yarattı. Yani Zimbabve’de paranın artık bir fonksiyonu olmadığı kabul ediliyordu.
Sonuç olarak itimat çöktü!
Halk artık paraya güvenmemeye başladı doğal olarak. Bunun sonucunda da beşerler yabancı paralara yönelmeye başladı. Vatandaşın yöneldiği para daha çok Amerikan doları oldu.
Bu süreçte birçok vakit data alınamadı.
Enflasyon istatistiklerinin yayınlanmadığı bir periyot oldu. Bu da itimadın yitirilmesine neden oldu. Bilgilere ulaşılamayınca enflasyonun ne kadar arttığı da bilinemedi olağan. Bu periyotta genelde varsayımlar yapıldı. Çeşitli kuruluşlar kestirimlerle enflasyonu ölçmeye çalıştı.
Bu yıllarda Zimbabve ekonomik olarak çöktü.
Zimbabve’nin bu yılları rekor seviyede ekonomik küçülmeye neden oldu. Bunu işsizlik ve yoksulluk izledi. Olağan ki ömür standartları düştü. Sonuç olarak bu ekonomik çöküş, yatırımlarının azalmasına da neden oldu.
100 trilyonluk banknot, iktisat tarihindeki en yüksek kıymetli banknotlardan!
Zimbabve doları 2009 yılında fiilen terk ediliyor. Şu an para ünitesi ise Zimbabve altını, bunun yanında Amerikan doları da sıklıkla kullanılıyor. Para ıslahatları ile durum biraz düzeldi elbette fakat o periyotta vatandaşların tasarrufları büyük oranda eridi.
Zimbabve’nin yaşadıkları epeyce değişik bir süreç olmuş!
Herkesi duyunca şok eden banknot tam olarak 100 trilyon değerinde! Halk için her ne kadar fecî bir tecrübe olsa da iktisat açısından epeyce değerli bir yere sahip.
