Hayvanlar hislerini bizim üzere kelamlı olarak tabir edemeseler de onların da ruhsal rahatsızlıklar yaşayabileceği fikri uzun müddettir tartışılıyor. Evcil hayvanlarını gözlemleyen birçok kişi; köpeklerin depresyona girebildiğini, kedilerin anksiyete yaşayabildiğini düşünüyor. Hatta tutsak hayvanlarda görülen kimi davranışlar, insanlarda görülen psikiyatrik rahatsızlıklarla şaşırtan benzerlikler taşıyor. Pekala bu nitekim zihinsel bir hastalık mı yoksa yalnızca dış etkenlere verilen doğal bir reaksiyon mi? Bilim insanları bu hususta hayli çarpıcı keşifler yaptı.
Kaynak 1, Kaynak 2
Veterinerler ve hayvan davranış uzmanları, hayvanların kimi psikiyatrik bozukluklar yaşayabileceğini söylüyor.
Ancak bunlar, insanlardaki klinik depresyon yahut anksiyete bozukluğu ile birebir aynı olmayabilir. Örneğin köpekler sebepsiz yere telaşlı görünebilir, mobilyaları parçalayabilir ya da yalnız bırakıldıklarında denetimsiz yansılar verebilirler. Fakat beşerler üzere oturup yaşadıkları anksiyeteyi anlatamazlar. Bu nedenle hayvanların ruhsal durumlarını anlamak için yalnızca davranışlarına bakılabiliyor.
Pennsylvania Üniversitesi’nden veteriner Prof. Carlo Siracusa, hayvanların katiyen zihinsel hastalıklar yaşayabileceğini söylüyor. Ona nazaran insan beynindeki duygusal denetim merkezleriyle hayvanlardaki merkezler büyük oranda misal. Bilhassa beyindeki amigdala hem insanlarda hem de hayvanlarda tasa, kaygı ve gerilim yansılarını yönetiyor.
Birçok araştırma, hayvanların da travma sonrası gerilim bozukluğu (PTSD) gibisi yansılar verdiğini gösteriyor.
Savaş bölgelerinde vazife yapan köpeklerin değerli bir kısmı, tıpkı insan askerler üzere savaş sonrası travma belirtileri gösterebiliyor. Bu belirtiler ortasında ani kaygı reaksiyonları, agresif davranışlar ve çok tetikte olma hali yer alıyor.
Evde yaşayan evcil hayvanlarda da emsal durumlar gözlemlenebiliyor. Bilhassa travmatik olaylar yaşamış yahut uzun mühlet yalnız bırakılmış hayvanlar, ağır korku geliştirebiliyor. Kimi kediler ve köpekler, sahiplerinden başka kaldıklarında yemek yemeyi kesebiliyor, daima olarak kapı önünde bekleyebiliyor ya da eşyaları tahrip ederek içsel gerginliklerini dışa vurabiliyor.
İnsanlar, depresyon yaşadıklarında duygusal boşluk, ilgisizlik, güç kaybı ve ümitsizlik hissederler.
Ancak depresyonun en büyük özelliklerinden biri, kişinin toplumsal ve zihinsel durumunu uzun vadede etkilemesi. Hayvanlar da keder ve ilgisizlik gösterebilir lakin bilim beşerlerine nazaran bu durum, insanlardaki depresyon kadar derin olmayabilir.
Bunun nedeni, hayvanların insanlara kıyasla daha az soyut niyete sahip olmaları. Beşerler, depresyon yaşadıklarında geçmişteki yanlışları düşünüp pişmanlık duyabilir yahut gelecek hakkında endişelenebilir. Lakin bilim beşerlerine nazaran hayvanlar böylesine derin bir varoluşsal sorgulama yapmazlar.
Bazı zihinsel hastalıklar, büsbütün insan beyninin gelişmişliğine bağlı olabilir.
Örneğin şizofreni yahut öbür psikotik bozukluklar hayvanlarda pek gözlemlenmez. Bunun birkaç sebebi olduğu düşünülüyor. İnsan beyni, çok daha karmaşık bir yapıya sahiptir ve soyut düşünme yeteneği epey gelişmiştir. Psikoz hastalıkları, ekseriyetle kişinin gerçeklik algısının bozulmasına sebep olur.
İnsanlar varoluşsal krizler yaşayabilir, toplumsal telaşlar geliştirebilir ve gerçek ile hayal ortasındaki farkı ayırt etmekte zorlanabilir. Fakat bilim insanları, hayvanların bu cins soyut niyetler geliştirebilecek zihinsel kapasiteye sahip olmadığına inanıyor.
Hayvanlarda zihinsel rahatsızlıklar çoklukla fizikî ve davranışsal belirtilerle kendini gösterir.
Stresli yahut korkulu hayvanlar, daima havlayabilir yahut miyavlayabilir, çok tüy dökebilir ya da yemek yeme alışkanlıklarında değişiklik gösterebilir. Kediler kendilerini daima yalarak tüylerini yolabilir, köpekler daima titreyerek saklanma eğiliminde olabilir.
Tutsak hayvanlar, ruhsal rahatsızlıklara daha çok reaksiyonlar verebilir. Örneğin, esaret altındaki kimi maymunların kendilerini ısırdığı yahut tüylerini yolduğu gözlemlenmiştir. Beşerlerle uzun mühlet birlikte yaşamış hayvanlar, sahiplerinden ayrıldıklarında depresyon gibisi semptomlar gösterebilir.
