Hangi Para Birimi Kaç Yıllık? Ülkelerin Para Birimlerinin İlk Tedavüle Girdiği Tarihler

Amerikan Doları, tarihi 230 yıldan eskisine uzanan bir para ünitesi. Global manada en güçlü para ünitelerinden olan ABD Doları’nın basılma kararı 1775’te toplanan Kıta Kongresi sonucu gerçekleşti. Bu karardan sonra 2 Nisan 1792 tarihinde birinci ABD Doları tedavüle girdi. Evvelce İspanyollar tarafından kullanılan ‘dolar’ terimi ABD hükümeti tarafından yerelleştirildi ve dünya iktisadının en değerli ünitelerinden birini oluşturdu.

Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin ortak para ünitesi olan Euro, 16 Aralık 1995 tarihinde resmi olarak kabul edildi. 1 Ocak 1999’da ise birinci Euro dünya piyasalarına tanıtıldı ve 1:1 ABD Doları eşleştirmesi ile sirkülasyona başladı. Deverana birinci giren paralar madeni ağırlıktaydı, banknotlar 2002 yılına kadar tedavülde değildi. Euro bugün, dünya çapında kıymetli bir ticaret ve rezerv ünitesi olarak kullanılıyor.

İngiliz Sterlini; Birleşik Krallık, Güney Georgia, Britanya Antarktika Toprakları, Sandwich Adaları, Man Adası ve Kanal Adaları’nın resmi para ünitesi. GBP kısaltmasıyla bilinen para ünitesi, 1707 yılında İngiltere ve İskoçya’nın tek bir ülke oluşturmak istemesi sonucu ortaya çıktı. Fakat sterlin para ünitesi olarak 760 yılından bilgi kullanılıyordu. Birinci sterlin madeni paralarının piyasaya sürülmesi ise Henry II tarafından 1158 yılında gerçekleşmişti. Sterlin o günden beri, İngiltere’nin memleketler arası ticaretteki resmi temsilcisi.

Japon Yeni, birinci sefer, 1870 yılında Meiji Hükümeti tarafından tanıtıldı. Avrupa’daki para sistemini örnek alan bu yeni para ünitesi, Edo periyodunda daha kompleks bir para sistemi oluşturmak üzere kabul edildi ve 1871 yılında birinci Yen’ler piyasaya sürüldü. Bretton Woods sisteminin çöküşünü izleyen periyotta ortaya çıkan Yen, Japonya’nın sanayi ve iktisat manasında tekrar yapılanma sürecini temsil ediyordu.

Kanada Doları birinci sefer 1858 yılında resmi olarak sirkülasyona girdi. Evvelki periyotta Kanada para ünitesi İngiliz Sterlini’ne bağlıydı, ülkede birinci basılan banknotlar 1813-1815 yıllları ortasında tedavüle giren Sterlin banknotlarıydı. 1858’te birinci madeni paralar tedavüle girdikten sonra banknotların piyasaya çıkması ise 1871 yılına kadar gerçekleşmedi.

Eski Sovyetler Birliği, Rusya ve Belarus’un resmi para ünitesi olan Ruble, kökeni 13. yüzyıla kadar uzanan bir gümüş ölçü ünitesi. Ruble birinci olarak 1704 yılında, Çar I. Pedro tarafından sistemli olarak basılmaya başlandı. Lakin 19. yüzyılla birlikte süratle paha kaybetmeye başladı ve akabinde Rusya sirkülasyonunda baskın hale geldi. Sonrasında Sovyet Rusyası ile günümüz Rusyası’nın en değerli para ünitesi oldu.

Türk Lirası bilinen haliyle birinci kere Cumhuriyet’in ilanından sonra tedavüle girdi. Osmanlı İmparatorluğu’ndan miras kalan para ünitesinin yerine geçerek yaygın olarak kullanılmaya başlandı. 2005 yılında ise Türk Lirası’ndaki altı sıfır atıldı ve yeni isim ‘Yeni Türk Lirası (YTL)’ olarak geçmeye başladı. İkinci Türk Lirası’nın yaygınlaşmasından sonra isimdeki ‘yeni’ ibaresi kaldırıldı ve resmi para ünitesinin ismi tekrar ‘TL’ oldu.

İsviçre Frangı, 1850 yılında, İsviçre Konfederasyonu tarafından resmi olarak kabul edilerek piyasaya sürüldü ve dünya çapında inançlı liman olarak kabul edilen bir para ünitesi haline geldi. Günümüde İsviçre’nin yanı sıra Lihtenştayn’ın da resmi para ünitesi olan İsviçre Frangı, tarihte kimi Almanya ve İtalya kasabalarında da kullanıldı. Geçmişte Fransa Frangı üzere farklı franklar olsa da AB geçişi ile birlikte İsviçre Frangı dışında frank kalmadı.

Avustralya Doları, 1959 yılında atanan Para Ünitesi Komitesi tarafından yapılan ondalıklaştırma sonucu basımı kararlaştırılan bir para ünitesi. Birinci örnekler ise 1966 yılına kadar tedavüle girmedi. En başta Güney Afrika poundu yerine kullanılması önerilen bir para ünitesi olarak sisteme dahil oldu ve vakitle Avustralya’nın en kıymetli ticaret kaynağı haline geldi. Ayrıyeten Norfolk Adası, Cocos Adaları, Tuvalu, Nauru, Kribati üzere bölgelerde de resmi olarak kabul edildi.

Brezilya Reali, birinci kere 1600’lerde Portekizliler tarafından 1942’de kıtaya getirilen para ünitesi Cruzeiro ile değiştirilen bir para ünitesi. Adını Güney Haçı Takımyıldızı’ndan alan Cruzeiro, Brezilya Reali’ne dönüşene kadar birkaç evrim geçirdi. Temel sebep ise ülkedeki süratle yükselen enflasyon ve hükümet harcamalarındaki artıştı. 1994 yılında resmi olarak tanıtılarak piyasaya sürülen BRL, Brezilya’nın süratli enflasyonunu dinginlemeye yardımcı oldu.

Asya’nın en değerli değişim araçlarından olan Hindistan Rupisi tarihteki en eski basılan paralardan biri. Arkeolojik delillere nazaran kökeni MÖ 6. yüzyıla kadar uzanıyor. Lakin günümüzde bilinen haliyle birinci Rupi’nin öncüsü 16. yüzyılda Babür İmparatorluğu’nda, 1540 yılında basıldı. 1830’larda Britanya bölgede hakim olduktan sonra ‘Madeni Para Yasası’ uygulandı ve sömürge hükümetin tek tip parası bu yıllarda basıldı. Hindistan bağımsızlığını kazandıktan sonra kendi ismiyle birinci rupisini ise 1947 yılında piyasaya sürdü.

Güney Kore Wonu, 1945’ten beri yürürlükte olan bir para ünitesi. Bu para ünitesinin tarihi, Kore Yarımadası’ndaki Japon işgali sonrasına dayanıyor. İşgali atlatarak kendi ekonomik büyümesini simgelemek isteyen Güney Kore, resmi para ünitesiyle gelişimini sürdürdü ve Asya’daki en değerli ticari emtialardan biri haline geldi.

Arjantin Pesosu, 1981-1991 yılları ortasında tedavülde olan lakin tıpkı periyotta kullanılan Arjantin Australı büsbütün piyasadan çekilene kadar yaygınlaşmayan bir para ünitesi. 1992 yılından beri ülkedeki tek ve yaygın para ünitesi olan Arjantin Pesosu, yıllar içinde enflasyon ve ekonomik krizle çabada bir epey zorlandı. Ülkenin kültürel ve ekonomik kimliğinin bir kesimi olarak dönüşmeye devam etti ve bugüne ulaştı.