Tasarımcı Başından selamlar! Bu hafta biraz iç karartalım dedim… Siz buna gerçekçi olmak da diyebilirsiniz. Daima pompalanan gelecek ve teknoloji seviciliğine bir teknoloji ve tasarım uzmanı olarak tersten bakmaya karar verdim. Nedense söylenen herşey yavaş yavaş masal üzere gelmeye başladı.
Peki bize anlatılan masalların art planında ne var?
Popüler kültür, teknoloji devleri ve reklam sanayisi bize her gün tıpkı öyküyü anlatıyor:“Gelecek daha yeterli olacak. Dünya daha insan odaklı olacak. Daha özgür, daha sürdürülebilir, daha memnun bir hayat bizi bekliyor.”
Peki nitekim o denli mi? Yoksa hepimiz büyük bir yanılsamanın istekli seyircileri miyiz?
Yenilik Bağımlılığı: Çağdaş Çağın Görünmez Hastalığı
Artık çoğumuz farkında olmadan “yenilik bağımlısı” haline geldik.
Bir telefonumuz bir yıl sonra “eski” sayılıyor. Bir yazılım güncelleme almazsa “çöpe gidecekmiş” üzere hissediyoruz. Evvelce bozulanı tamir etmek, bir eşyaya bağlanmak, hatta nostalji yaşamak günlük hayatın parçasıyken; bugün her şey süratle tüketiliyor.
Ambalajı hoş, yeni ve parlak olan her eser, içeriğinden bağımsız olarak bizi cezbetmeyi başarıyor. Kapitalist tertibin en büyük başarısı tahminen de bu: “Yenilik” hissini pazarlamak.
Ütopya mı, Masal mı?
Gelişen yapay zekâ, robot teknolojileri ve dijital dünya bize daima “ütopya” vadetti: Daha az çalışacağız, daha çok sosyalleşeceğiz, hayat kolaylaşacak.Ama perde gerisinde apayrı bir tablo var. Kaynaklar süratle tükeniyor, nüfus denetim edilemez halde artıyor ve dünya hiç olmadığı kadar kırılgan hale geliyor.Aslında sorulması gereken asıl soru şu:
“Bize anlatılan bu ütopik gelecek, sahiden mümkün mü; yoksa yalnızca tüketmeye devam etmemiz için yazılmış bir masal mı?”
Dünyadan İnsan Odaklı Örnekler
Neyse ki kimi kültürler ve hareketler, insanın yalnızca tüketici olmadığını hatırlatıyor.
Japonya: Kintsugi ve Tamir Kültürü
Japonlar, kırılan seramiklerini “kintsugi” ismi verilen altınla onarma sanatıyla tekrar kıymetlendiriyor. Bu yaklaşım, “kusur”u gizlemek yerine güzelleştiriyor. Yani bir eşya tamir edildiğinde pahasını kaybetmiyor, bilakis daha özel hale geliyor.
Avrupa: Onarıcı Kafeler (Repair Cafés)
Hollanda’da başlayan ve Avrupa’ya yayılan “repair café” hareketi, insanların bozuk eşyalarını istekli ustalarla birlikte onarmasını sağlıyor. Kahve içerken ütünüzü, bisikletinizi ya da eski radyonuzu tamir ettirebiliyorsunuz. Hem etrafa katkı hem de toplumsal bağları güçlendiren bir dayanışma ortamı yaratıyor.
İskandinavya: İkinci El ve Sadelik Kültürü
İsveç’te ikinci el dükkanlar ve “geri dönüşüm alışveriş merkezleri” yaygın. Beşerler, kullanmadıkları eşyaları atmak yerine elden çıkarıp oburunun işine yaramasını sağlıyor. Minimalizm ve sürdürülebilirlik, günlük hayatın vazgeçilmez modülü.
Bu örnekler bize gösteriyor ki, insan odaklı kalmak aslında mümkün. Kâfi ki tüketim çılgınlığının cazibesine kapılmadan, kıymetlerimizi yine hatırlayalım.
İnsan Odaklı Kalmak: Pekala Nasıl?
Bunca teknoloji bombardımanı ortasında hâlâ insan kalmanın, insan odaklı yaşamanın yolları var:
-
Tamir kültürünü geri kazanmak: Bozulanı değiştirmek yerine onarmak, hem etrafa hem iktisada katkı sağlar.
-
Dijital detoks: Sürekli ekran ve bildirim bombardımanı, insani bağlarımızı zayıflatıyor.
-
Nostaljiyi hatırlamak: Geçmişe sahip çıkmak, çocuklara anıların pahasını öğretmek.
-
Toplumsal faydayı ön plana almak: Teknolojiyi yalnızca kişisel tüketim için değil, ortak yarar için kullanmak.
Son Söz
Evet, teknoloji ilerliyor. Evet, dünya dijitalleşiyor. Fakat bu gidişatın insan odaklı olup olmayacağını bizim tercihlerimiz belirleyecek. Şayet sadece “yeni olanı tüketmek” üzerine kurulmuş bir nizamı sorgulamadan kabul edersek, gelecek nitekim de yalnızca parlak bir ambalajdan ibaret olacak.
Ama insanı merkeze koyarak, kıymetleri hatırlayarak, tabiata ve birbirimize daha çok bağlanarak yaşarsak, tahminen de bu yanılsamayı kırabiliriz.
Çünkü gelecek, bize anlatılan masallardan değil; bizim bugün aldığımız kararlardan şekillenecek.
Tasarımla ve umutla kalın!
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
