Ekonomi denildiğinde aklımıza birinci gelen şeyler banka hesaplarımız, kredi kartı borçlarımız, faturalarımız ya da ay sonunu nasıl getireceğimiz olabilir. Fakat aslında iktisat hayatımızın çok daha derinlerine işlediğini görmekteyiz. Duygusal sıhhatimizi, zihinsel gücümüzü, arkadaşlık bağlarımızı, hatta ailemizdeki huzuru bile derinden tesirler.
Üstelik bunu öylesine sessiz ve sinsice yapar ki, günlük yaşantımızda yaşadığımız pek çok sorunun aslında maddi durumumuzla ilgili olduğunu birden fazla vakit fark etmeyiz bile. Tahminen de ruh halimizin ani değişimleri, toplumsal etrafımızdan uzaklaşmamız ya da daima hissettiğimiz gerilimin kaynağı sandığımızdan çok daha farklıdır.
Şimdi gelin, hepimizin hayatında şahit olduğu iktisadın psikolojimizi ve gündelik hayatımızı nasıl şekillendirdiğini birlikte daha yakından keşfedelim.
Ekonomik tasalar sandığımızdan çok daha boyutludur
Ekonomik zorluklarla birlikte gelen gerilim, ekseriyetle kolay bir korkudan daha fazlasıdır. Bu cins bir gerilim, uzun mühlet devam ettiğinde ruhsal sıhhatimiz üzerinde önemli tesirler yaratır. Maddi meseleler yaşadığımızda, çoğumuz farkında olmadan depresyon, anksiyete ve daima yorgunluk üzere durumlarla karşı karşıya kalabiliriz.
Ekonomik meselelerin neden olduğu telaşlar, uyku bozukluklarını ve dikkat eksikliklerini beraberinde getirir. Vakit içinde kolay günlük işleri bile yapamaz hale geliriz. Yetersizlik duygusu, dertlerimizi daha da büyütür ve geleceğe dair karamsar niyetler üretmeye başlarız.
Ekonomi, toplumsal hayatımızı ve arkadaşlıklarımızı da belirler
Ekonomik durumlarımız, farkında olmadığımız bir formda toplumsal ilgilerimizi de yönlendirir. Maddi durumumuz düzgün olmadığında, dışarı çıkıp toplumsallaşmaya daha az istekli oluruz. Arkadaşlarımızla yapılan buluşmalardan kaçınır, konutta kalmayı tercih ederiz. Bu durum toplumsal izolasyonu tetikler, yalnızlık hissimizi artırır ve vakitle kendimizi dışlanmış ya da unutulmuş hissetmeye başlarız.
Ayrıca toplumdaki ekonomik farklılıklar da toplumsal hayatımıza da ziyan verebildiğini görmekteyiz. Kendimizi diğerleriyle kıyaslayarak mutsuzluk yaşar, bu da özgüvenimizi zedeler ve kendimize olan hürmetimizi azaltır. Böylelikle maddi durumumuz ruhsal sıhhatimizi önemli manada etkileyerek bir kısır döngü yaratmaktadır.
Kronik Gerilim: Ekonomik belirsizlik, bireylerde uzun müddetli gerilim durumlarına yol açabilir. Kronik gerilim, bağışıklık sistemini zayıflatır, uyku bozukluklarına, yeme alışkanlıklarında değişimlere (aşırı yeme yahut iştah kaybı) ve fizikî hastalıklara neden olabilir. Ayrıyeten, gerilimle birlikte beyin işlevleri da olumsuz etkilenir. Uzun periyodik gerilim, bilişsel yetenekleri zayıflatabilir, karar alma süreçlerini zorlaştırabilir ve odaklanma zahmeti yaratabilir.
Anksiyete ve Depresyon: Ekonomik korkular, kişinin ruh halini direkt tesirler. Uzun vadeli işsizlik, borçlar ve maddi zahmetler, depresyon ve anksiyeteyi tetikleyebilir. Ruhsal bir çöküntü, bireyin günlük ömrünü olumsuz tesirler ve geleceğe yönelik ümitsizlik hissine yol açar. Depresyon, toplumsal izolasyonu ve yalnızlık hissini güçlendirir.
Yüksek Riskli Davranışlar: Ekonomik zorluklar, bazen bireylerin riskli davranışlar sergilemesine yol açabilir. Depresyon ve ümitsizlik, alkol ve uyuşturucu kullanımı üzere ziyanlı alışkanlıkların artmasına sebep olabilir. Ayrıyeten, finansal krizler vaktinde çok harcama ve borçlanma üzere ‘duygusal harcama’ davranışları da gözlemlenebilir.
Ekonomik zorluklar karar alma yeteneğimizi ve risk algımızı değiştirir
Ekonomik belirsizlik periyotlarında, zihnimiz hayatta kalma moduna geçer. Bu durumda mantıklı, uzun vadeli kararlar almakta zorlanabiliriz. Ekonomik açıdan sıkıntı günler geçiriyorsak, risk almak istemeyiz ve daha temkinli oluruz. Tahminen geleceğimizi olumlu etkileyecek yatırımlardan yahut yeni iş fırsatlarından kaçınırız. Lakin bu temkinli yaklaşımın da riskleri vardır. Maddi badirelerin tetiklediği kısa vadeli düşünme biçimi, gelecekte daha fazla ekonomik belirsizlik yaşamamıza sebep olabilir. Bu durum, uzun vadede kendimizi daha inançsız ve telaşlı hissetmemize neden olur.
Tüketim alışkanlıklarımız ekonomik dertlerimizin aynasıdır!
Ekonomik durumlarımız, tüketim alışkanlıklarımızı da belirler. Kendimizi inançta hissettiğimiz periyotlarda daha rahat harcama yaparken, ekonomik belirsizlik devirlerinde tüketimi kısarız. Fakat kimilerimiz tam aksisi davranışlar sergileyebilir. Maddi badirelerle başa çıkmak ve ruhsal olarak rahatlamak maksadıyla gereksiz harcamalar yapabiliriz.
Bu cins ‘duygusal tüketim’, o an süreksiz memnunluk yaratsa da uzun vadede maddi ve ruhsal yüklerimizi artırabilir. Gereksiz harcamaların akabinde gelen suçluluk ve gerilim, ekonomik dertlerimizi daha da derinleştirir.
Maddi zahmetler aile içi bağlantıları zayıflatabilir
Ekonomik zorlukların aile ömrü üzerinde çok büyük tesirleri vardır. Maddi sorunlar, aile üyeleri ortasında irtibat problemlerine, uyuşmazlıklara ve çatışmalara neden olabilir. Eşler ortasındaki gerginlik artar, çocuklar ise bu çatışmalara şahit olarak kendilerini inançsız hissedebilirler. Aile içindeki ekonomik zahmetler bilhassa çocukların psikolojisini derinden etkileyebilir. Çocuklar, ebeveynlerinin ekonomik durumlarından kaynaklanan gerilimlerini fark ettiğinde telaş, endişe ve belirsizlik hisleriyle büyüyebilir. Bu durum, onların gelecekteki ruhsal sıhhatlerini olumsuz etkileyebilir.
Ekonomik sorunlarla baş edebilmek için ne yapılabilir?
Ekonomik badireler herkesin hayatının bir noktasında karşılaştığı gerçeklerdir. Bu cins durumlarla baş edebilmek için öncelikle ekonomik sorunlarımızın psikolojimizi nasıl etkilediğini kabul etmek gerekir. Kendimizi suçlamaktan vazgeçmeli, ekonomik problemlerimizin bizi tanımlamasına müsaade vermemeliyiz. Ekonomik meselelerin yalnızca maddi sorunlar olmadığını, aslında ruhsal açıdan da güçlü tesirler yaratabileceğini kabul etmek hayli kıymetli.
İlk adım olarak, ekonomik düşüncelerimizi ferdî bir başarısızlık olarak görmemek gerekiyor. Maddi meseleler yaşamamız, bizlerin yetersiz ya da başarısız olduğu manasına gelmez. Bu noktada yapılması gereken birinci şey, kendimizi suçlamayı bırakmak ve maddi zorlukların herkesin başına gelebileceğini kabullenmektir. Ekonomik durumun düzelmesi vakit alabilir; bu nedenle sabırlı olmak, süreci adım adım yönetmek ve kendimize karşı anlayışlı olmak ruhsal sıhhatimiz açısından kritik bir kıymete sahiptir.
Ekonomik kahırlarla gayrette bir diğer değerli nokta ise toplumsal takviye sistemlerimizi canlı tutmaktır. Maddi zorluklar yaşayan birçok kişi, ekseriyetle içinde bulunduğu durumu paylaşmaktan çekinir ve kendini yalnızlaştırabilir. Lakin ekonomik sorunlarımızı ailemizle, yakın dostlarımızla yahut güvendiğimiz şahıslarla açıkça konuşmak hem üzerimizdeki ruhsal yükü azaltır hem de bize farklı bakış açıları sunabilir. Böylece kendimizi yalnız hissetmek yerine dayanak gördüğümüzü fark ederiz ve güç kazanırız.
Ekonomik korkular, bazen toplumsal bağlarımızdan uzaklaşmamıza sebep olabilir.
Böyle durumlarda maddi meselelerimizin toplumsal hayatımızı büsbütün kısıtlamasına müsaade vermemeliyiz. Kıymetli olmayan, küçük fakat keyifli etkinliklerle toplumsal hayatımızı sürdürmeye devam edebiliriz. Açık havada yürüyüş yapmak, arkadaşlarla konut buluşmaları yapmak, sinema geceleri düzenlemek ya da kolay tabiat seyahatleri planlamak üzere düşük maliyetli etkinlikler sayesinde hem ekonomik hem ruhsal olarak rahatlayabiliriz.
Ayrıca ekonomik sorunlarla başa çıkmada bütçe planlaması yapmak da epeyce tesirli bir usuldür. Sistemli bir bütçe yaparak gelir ve masraflarımızı takip edebiliriz. Bu planlama sayesinde mali durumumuz üzerinde denetim sağlarız ve geleceğe yönelik daha gerçekçi gayeler belirleyebiliriz. Bütçe yapmak, ekonomik belirsizliğin yarattığı korkuyu azaltmanın yanı sıra ruhsal olarak bize itimat duygusu da verir.
Ekonomik gerilim periyotlarında ruhsal sıhhatimizi korumak için fizikî sıhhatimizi da ihmal etmemeliyiz. Sistemli antrenman yapmak, gereğince dinlenmek ve sağlıklı beslenmek üzere günlük rutinlere sadık kalmak, gerilimi azaltarak bedenimizin daha güçlü hissetmesini sağlar. Fizikî ve ruhsal sıhhat ortasındaki ilişkiyi unutmamak, maddi problemlerin üzerimizdeki tesirini azaltır.
Son olarak, ekonomik külfetlerin üzerimizdeki ruhsal tesirleri önemli boyutlara ulaştığında profesyonel dayanak almaktan çekinmemeliyiz. Ruhsal dayanak almak birçok vakit göz gerisi edilir yahut ertelenir fakat ruhsal sıhhat en az maddi sıhhat kadar değerlidir. Bir uzmanla konuşmak, gerilim idaresi tekniklerini öğrenmek ve durumu daha yanlışsız perspektiften görmek açısından yararlı olabilir. Unutulmamalıdır ki ekonomik gerilim, ferdî bir mağlubiyet değil, hayatın doğal süreçlerinden biridir ve bu mevzuda profesyonel dayanak almak gücümüzü gösterir.
Ekonomik sıkıntılar herkesin yaşayabileceği durumlardır ve bunlarla baş etmek mümkündür. Sabırlı olmak, toplumsal dayanağa açık olmak, profesyonel yardım istemekten çekinmemek ve günlük hayatımıza olumlu tarafta katkıda bulunacak küçük değişiklikler yapmak bu süreci daha az gerilimli hale getirebilir. Böylelikle ekonomik zorlukları aşarken ruhsal sıhhatimizi koruyabilir ve hayat kalitemizi artırabiliriz.
Özetle, ekonomik durumlarımız psikolojimiz üzerinde büyük bir tesire sahiptir. Bu gerçeği görmezden gelmek yerine kabullenmek ve şuurlu davranmak, ömür kalitemizi ve ruhsal sıhhatimizi düzgünleştirmek ismine çok değerli bir adımdır. Zira ekonomik refahımız, aslında yalnızca cebimizle değil, ruh sağlığımızla da ilgilidir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
