Bazı müzikler vardır, bir kentle özdeşleşir. O kadar ki, haritada yeri bilinmese bile müziğin melodisiyle hafızalara kazınır. Ayrıyeten birtakım kentler vardır; müzikle anlatılmadan anlaşılmaz. Zira o kentler yalnızca coğrafik değil, duygusal bir yerdir.
Bir müzik söylenir, bir kent doğar.
Şimdi sizi dünyanın dört bir yanına götüreceğiz.
Şarkılarla markalaşan, öyküleriyle efsaneleşen kentlerin sesini birlikte duyalım…
Spotify hesabımda sizi için tüm müzikleri albüm yaptım, kesinlikle bu yazımı okurken dinleyin!
Albüm için tıklayın
1. Hotel California – Bir Müziğin İçinde Hapsolmuş Bir Hayal: Los Angeles
“You can check out any time you like, but you can never leave…”
Bir otel düşünün, içeri giriyorsunuz ancak bir daha çıkamıyorsunuz. Gerçekte var mı? Hayır. Fakat hissi gerçek. İşte Hotel California, The Eagles’ın 1976’da yayınladığı o unutulmaz müzik, bir otelden çok daha fazlasını anlatıyor: Los Angeles’ın parıltılı lakin tehlikeli yüzünü, Amerikan duşunun çöküşünü, 1970’lerin kaybolmuş kuşağını.
Şarkı, birinci bakışta bir rock baladı üzere başlar lakin her dizede daha karanlık, daha alegorik bir hal alır. “Welcome to the Hotel California…” dizesiyle birlikte girersiniz o dünyaya. Altın kaplı plaklar, kadife koltuklar, bol şarap ve yabancı bakışlar… Fakat her şeyin arkasında bir tutsaklık duygusu vardır. Bu müzik, Los Angeles’ın yalnızca bir hayaller kenti değil, birebir vakitte tüketen, içine çeken, sonra unutan bir makine olduğunu anlatır.
Peki nitekim bir otel var mıydı?
Hayır. The Eagles üyeleri tekraren açıkladı: Hotel California fizikî bir yer değil, bir metafor. Kimileri bunun bir tarikatı, kimileri Hollywood’u, kimileri müzik sanayisini anlattığını söyledi. Lakin net olan bir şey vardı: “Hotel California”, bir periyodun kaybolan masumiyetine yazılmış en hoş ağıttı.
Yıllar içinde “Hotel California” müziği hakkında pek çok efsane doğdu. En çok bilinenlerinden biri ise şöyle:
İki âşık otelde buluşacaktır, fakat biri gelmez. Gelen kişi otelde onu beklerken yangın çıkar, içeride mahsur kalır ve bir daha çıkamaz…
Bu anlatım direkt müziğin kelamlarında geçmese de Hotel California’nın kasvetli, tutsak edici atmosferi bu şekil öykülere ilham verdi.
The Eagles üyeleri, bu müziğin gerçek bir otele değil, 1970’lerin Los Angeles’ındaki yozlaşma, yalnızlık ve kaybolmuşluk hissine gönderme yaptığını söyledi daima.
Ama sonuçta müzik de biraz budur:
Bir metafor, herkesin kendi öyküsünü içine yerleştirebileceği bir alan.
Bugün hâlâ Los Angeles’a giden her müzik tutkunu, başında bu müzikle kente bakar. Kent ne kadar değişse de o melodide daima tıpkı his kalır: Işıklarla kandıran bir karanlık.
2. Portofino – Müzikten Çıkıp Hayal Haline Gelen Bir Akdeniz Kasabası
“I found my love in Portofino…”
Bir kasaba düşünün, küçücük. Ancak ismi söylendiğinde dünya durur, bir aşk öyküsü başlar. Portofino, İtalya’nın Ligurya kıyılarında, sarı-mavi-yeşil pastel konutlarıyla denize bakan sessiz bir tablo üzere. Lakin onu dünya sahnesine taşıyan şey, bir müzikti.
1958 yılında Fred Buscaglione isimli karizmatik, bıyıklı, caz tesirli bir İtalyan müzikçi, “Love in Portofino” isimli o meşhur parçayı söyledi. Hafif hüzünlü, çok şık ve romantik… Müzik, Portofino’yu yalnızca bir yer olmaktan çıkarıp, aşka dönüşen bir yere çevirdi.
Sonra o melodi yayıldı.
Dalida, Andrea Bocelli, Dean Martin, hatta Louis Armstrong bile söyledi bu şarkıyı. Her yorum farklıydı lakin Portofino daima tıpkı kaldı: Hayatın yavaş aktığı, aşkın biraz şarap, biraz melodi olduğu, rüzgârın notaları taşıdığı bir yer.
Şarkıdan sonra ne oldu dersin?
Portofino, dünya jet-set’inin uğrak yeri oldu. Richard Burton ile Elizabeth Taylor orada öpüştü, Madonna teknisiyle geldi, George Clooney gizlice kaçtı. Ancak ne kadar lüksleşirse lüksleşsin, Portofino’nun asıl büyüsü, hâlâ o müziğin kelamlarında bâtın:
“I found my love in Portofino,
Because I found my love in Portofino…”
Portofino’ya gitmeseniz bile, o şarkıyı dinlediğinizde bir pencere açılır zihninizde. Ve işte o pencerenin dışında, Portofino vardır.
3. New York, New York – Hayallerin Kenti, Müziklerin Zirvesi
“Start spreadin’ the news, I’m leavin’ today…”
Bu birinci cümle bile yetiyor aslında. Zira New York yalnızca bir kent değil; bir amaç, bir meydan okuma, bir yine başlama duygusu. Ve bu duyguyu, en güçlü halde anlatan müziklerden biri 1977 yılında yazıldı: “New York, New York.”
İlk olarak Liza Minnelli için yazıldı fakat şarkıyı ölümsüzleştiren, 1980’de yorumlayan Frank Sinatra oldu. O gür sesiyle, ellerini iki yana açıp “If I can make it there, I’ll make it anywhere” dediğinde, yalnızca New York’a değil, hayata inanan bir neslin sesi oldu.
Bu müzik, göçmenlerin, sanatkarların, sıfırdan başlayanların müziğiydi.
Her biri New York’a adım attığında, Times Square’in kalabalığına karıştığında, başında bu müzik çalıyordu. Zira bu kent, sizi ezerken tıpkı anda sizi var da edebilirdi.
Bugün hâlâ New York Yankees maçı başladığında statta bu müzik çalınır. 31 Aralık gecesi Times Square’de yılbaşı kutlamalarının finalinde duyulur. Bu müzik New York’un resmi olmayan marşıdır.
Aslında şöyle der:
Buraya geldin mi, yavuz olmalısın. Hayalinin peşinden koşmalısın. Zira bu kent kimseyi beklemez. Lakin seni de bir daha unutmaz.
“These little town blues are melting away
I’m gonna make a brand new start of it
In old New York…”
4. Budapest – Gitmediğin Bir Kenti Bu Kadar Hoş Anlatabilir Misin?
“My house in Budapest, my hidden treasure chest…”
İngiliz müzisyen George Ezra, 2014 yılında şimdi çok gençken söyledi bu şarkıyı. O derin bariton sesiyle, şık bir gitar melodisinin üzerine dökülen sözlerle bir aşk öyküsü anlattı. Meskeni, arabası, kül tablası, hepsini bırakabileceği bir aşk… Ve tüm bunların başlangıç noktası: Budapest.
Ama işin en değişik yanı şu: George Ezra, bu kente hiç gitmemişti.
İnternetsiz kaldığı bir tren seyahatinde, Budapeşte planını iptal etti. Sonra oturup bir müzik yazdı. Bu müzik, aslında bir yere değil, “ulaşılamayan, ulaşılmak istenen bir hayale” yazılmıştı. Ve o hayalin ismi olarak, Budapeşte geldi aklına.
Yani Budapest, Ezra’nın gözünde gerçek bir kentten çok, aşk uğruna terk edilecek her şeyin simgesiydi. Bu yüzden müzik her çaldığında dinleyenler yalnızca Macaristan’ı değil, kendi yarım kalmış kıssalarını, vazgeçtiklerini, ulaşamadıklarını da hatırladı.
İşin ironisi ise şu:
Şarkı dünya çapında muvaffakiyet kazandıktan sonra George Ezra nihayet Budapeşte’ye gitti. Fakat o da kabul etti: “Asıl Budapest, başımdaki kentteydi.”
“You, ooh, you, ooh
I’d leave it all…”
5. Istanbul (Not Constantinople) – Hem Tarihi Hem Ritmiyle Unutulmaz Bir Şehir
“Even old New York was evvel New Amsterdam…”
“Why they changed it, I can’t say—people just liked it better that way!”
Bazı müzikler vardır, bir kent hakkında yazılmış olmanın çok ötesindedir. “Istanbul (Not Constantinople)” de işte onlardan biri.
1953 yılında The Four Lads tarafından kaydedildi, sonrasında onlarca farklı versiyonu yapıldı. En çok da 1990’larda They Might Be Giants kümesi tarafından tekrar seslendirildiğinde popülerleşti. Hatta genç kuşak bu şarkıyı “Animaniacs” çizgi dizisi sayesinde tanıdı.
Peki neden bu kadar meşhur oldu?
Çünkü bu müzik hem tarihi merakla hem de cümbüşle anlatmayı başardı.
Adeta şöyle diyordu:
“Burası bir vakitler Konstantinopolis’ti. Ancak artık İstanbul. Neden mi? Zira beşerler bu türlü sevdi!”
Yani müzik, binlerce yıllık bir isim değişikliğini alıyor ve onu swing ritmiyle eğlenceli, esprili bir lisana dönüştürüyor. Kelamlarında önemli bir tarih bildirisi var ancak asla ağır bir tonda değil. Tam bilakis, dans ettirerek öğretiyor.
Şarkının dünya çapında hâlâ dinleniyor olması İstanbul’un gizemli cazipliğini de gösteriyor. Hem doğulu hem batılı… Hem tarih hem pop. Ve evet: hem Konstantinopolis hem İstanbul.
Bu müzikle İstanbul, yalnızca tarih kitaplarından değil, dans pistlerinden de dünyaya anlatıldı.
6. April in Paris – Bir Mevsimlik Aşkın Notalara Dökülmüş Hâli
“April in Paris, chestnuts in blossom…”
“Holiday tables under the trees…”
Bazı kentler her vakit hoştur fakat kimi kentler, muhakkak bir ayda efsaneleşir. Paris, her vakit büyülüdür lakin nisanda değişiktir. Ve bunu en yeterli anlatan müziklerden biri, 1932 tarihli caz klasiği: “April in Paris.”
İlk sefer Harold Arlen (besteci) ve Yip Harburg (söz yazarı) tarafından Broadway müzikali için yazıldı lakin asıl yükselişini caz dünyasında yaptı. Bilhassa Count Basie Orchestra’nın 1950’lerdeki o unutulmaz yorumu, parçayı bir caz standardına dönüştürdü.
Bu müzik Paris’i yalnızca bir kent değil, bir his üzere anlatır.
Baharda açan kestane ağaçları, sokak kafelerinde kurulan küçük masalar, Seine kıyısında yürüyen âşıklar… Ve en değerlisi: Paris’in beşere yaşadığını hatırlatan o eşsiz hali.
“This is a feeling that no one can ever reprise.”
Bu satırla müzik, Paris’te yaşanan bir hissin öteki hiçbir kentte, öbür hiçbir vakitte yine yaşanamayacağını söyler.
O yüzden bu şarkıyı dinlediğinizde Paris’e gitmeseniz bile, orada bir bahar sabahına uyanmış üzere hissedersiniz.
Bugün hâlâ Paris’e nisan ayında giden biri varsa, kulaklıklarında “April in Paris” çalma ihtimali çok yüksektir. Zira bu müzik, yalnızca bir kent değil, o kentin insan üzerindeki büyüsüdür.
7. London Calling – Bir Kentin Uyarısı, Bir Neslin Haykırışı
“London calling to the faraway towns
Now war is declared and battle come down…”
Bazı müzikler vardır ki bir kentle özdeşleşmez; o kenti temsil eder.
“London Calling”, yalnızca Londra’nın sesi değil; 1970’lerin sonunda kaybolmuş, hayal kırıklığına uğramış bir neslin çığlığıdır.
O çığlık, punk gitarıyla, distorsiyonla, karanlık sözlerle duyulur.
1979 yılında The Clash tarafından yazılan müzik, o dönemki İngiltere’nin ruh hâlini tüm dünyaya aktardı:
İşsizlik, çürümekte olan kentler, nükleer endişe, göçmenlik, etraf felaketleri…
Tüm bunlara karşı susmayan bir gençlik.
Şarkının ismindeki “Calling” aslında eski BBC savaş yayınlarına bir gönderme:
“This is London calling…”
Bir vakitler Nazi Almanya’sına direniş yayını yapan BBC’nin cümlesi, artık kentin gençleri tarafından sisteme bir isyan davetine dönüştürülmüştü.
Müziğin suratı, kelamların yükü ve o distopik atmosferle Londra, burada romantik ya da şık değil; gerçek, soğuk, asi ve ayakta kalmaya kararlı bir yer olarak tasvir edilir.
Bugün hâlâ “London Calling” çaldığında, dünya o dönemki Londra’yı ve o ruh hâlini hatırlar.
Aslında şunu anlarız:
Londra yalnızca kraliyet, müzeler, çay saati değildir. Bazen çelik bir gitar sesiyle gelen bir ihtardır.
Spotify Playlist Hazır!
Tüm bu kentleri kulaklarınızla keşfetmek isterseniz, sizin için özel hazırlanan Spotify listesini dinleyebilirsiniz:
Şarkılarla Marka Olmuş Kentler – Spotify
Peki Sizin Kentiniz Hangi Müzikle Anılıyor?
Yorumlara yazın, tahminen bir sonraki listede sizin öykünüz de olur…
YouTube
Linkedln
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
