Çiftlik Oyunlarına Saatlerimizi Yatırmamızın Ardındaki Psikolojik Neden
Günümüzün koşuşturmalı hayatında birçok insan, gerilimli ofis ortamlarından kaçmak isterken kendini bir anda piksel piksel bir tarlada domates ekerken buluyor. Stardew Valley ve Hay Day üzere oyunlarda yaptığımız şeyler, aslında bir dizi tekrar eden misyondan ibaret lakin buna karşın bizi rahatlatıyor ve içine çekiyor. Gerçek hayattaki işler sıkıcı ve yıpratıcı gelirken, neden sanal dünyada tıpkı şeyleri yapmaktan keyif alıyoruz? Karşılık, büsbütün bizim seçimlerimizle ilgili olabilir. Bu seçim özgürlüğü, iddia ettiğimizden daha büyük bir fark yaratıyor.
Oyunlardaki işlerin bu kadar tatmin edici olmasının sebebi ne olabilir?
Psikolog Jamie Madigan’a göre gerçek işlerin birçoklarında belirsizlik, başarısızlık korkusu ve gerilim üzere aksilikler varken, oyunlar tam bilakis her şeyin denetim edilebilir olduğu bir ortam sunuyor. Oyunlar size net gayeler, açık geri bildirimler, başarılabilir zorluklar ve öngörülebilir mükafatlar veriyor.
Bir oyuncunun neden tekrar tekrar birebir taşı kırdığını yahut neden bininci defa balık tuttuğunu açıklamak sıkıntı değil zira bunu kendi istedi. Stardew Valley, oyuncuya kendi çiftliğini istediği üzere kurma, geliştirme ve düzenleme özgürlüğü veriyor. Bu denetim hissi, gerçek hayatta birden fazla vakit elimizde olmayan lakin oyunlarda bize çokça sunulan bir his.
“Çünkü bunu sen seçtin.” Tek başına bu cümle bile kâfi olabilir.
Örneğin Stardew Valley’in kıssası de bu özgürlüğü destekleyen bir taban oluşturuyor. Oyuna, çağdaş hayatın yoruculuğu altında ezilmiş bir karakter olarak başlıyoruz ve büyükbabamızın bıraktığı çiftlik sayesinde kentten uzaklaşıp tabiatla tekrar bağ kuruyoruz. Araştırmalar, bu cins oyunların zihinsel sıhhate güzel geldiğini gösteriyor; bilhassa gerilim, tasa, yas süreci, ailevi sorunlar üzere durumlarda Stardew Valley’in birçok oyuncuya nefes alma alanı sunduğu gözlemlenmiş.
Oyuncular, oyun içinde üretken olup gelişme kaydettiklerinde, muvaffakiyet hissi gerçek hayatta eksik kalan tatmin hissinin bir çeşit telafisi haline geliyor. Aslında oyun, bize gerçek hayatta yaşamadığımız bir muvaffakiyet ve huzur tecrübesi yaşatıyor.
Peki bu kadar “iş” neden oyunlarda bize keyif veriyor lakin gerçek hayatta süründürmeye yetiyor?
Asıl fark, zorunluluktan çok isteklilikte yatıyor. Gerçek hayatta yapılması gereken işler çoğunlukla zarurî, baskı altında ve karşılığında net bir ödül sunmayan yükümlülüklerken; oyunlardaki işler büsbütün gönüllülük temeline dayanıyor. O yüzden oyuncular, gerçek dünyanın gerginliğinden uzaklaşıp tarla sürebildikleri bir kozmosta kendilerini daha huzurlu hissedebiliyor.
Hayatın getirdiği belirsizliklerden kısa müddetliğine uzaklaşmak, Stardew Valley üzere oyunların sunduğu sanal emek ve sanal huzur sayesinde mümkün hale geliyor. Tahminen de bu yüzden gerçek dünyada yoruluyoruz lakin piksel çiftliklerde dinleniyoruz.
