Bir Yükseltiliyor, Bir İndiriliyor, Bazen Sabit Kalıyor: Bu Faiz Oranları Neden Sürekli Değişiyor?
Faiz oranları adeta bir lunapark hız treni gibi! Bazen yükseliyor, bazen düşüyor, bazen de bir mühlet sabit kalıyor. Pekala lakin neden? Ne vakit hangi istikamete gideceğini nasıl varsayım edebiliriz? Şayet kredi çekmeyi düşünüyorsanız, yatırım yapıyorsanız ya da yalnızca ekonomiyi merak ediyorsanız, faiz oranlarının neden daima değiştiğini anlamak kıymetli.
İşte faiz oranlarının dalgalanmasının ardındaki 10 sebep!
1. Merkez Bankası ekonomiyi yönlendirmek için faizleri artırıp azaltıyor.
Faiz oranlarını belirleyen en kıymetli kurum kim? Doğal ki Merkez Bankası! İktisadın fren ve gaz pedalı üzere düşünebilirsiniz. Enflasyon çok yükseldiğinde ‘biraz yavaşlayalım’ diyerek faizleri artırıyor. Lakin iktisat çok sakinleşirse da ‘haydi canlanalım’ diyerek faizleri düşürüyor. Yani bu oranlar büsbütün ekonomiyi dengelemek için bir araç.
2. Enflasyon yükselince faizleri artırarak piyasayı sakinleştirmeye çalışıyorlar.
Herkesin en büyük kederi: Enflasyon! Şayet fiyatlar süratle artıyorsa, Merkez Bankası çabucak devreye girip faizleri artırıyor. Zira faizler yükseldiğinde, kredi çekmek zorlaşıyor, harcamalar azalıyor ve piyasada dolaşan para ölçüsü düşüyor. Sonuç? Talep azalınca fiyat artışları da yavaşlıyor. Yani enflasyon yükseldiğinde faizlerin de artmasını bekleyebilirsiniz.
3. Faiz oranları düştüğünde kredi çekmek daha cazip hale geliyor.
Faizler düştüğünde ne oluyor? Beşerler ‘bu fırsat kaçmaz’ diyerek çabucak kredi çekmeye yöneliyor. Mesken almak isteyenler konut kredisine koşuyor, iş kurmak isteyenler teşebbüs yapıyor, şirketler yatırım planları yapmaya başlıyor. Lakin işin bir de öteki yüzü var: Çok fazla kredi kullanımı olursa, iktisat fazla ısınıyor ve bir müddet sonra enflasyon tekrar yükseliyor. Yani faizleri düşürmek bazen tahlil olurken bazen de yeni bir sorun yaratabiliyor!
4. Faizler yükselirse beşerler risk almak yerine parasını bankaya koyuyor.
Yüksek faiz, yatırımcılar için ‘gel bize gel’ manasına geliyor! Şayet bankalar yüksek faiz veriyorsa, beşerler borsa ya da döviz üzere daha riskli yatırım araçları yerine mevduat hesaplarına para yatırmayı tercih ediyor. Ancak faizler düşükse, ‘burada yarar yok’ diyerek alternatif yatırım araçlarına yöneliyorlar. İşte bu yüzden faiz oranları yatırım kararlarını direkt etkiliyor.
5. Faizler niyet döviz kuru yükselme eğiliminde oluyor.
Bir gün doların neden yükseldiğini merak ederseniz, çabucak faiz oranlarına bakın! Faizler düştüğünde, yatırımcılar TL yerine daha fazla kazandıran döviz ve altına yöneliyor. Bu da döviz kurlarını üst çekiyor. Tam aksisi durumda, faizler yükselirse TL daha bedelli hale geliyor ve dolar, euro üzere yabancı para üniteleri düşme eğilimine giriyor. Yani faiz yalnızca kredi çekmek isteyenleri değil, döviz alıp satmayı düşünenleri de ilgilendiriyor!
6. İktisat sakinleşince faizleri düşürüp piyasayı hareketlendirmek istiyorlar.
Bazen iktisatta yaprak kıpırdamaz, harcamalar azalır, şirketler yatırım yapmaz. İşte tam da bu türlü vakitlerde faizler düşürülerek ‘haydi herkes biraz para harcasın’ denir. Kredi çekmek kolaylaşır, şirketler daha düşük maliyetle borçlanır, beşerler daha fazla alışveriş yapar. Bu taktik ekonomiyi canlandırabilir ancak yanlış uygulanırsa enflasyonu tekrar yükseltebilir.
7. Faizler yükseldiğinde kredi borcu olanlar zorlanıyor.
Eğer kredi çektiyseniz ya da kredi kartı borcunuz varsa, faizlerin artması sizin için makûs haber olabilir. Zira faizler yükseldiğinde borçların geri ödemesi daha maliyetli hale gelir. Bilhassa değişken faizli kredisi olanlar, faiz artışıyla birlikte aylık ödemelerinin apansız yükseldiğini görebilir. Bu yüzden kredi çekerken faiz oranlarının ilerleyen periyotta nasıl değişebileceğini hesaba katmak çok önemli!
8. Bazen faiz oranları uzun müddet değişmeden sabit kalıyor.
Bazı vakitler vardır ki ne enflasyon uçuyor ne de iktisat sakinleşiyor. İşte bu türlü durumlarda faiz oranları olduğu üzere bırakılır. Bu hem yatırımcılar hem de piyasalar için stabil bir ortam yaratır. Faizlerin değişmemesi de aslında bir iktisat idaresi stratejisidir. Yani her vakit bir şeylerin yükselip düşmesi gerekmez!
9. Siyasi ve global gelişmeler faiz oranlarını direkt etkileyebilir.
Faiz oranları yalnızca ülke içindeki ekonomik duruma bağlı değil. Dünya genelindeki ekonomik krizler, savaşlar, petrol fiyatları ve büyük merkez bankalarının kararları da bizim faiz oranlarımızı etkileyebilir. Örneğin, ABD Merkez Bankası (FED) faiz artırırsa, bizim üzere gelişmekte olan ülkeler de faizlerini yükseltmek zorunda kalabilir. Yani faiz kararları yalnızca iç dinamiklerle değil, dünya iktisadıyla de yakından bağlantılı!
10. Faiz oranları hayatımızın her alanına dokunduğu için herkes için önemli!
Sanma ki faiz oranları yalnızca iktisat haberlerini takip edenler için önemli! Kredi çekeceksen, döviz alacaksan, yatırım yapacaksan ya da yalnızca market fiyatlarının neden değiştiğini merak ediyorsan faiz oranlarını takip etmek şart! Zira faiz oranları yalnızca finans dünyasını değil, hepimizin günlük hayatını etkiliyor.
