Bilim İnsanları Neden Nesli Tükenmiş Hayvanları Geri Getirmeye Çalışıyor?
Dinozorları geri getirmek şimdilik yalnızca bilim kurgu sinemalarında mümkün olsa da, bilim insanları soyu tükenmiş birtakım hayvanları geri döndürmek için önemli araştırmalar yapıyor. Dodo kuşu, yünlü mamut ve Tasmanya kaplanı üzere cinsler, genetik mühendislik teknikleriyle yine hayata döndürülebilir mi? Bu uğraşın gerisinde sadece geçmişi geri getirme isteği mi yatıyor, yoksa daha büyük bir gaye mı var?
Kaynak 1, Kaynak 2
Soyu tükenmiş bir hayvanı geri döndürmek, sandığınız kadar kolay bir süreç değil.
Bilim insanları bunun için birkaç farklı genetik mühendislik tekniği kullanıyor. Bunlardan biri klonlama tekniği. Lakin klonlama, yalnızca hala yaşayan hücreler bulunduğunda mümkün olabiliyor. Yani büsbütün yok olmuş bir çeşidi birebir geri getirmek bu usulle imkansız.
Bu yüzden araştırmacılar, genetik düzenleme ismi verilen bir diğer sisteme yöneliyor. Burada; yok olmuş bir çeşidin DNA’sı, en yakın akrabasının genetik yapısıyla birleştirilerek, ona çok benzeyen yeni bir organizma oluşturuluyor. Yani ortaya çıkan canlı, birebir eski cins değil ancak ona epey yakın bir çeşit oluyor.
Örneğin Colossal Biosciences isimli şirket, dodo kuşunu geri getirmek için çalışmalar yürütüyor.
Bilim insanları, dodo kuşunun DNA’sını inceleyerek onun en yakın akrabaları olan Nikobar güvercini ve soyu tükenmiş Rodrigues solitaire kuşunun genetik yapılarıyla karşılaştırıyor.
Amaç, dodo’nun genetik özelliklerini bu çağdaş cinslere ekleyerek ona mümkün olduğunca yakın bir canlı üretmek. Birebir halde yünlü mamutun genlerini Asya filleriyle birleştirerek, mamuta çok benzeyen bir cins yaratmayı hedefliyorlar. Yeterli de neden?
Bilim insanlarının bu projelere milyonlarca dolar yatırım yapmasının ardında sırf merak yatmıyor.
Asıl maksat, yok olan tipleri geri getirerek ekosistemleri eski istikrarına kavuşturmak ve hatta global ısınma ile gayrete katkı sağlamak. Örneğin yünlü mamutların geri getirilmesi fikri, Arktik tundralarda doğal ekosistemleri yine canlandırarak bölgenin daha fazla ısınmasını engelleyebileceği için büyük ilgi görüyor.
Çünkü bu mamutlar, kar katmanını kırarak toprağın donmuş kalmasını sağlayabilir ve oradaki ekosistemi koruyabilir.
Bunun yanı sıra bilim insanları, geri getirdikleri tipleri yine doğal ömür alanlarına bırakarak ekolojik zincirleri onarmayı amaçlıyor.
Örneğin avcı tiplerin geri dönmesi, popülasyonu denetimden çıkan öteki hayvanları istikrarda tutabilir. Ayrıyeten kuşağı tükenmiş tiplerin genetik bilgilerini arşivleyerek, bugün tehlike altında olan hayvanları korumak için de kıymetli bir adım atılmış oluyor.
İyi de bu projeler ne kadar mantıklı?
Her ne kadar bu projeler bilim dünyasında büyük heyecan yaratsa da aykırı görüşler de yok değil. Eleştirmenlere nazaran soyu tükenmiş cinsleri geri getirmek yerine, hala hayatta olan fakat yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan çeşitleri muhafazaya odaklanmak çok daha mantıklı.
Çünkü şu anda yüzlerce hayvan çeşidi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya ve bu projelere harcanan kaynakların onlar için kullanılması gerektiğini savunanlar var. Mantıksız değil güya…
Ayrıca yok olmuş hayvanların geri dönmesi her vakit ekosistem için olumlu sonuçlar doğurmayabilir.
Bu hayvanların yaşadığı doğal ortamlar artık birebir değil ve onlara uygun yeni alanlar oluşturmak hayli sıkıntı. Bir öbür kaygı ise süreçlerin vakitle genetik mühendislik teknolojilerinin etik hudutlarını aşmasına neden olabileceği istikametinde.
Geçmişi geri getirmek mi daha değerli yoksa hala hayatta olan cinsleri müdafaaya odaklanmak mı? Bilim insanları bu sorulara cevap aramaya devam ederken, tahminen de çok yakında tabiatta bir dodo kuşuyla karşılaşmak mümkün olacak.
