En erken hangi anınızı hatırlıyorsunuz? Tahminen anaokulundaki bir oyun, tahminen de birinci kere düşüp dizinizi kanattığınız o gün… Pekala ya bebeklik? Koca bir boşluk. Halbuki o periyotta yürümeyi, konuşmayı, insanlara güvenmeyi öğreniyoruz. Hayatımızın en kritik temelleri atılırken, neden hiçbirini hatırlamıyoruz? Bilim insanları bu sorunun peşine düştü ve bebek beyninin içine bakarak hayli değişik bulgulara ulaştılar.
İşte ayrıntılar…
Uzmanlar, insanların birinci birkaç yılı hatırlayamamasını uzun müddettir “infant amnesia” yani bebeklik amnezisi olarak tanımlıyor.
Bunun sebebi çoklukla beynimizin hafıza merkezi olan hipokampusun şimdi gereğince gelişmemiş olmasıyla açıklanıyordu.
Ancak Yale Üniversitesi’nde yapılan yeni bir araştırma, olayın bu kadar kolay olmadığını gösteriyor. Araştırmacılar, bebeklerin hakikaten anılar oluşturduğunu lakin anıların nereye gittiğinin bilinmediğini söylüyor.
Yetişkinlerde bir anıyı anlatmak kolay: “Geçen yaz denize gitmiştik” üzere. Fakat bebeklerle durum biraz daha karmaşık.
Bu yüzden araştırmacılar, bebeklerin beyin aktivitelerini fMRI (fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme) ile gözlemleyerek işe koyuldu. Bebeklere çeşitli görseller gösterildi. Daha sonra bu görseller tekrar gösterildiğinde beyinlerinde tıpkı bölgenin faal olup olmadığına bakıldı.
İlk defa gördüklerinde hipokampusu daha faal olan bebekler, birebir görseli tekrar gördüklerinde ona daha uzun müddet baktı. Bu da demek oluyor ki bebekler, en azından “görsel olarak tanıma” temelli anıları oluşturabiliyor. Yani hafıza var ancak erişim yok.
Araştırmanın en dikkat cazip kısmı ise burası. Bebek beyni bir olayı ya da imgeyi hatırlayabiliyor üzere görünüyor.
Ancak bu anılar, vakitle erişilemez hale geliyor. Araştırmayı yürüten Profesör Nick Turk-Browne’a göre bunun birkaç mümkün sebebi var. Bir ihtimal, bu anılar uzun müddetli belleğe hiçbir vakit ulaşmıyor. Lakin daha muhtemel olan, anıların bir biçimde beyinde saklandığı ama erişilemediği.
Yani tahminen de o anılar bir yerlerde hala duruyor, yalnızca biz ulaşamıyoruz.
Daha evvelki çalışmalar, bebeklerin çok erken yaşlarda “istatistiksel öğrenme” ismi verilen bir yeteneğe sahip olduğunu göstermişti.
Öğrenme hali, bir objenin neye benzediğini ya da hangi davranışların hangi sonuçları doğurduğunu anlamayı sağlıyor. Yani bebek, annesinin yüzünü tanıyor ya da oyuncaklarının rengini ayırt edebiliyor.
Bu öğrenme tipi, episodik yani olaylara dayalı hafızadan farklı çalışıyor ve bebeklerde daha erken etkin hale geliyor. Turk-Browne ve grubu, artık bu anıların ne kadar mühletle dayanabildiğini araştırmak istiyor. Araştırmacılar, anıların bebeklikten yetişkinliğe kadar bir halde beynimizde kalmaya devam ettiğini ve yalnızca şuurlu erişimin mümkün olmadığını düşünüyorlar.
Yani tahminen de o birinci kere yürüdüğümüz an, annemizin bizi kucağına aldığı o sabah ya da bir oyuncakla kurduğumuz birinci bağ… Hepsi beynimizin bir köşesinde kodlanmış olabilir. Yalnızca hatırlamayı öğrenmemiz gerekiyor.
