Bazı Alzheimer Hastaları Müziği Unutmuyor! Peki Ama Nasıl?
Alzheimer hastalığı, kişinin zihnindeki bilgileri sessizce silen bir hastalık. Fakat enteresan bir biçimde bu hastalıktan neredeyse hiç etkilenmeyen bir şey var: Müzik!Birçok hasta, isimleri, tarihleri ve yerleri unuturken tanıdık bir müzik dinleyince gülümsüyor, eşlik ediyor ve hatta ayağa kalkıp dans edebiliyor! Pekala bu nasıl oluyor?
Müzik hafızası, beynin çok farklı bir yerinde saklanıyor.
Jacobsen ve meslektaşları, 2015 yılında bir fMRI çalışmasına başlıyor. Alzheimer hastalığına sahip bireylerin beyin yapılarını inceliyorlar. Bireylerin uzun müddettir dinlediği ve vaktinde ezberledikleri müzikler, beyindeki pre‑SMA (presupplementary motor area) ve anterior cingulate cortex bölgelerinde etkin bir formda kaldığını gözlemlediler. Bu iki bölge Alzheimer’dan daha geç etkileniyor. Müzikle bağlı anılar, öbür bilişsel işlevlerden daha uzun müddet korunabiliyor. Çalışmanın tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI): beynin aktivitesini direkt ölçmeyen lakin beyin aktivitesiyle bağlantılı kan akışındaki değişiklikleri tespit ederek beynin hangi bölgelerinin etkin olduğunu gösteren özel bir MR (Manyetik Rezonans) görüntüleme tekniğidir.
Dinlediğimiz müzikler, duygusal anıları zihnimizde saklayabiliyor.
‘Music‑evoked autobiographical memories (MEAMs)” araştırmaları, Alzheimer hastalarında müzikle birlikte anılarının süratle canlandığını ve duygusal olarak hareketlendiklerini ortaya koydu. El Haj ve Cuddy üzere araştırmacılar, hastaların daha evvel bildikleri müziklerle onların anılarını daha net, hisli ve süratli bir biçimde hatırladıklarını gösterdi. Üstelik bu anılar ruh halini de olumlu etkiledi!
Music-evoked autobiographical memories (MEAMs), Müzikle Tetiklenen Otobiyografik Anılar olarak tanımlanabilir. Bir şarkıyı dinlerken kişinin geçmiş yaşantılarından, ferdî tecrübelerinden yahut olaylardan oluşan canlı ve çoklukla duygusal anıların zihninde belirmesi durumunu tanımlar.
Hatta bu mevzuda incelenen birçok olay var. Bunlardan biri ise şöyle…
Birinci olayda ileri evrede Alzheimer teşhisi almış 82 yaşındaki profesyonel bir piyanist inceleniyor. Hasta geçmişte tekraren çaldığı klasik yapıtları hala eksiksiz biçimde yorumlayabiliyor. Lakin birebir hasta, kesimin bestekarının kim olduğunu ya da kesimin ismini hatırlayamıyor. Günlük hayatta kolay hatırlatmalara dahi karşılık veremeyen bu bireyde piyano çalmak üzere motor hünerlere dayalı müzik hafızasının sağlam kalması, müziğin beyinde farklı bir ağ üzerinden işlendiğini gösteriyor. Bu bulgu, prosedürel belleğin (yani otomatikleşmiş, tekrarlarla öğrenilmiş bilgi) Alzheimer tarafından daha geç etkilenmesiyle açıklanıyor.
Bir öbür olaya bakalım.
Başka bir olayda Alzheimer hastalığının parietal lobları etkileyen bir alt tipiyle yaşayan profesyonel bir orkestra müzisyeninden kelam ediliyor. Görsel-uzamsal maharetlerde önemli bir gerileme yaşadığı halde geçmişte çalıştığı müzik yapıtlarını tanıyor ve kusursuz bir halde çalabiliyor. Yeni notaları öğrenme yahut görsel olarak takip etme mahareti büyük oranda azalmış olsa da geçmişte sahip olduğu müzik bilgileri fonksiyonunu sürdürüyor. Bu da müzikal hafızanın hastalığın erken periyodunda ziyan görmeyen beyin bölgelerinde korunduğunu düşündürüyor.
Vakalardan da anlaşılacağı üzere Alzheimer hastaları, hastalıkları ilerlese bile müzik bilgilerini uzun bir mühlet kaybetmiyor.
Müzik, Alzheimer hastalığına karşı bir cins zeka kalkanı üzere iş görüyor. Beyindeki hassas bölgeler korunmuş, duygusal sistemlerle güçlü bir bağ kurulmuş ve öğrenme süreçleri ritme dayalı olduğu için daha kalıcı olmuş. Hadise örnekleri ve klinik çalışmalar müziğin yalnızca cümbüş değil; moral, kimlik, irtibat ve hafıza için bilimsel olarak tesirli bir araç olduğunu gösteriyor.
Araştırmalar gösteriyor ki beşerler hafıza kaybı yaşasalar bile beyinlerinin içinde en sevdikleri müzik uzun bir müddet daha çalmaya devam ediyor! Hiçbir vakit müziksiz kalmamanız dileğiyle!
