Aşk: Özgürlük mü, Tutsaklık mı?

Buluşmaya giderken ellerin titriyor, sözcükler boğazında düğümleniyor. Aslında bu yalnızca romantik bir heyecan değil; beynin dopamin ve oksitosinle dolup taşmasından kaynaklanıyor.

Bilimsel araştırmalara nazaran aşk tek bir his değil; bir motivasyon sistemi.

• Romantik bağlanma: Yakınlık, itimat ve duygusal gereksinimlerin karşılanması.

• Tutkulu çekim: O ağır güç, gözünü ondan ayıramama hali.

• Biyolojik süreç: Beynin ödül sistemlerinin çalışması, dopamin ve oksitosin salgısı.

Freud’a nazaran aşk, çocuklukta birinci sevgi figürleriyle kurulan bağların yetişkinlikte yine sahnelenmesidir. Yani âşık olduğumuzda yalnızca karşımızdaki şahsa değil, geçmişteki birinci sevgi tecrübelerimize de bağlanırız. Kernberg ise aşkın içinde sevgi kadar yıkıcı potansiyelin de olduğunu söyler. Ona nazaran aşk, idealize etme ve hayal kırıklığının daima gidip geldiği bir süreçtir. Bu yüzden aşk, özgürleştirebildiği kadar, tutsak edici de olabilir.

Aşkın birinci vakitlerinde sabaha kadar mesajlaşıp sonraki gün işe uykusuz gittiğini hatırlıyor musun? Kalbin süratli çarpıyor, iştahın kaçıyor, daima tetiktesin. Aslında bunların nedeni sempatik hudut sisteminin devreye girmesi.

Beden, aşkı tıpkı gerilim üzere yaşıyor:

• Kalp atışı hızlanıyor,

• El ve ayak terliyor,

• Uyku bozuluyor,

• Konsantrasyon düşüyor.

İlk günlerde tatlı gelen bu durum, uzun sürdüğünde yorucu oluyor. Aşk bir rollercoaster üzere: Evvel süratle üst çıkarıyor, rüzgâr yüzünü okşuyor, sonra bir anda aşağıya bıraktığında midende boşluk hissi kalıyor.

Nörobiyolojiye nazaran aşk beynimizin en ilkel ancak en güçlü sistemlerini harekete geçiriyor.

• Dopamin artışı → Ağır haz, motivasyon ve bağımlılık gibisi bir his.

• Oksitosin ve vazopressin → Güven, bağlılık ve sarılma isteği.

• Serotonin düşüşü → Partneri daima akılda tutma, takıntılı fikirler.

“Aklım daima onda” lafı bilimsel olarak gerçek. Aşk beynimizi hem ödüllendiriyor hem de biraz takıntılı hale getiriyor. Bazen bu, birebir şarkıyı tekrar tekrar dinlemek ya da bir kitabın birebir sayfasına dönmek üzere: İçinden çıkamıyorsun.

Neden Bazen Kanatlandırıyor, Bazen Zincirliyor?

Bazı münasebetlerde kendini özgür, yaratıcı ve güçlü hissedersin. Fakat kimilerinde daima kıskançlık, telaş ve boğulmuşluk vardır. İşte bu farkın temelinde bağlanma tarzı yatar.

• Güvenli bağlananlar, aşkı istikrarlı ve özgürce yaşar.

• Kaygılı bağlananlar, terk edilme endişesiyle aşkı tutsaklık üzere hisseder.

• Kayıtsızlar, hislerini bastırarak kendilerini müdafaaya çalışır.

Bağlanma kuramına nazaran aşkı nasıl yaşadığımız, çocukken anne-babamızla kurduğumuz birinci bağlarla direkt alakalıdır. Yani aşk, yalnızca bugün değil, geçmişteki bağlarımızın da bir devamıdır.

Aşkın zincir değil kanat olması için kimi küçük lakin kritik noktalar var:

• Bağımlı değil, bağlı olun. “Onsuz nefes alamam” değil, “onunla hayat daha keyifli” demek.

• Sessizlik yerine konuşun. Birçok alakayı bitiren arbedeler değil, konuşulamayanlardır.

• Alan bırakın. Başka planlar yapmak, bağlantıya nefes aldırır.

• Gerçek insanı sevin. Kusursuz sevgiliyi değil, karşınızdaki kişinin gerçeğini kabul edin.

Aşk, iki kişinin tek vücuda sıkışması değil; iki özgür ruhun yan yana yürüyebilmesidir.

Aşk Bitince Yerini Ne Alıyor?

Aşk bir gün bittiğinde büsbütün yok olmuyor, yalnızca biçim değiştiriyor.

• Tutkunun yerini bağlılık alabiliyor. Dopamin fırtınası azalırken, oksitosinle beslenen huzurlu bir yakınlık kalıyor. Heyecanın yerine alışkanlık geliyor.

• Bazen çatışmaya bırakıyor. Şayet özgürlük kaybolduysa, aşkın boşluğu öfke ve kırgınlıkla doluyor.

• Kimi ilgilerde dostluğa dönüşüyor. Tutku azalıyor ancak paylaşılan anılar, hürmet ve dostluk devam ediyor.

• Bazılarında ise nötrleşme oluyor. Ne sevgi ne nefret; yalnızca sessiz bir yabancılık.

Ve son kelam; 

 En hoş aşk, “seninle olduğumda daha özgürüm” diyebildiğimiz aşktır.