Maradona, Pelé, Ronaldo ya da Messi… Futbol tarihinin en büyük isimleri ortasında sayılan bu oyuncular, milyonların hafızasına kazınmış efsaneler. Lakin o denli bir futbolcu var ki, ismini pek çoğumuz duymamış olsak da tahminen de dünyanın gelmiş geçmiş en büyük futbolcusu olarak kabul edilmesi gerekiyor. Hatta Pelé’nin bile attığı golden daha fazla gol kaydettiği söyleniyor.
Üstelik, futbol oynadığı devirde yalnızca yetenekli olmak yetmiyordu. O, futbolun beyazların egemenliğinde olduğu bir periyotta, siyah bir futbolcu olarak bu sporun tüm önyargılarına karşı uğraş etmek zorundaydı. İşte, futbol tarihinin gölgede kalmış yıldızı: Arthur Friedenreich‘in ilham veren kıssası.
Zorluklarla başlayan bir hayat
Arthur Friedenreich, 1892 yılında Brezilya’da doğdu. Babası bir Alman göçmeni, annesi ise özgürlüğüne yeni kavuşmuş bir eski köleydi. O yıllarda Brezilya’da kölelik resmen sona ermiş olsa da siyahilerin toplumdaki yeri hâlâ kabul görmemişti. Futbol, büsbütün beyazların egemenliğindeydi ve siyah oyunculara yer verilmiyordu.
Ancak Arthur’un babasının beyaz olması ona öbür siyahi oyuncuların sahip olmadığı bir ayrıcalık tanıdı: Futbol oynama fırsatı… 17 yaşında, Alman göçmenlerin kurduğu Germânia kadrosunda forma giymeye başladı ve kısa müddette yeteneğiyle dikkatleri üzerine çekti. Mesleği boyunca São Paulo, Flamengo ve Santos üzere kıymetli ekiplerde oynadı. Fakat ne kadar başarılı olursa olsun, futboldan para kazanamadı. Zira devrin kuralları gereği, siyahi futbolculara maddi takviye sağlanmıyordu.
Bir efsane doğuyor
Arthur Friedenreich’in futbolculuğunu özel kılan yalnızca yeteneği değil, tıpkı vakitte onun bu kuvvetli ortamda geliştirdiği eşsiz oyun tarzıydı. O yıllarda siyahi oyunculara yapılan sert fauller olağan karşılanıyordu. Arthur, bu acımasız tertibe karşı kendini koruyabilmek için inanılmaz bir çalım yeteneği geliştirdi. Rivayete nazaran, çağdaş futbolun çalım tekniğini icat eden isim oydu.
Ancak deri rengi yüzünden yalnızca alanda değil, saha dışında da birçok mahzurla karşılaşıyordu. Ekip arkadaşlarının yanına geçmeden evvel soyunma odasına girer, annesinden miras kalan kıvırcık saçlarını düzleştirir ve cildini daha beyaz göstermek için yüzüne pudra sürerdi. Oyun yetenekleri ne kadar üst seviyede olursa olsun, devrin ırkçı yapısı onun tam manasıyla bir yıldız olmasına müsaade vermedi.
1919 yılında, Brezilya Copa América finalinde Uruguay’a karşı oynadı ve grubunu şampiyonluğa taşıyan golleri attı. Bu performansı sayesinde ülkesinde “Ulusal Kahraman” ilan edildi. Fakat bu bile onun tüm pürüzleri aşmasını sağlamadı.
Engellenen bir kariyer
1922 yılında, Arjantin’de düzenlenecek Güney Amerika Kupası takımına alınmadı. Sebebi futbol yeteneği değil, devrin Brezilya Devlet Başkanı’nın siyah futbolcuların ulusal ekipte oynamasını yasaklamasıydı. Sırf beyaz oyuncuların Brezilya’yı temsil etmesi gerektiğini savunan bu karar, onun en büyük hayallerinden birini elinden aldı.
Düşünebiliyor musunuz? Bugün Brezilya futbolunun temel taşlarını oluşturan siyahi oyuncular, bir vakitler kendi ülkelerinin formasını bile giyemiyordu. Halbuki artık Fransa üzere dünya futbolunda kelam sahibi ülkelerin ulusal kadroları büyük oranda siyahi oyunculardan oluşuyor.
Ancak Arthur Friedenreich pes etmedi. Avrupa’ya davet edildi ve 1925 yılında çıktığı maçlarda Avrupalıları kendisine hayran bıraktı. Sahip olduğu yetenek, onun Avrupa basınında “Gerçek Futbol Kralı” olarak anılmasını sağladı. Ülkesinde hak ettiği kıymeti göremese de yeteneği dünyanın dört bir yanında takdir ediliyordu.
Hayal kırıklıkları ve son yıllar
Friedenreich, futbolun tepesindeyken büyük bir hayal kurdu: Birinci defa düzenlenecek 1930 Dünya Kupası’nda forma giymek. Lakin bir defa daha periyodun siyasi ve ırksal ayrımcılığı onun önüne geçti. Brezilya, yurt dışındaki oyuncularını ulusal ekibe çağırmadı ve böylelikle Friedenreich’in en büyük düşü gerçekleşmeden sona erdi.
1969 yılında hayatını kaybeden Arthur Friedenreich, bugün hâlâ futbol tarihinin en fazla gol atan oyuncularından biri olarak anılıyor. Resmi olmayan kayıtlara nazaran, 1329 gol atarak Pelé’yi bile geride bırakmıştı. Lakin onun en büyük başarısı sadece attığı goller değil, futbol tarihine kazandırdığı çaba ruhuydu.
Bugün onun ismi tahminen Pele, Maradona ya da Messi kadar bilinmiyor, fakat futbolun evrimine yaptığı katkılar ve yaşadığı zorluklar göz önüne alındığında, Friedenreich’in kıssası jenerasyondan nesile aktarılması gereken bir ilham kaynağıdır.
Belki de onun kıssası, birçok yeni jenerasyon futbolcuya ilham verecek bir çaba mirası olarak hatırlanmalıdır…
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
