Havaalanlarında beşerler bazen nitekim tuhaf davranabiliyor. Bazıları yerde uyuyor, bazıları ekranın önünde yoga yapıyor, kimileriyse sabahın erken saatinde hengame çıkarıyor. Her şey o kapılardan geçtikten sonra bir anda değişiyor üzere değil mi? Güya hepimiz “başka bir yere” geçiyoruz lakin o yerin neresi olduğunu tam da kestiremiyoruz. Pekala, ne oluyor bize bu yerlerde? Gelin araştırma sonuçlarına bakalım.
Bazı beşerler için tatil, havaalanına adım attıkları anda başlıyor.
Henüz uçak kalkmadan başlarda “rahatlamış tatil modu” açılıyor. Bu da beraberinde gevşeklik, hudutların silinmesi ve bazen çoka kaçan davranışları getiriyor. Sabah saatlerinde içilen içkiler ya da olağanda yapılmayacak hareketler, “tatil ya” mazeretiyle kendini göstermeye başlıyor.
Ancak kimileri için havaalanları tam aykırısı bir tesir yaratıyor. Uçuş derdi, kalabalık, yüksek sesler ve vakit baskısı birleşince sonlar uygunca geriliyor. Ortamın verdiği ağır uyarılma hali, şahısları basitçe gerilimli, gergin ve tahammülsüz hale getiriyor. Psikoloji alanında çevresel stresörlerin insan davranışını etkilediği uzun vakittir bilinen bir gerçek.
Psikocoğrafya denen alanda, yerlerin insan ruh hali üzerindeki tesiri inceleniyor.
Havaalanları da bu açıdan tam bir eşik alanı. Ne büsbütün bir yere aitsiniz, ne de artık evvelki yerdesiniz. Ulusal hudutlar bu noktada değerini yitiriyor zira güvenlik kapısından geçtiğinizde artık resmen hiçbir yerde oluyorsunuz.
Benzer bir şey vakit için de geçerli. Saat kaç olduğunun, hangi günün içinde olduğunuzun ya da nerede uyandığınızın pek bir manası kalmıyor. Birtakım uçuşlar, saat farkı yüzünden kalktığınızdan daha erken bir saatte iniş yapabiliyor. Vaktin ve yerin buharlaştığı bu bölgede, kendinizi ister istemez biraz kaybolmuş hissediyorsunuz.
Günlük hayatta kim olduğumuzu tanımlarız: işimiz, konutumuz, rutinlerimiz, alışkanlıklarımız…
Ancak havaalanlarında bu tariflerin birden fazla süreksiz olarak devre dışı kalıyor. Artık ne iş yerinizdesiniz, ne konutta. Yeni biri olma ihtimali zihinde belirmeye başlıyor. Tahminen de o yüzden, birtakım beşerler burada hiç tanımadıkları yabancılarla samimi sohbetlere giriyor, kimi vakit çoka kaçıyor, kimi vakit içten davranıyor.
Bu alanlarda toplumsal hudutlar gevşediği üzere şahsî sonlar da bulanıklaşıyor. Bu yüzden hem anti-sosyal hem de çok toplumsal davranışlar birebir anda ortaya çıkabiliyor. Bir yanda sarhoş olup ortalığı birbirine katanlar, başka yanda yan koltuktakiyle içten bir tatil sohbeti yapanlar…
Psikanalist Sigmund Freud’a nazaran insan davranışları üç ana yapı tarafından şekillenir: id, ego ve süperego.
Normal hayatlarımızda, “ego” dediğimiz mantıklı tarafımız ipleri elinde fiyat. Lakin bastırılmış hisler, dürtüler ve istekler “id” içinde batındır ve uygun fırsatı bekler.
İşte havaalanları, bu bastırılmış “id” için ülkü bir yer olabilir. Sonların kalktığı, kuralların bulanıklaştığı, vaktin anlamsızlaştığı bu ortamlarda, insanın içindeki dürtüsel taraf yüzeye çıkabilir. Üstüne bir de alkol yahut yorgunluk eklendiğinde, id denetimi büsbütün ele geçirebilir.
Havaalanlarında hiçbir şey sizin elinizde değilmiş üzere hissedersiniz. Kapıların açılıp kapanması, anonslar, gecikmeler, iptaller…
Bunlar denetimin sizde olmadığını hatırlatır. Meğer vakit üzerinde denetim sahibi olmak insan psikolojisi için kıymetlidir. Denetim kaybı, korkuyu tetikler ve bu da birçok davranışın değişmesine yol açar.
Ancak bu “boşluk hissi” herkeste berbat sonuçlar doğurmaz. Bazıları için bu süreksiz kayıtsızlık, rahatlatıcı bir özgürlük hissine da dönüşebilir. Vaktin dışına çıkmak, kendi rollerinden sıyrılmak, yeni bir kimliğe bürünmek… Havaalanları, bazıları için adeta bir rol değiştirme sahnesi olabilir.
Zaman ve yer algısının kaybolduğu, kuralların esnediği ve kimliklerin silikleştiği bu alanlarda, biz de biraz değişiyoruz. İster uçuş tasası, ister özgürlük hissi olsun… Havaalanı kapısından geçtiğimiz anda, artık “biz” dediğimiz şey süreksiz olarak dönüşmeye başlıyor. Tahminen de bu yüzden orada yaşananlar bazen absürt, bazen komik fakat çoğunlukla unutulmaz oluyor.
