Adı Sürekli Değişse de Para Birimi Genelde Aynı: Çekya’nın Resmi Para Birimi “Çek Korunası” Hakkında 10 Bilgi
Avrupa’nın kalbinde yer alan Çekya, sadece Orta Çağ’dan kalma masalsı kentleriyle değil, birebir vakitte hala euroya geçmeyerek kendi para ünitesini müdafaasıyla da dikkat çekiyor. Çek korunası, ismi biraz yabancı gelse de Avrupa’da ayakta kalan en farklı para ünitelerinden biri. Hem geçmişiyle tarihi, hem bugünüyle pratik tahlilleri olan bu para ünitesi hakkında bilmediklerini öğrenmeye hazırsan, çabucak başlayalım!
1. Çekya’nın resmi para ünitesi, koruna česká yani Çek korunasıdır.
1993’te Çekoslovakya’nın dağılmasıyla yürürlüğe giren korunası, memleketler arası kısaltmasıyla CZK olarak tanınıyor. Manası taç olan isim, geçmişteki krallık periyoduna gönderme yapıyor aslında. Her bir korunada 100 heller bulunuyor olsa da heller artık neredeyse büsbütün kullanım dışı. Euro’ya geçmemek konusunda kararlı olan Çekya, kendi para ünitesini koruyarak ekonomik bağımsızlığını sürdürmekte. Euro yerine korunayla süreç yapmak, ülkeye gelen turistler için hala bir alışma süreci gerektirmekte. Birçok yerde euro kabul edilmese de nadiren kabul eden yerlerde kur farkı büyük ziyan ortaya çıkartabiliyor. Bu da korunayı ülke içinde vazgeçilmez kılan şey oluyor.
2. Euro her yerde geçerli sanıyorsanız yanılıyorsunuz zira Çekya’da işler o formda yürümüyor.
Her ne kadar Avrupa Birliği üyesi olsa da Çekya hala kendi para ünitesi olan korunayı kullanıyor. Kimi turistik bölgelerde euro kabul edilse de birden fazla yerde hala geçerli değil. Üstelik euro ile ödeme yaptığınızda çoklukla kur farkı ziyanına uğruyorsunuz. Bu durum halk ortasında korunaya olan bağlılığı daha da artırıyor. Turistler, çoklukla koruna ile ödeme yapmanın daha avantajlı olduğunu fark ediyor. Bu nedenle ülkeye girişte birinci iş döviz bozdurmak oluyor. Yoksa bir kahveye verdiğiniz euro, küçük çaplı ekonomik krize sebep oluyor.
3. Çek korunası banknotları hem tarihi figürleriyle hem de canlı renkleriyle epey dikkat alımlı.
100, 200, 500, 1000, 2000 ve 5000 korunluk banknotlar mevcut. Her birinin üzerinde Çekya’nın tarihinden değerli isimler yer almakta. Kağıt paralar farklı boyut ve renklerde olduğu için karıştırmak epeyce güç. Sık kullanılan banknotlar ekseriyetle 100 ve 500 CZK oluyor. Sahteciliğe karşı muhakkak aralıklarla dizaynlar yenileniyor ve güvenlik tedbirleri artırılıyor. Banknotlar plastikten yapılmıyor ayrıyeten, klâsik pamuk bazlı kağıttan yapılıyor. Çek korunası banknotlarının dizaynları yalnızca iktisatla değil, birebir vakitte sanatla da ilgili. Her banknotun gerisinde tarihi bir figür yer alırken, ön yüzlerinde karmaşık gravürler ve desenler kullanılıyor. Dizaynlar, Çek grafik sanatının değerli isimlerinden Oldřich Kulhánek tarafından yapıldı. Bu nedenle banknotlar, müzelerde sergilenecek kadar ayrıntılı ve estetik bulunuyor.
4. Çekya’da bozuk paralar hala günlük hayatın değerli bir modülü.
1, 2, 5, 10, 20 ve 50 korunluk madeni paralar hala faal halde kullanımda. Toplu taşıma, küçük market alışverişleri ve kimi otomatlar hala bozuk paraya muhtaçlık duyuyor. Paraların dizaynları hayli şık diyebiliriz. Genelde ulusal semboller ve kent motifleri içeriyor. En büyük madeni para olan 50 korunluk, boyut olarak küçük bir bisküvi kadar! Bu nedenle cebinizde taşırken bazen yük yaptığı olabiliyor. Para üstünü bozuk vermek yerine yuvarlayan lokal esnaf da az değil. Bu da madeni paraların pahasını bilen turistler için küçük bir define avı oluyor.
5. Çek korunası, stabil kıymeti sayesinde yıllardır inançlı bir ivme çiziyor.
Avro ve dolar karşısında büyük paha dalgalanmaları yaşamayan koruna, istikrarlı çizgisiyle muadilleri ortasında adeta bir yıldız üzere parlıyor. Çekya iktisadının sanayi ve ihracat temelli yapısı bu dengeyi destekleyici nitelikte. Enflasyonun düşük seyretmesi de korunayı güçlü kılan ögelerden biri. Döviz bozdururken genelde avantajlı kur oranları da yakalamak mümkün. Lakin ATM’ler bazen otomatik çevrim oranı teklifi sunarak kapalı kesinti uygulayabiliyor. Bu nedenle süreç yaparken dikkatli olmakta yarar var. Bilhassa kartla alışverişte yepyeni para ünitesiyle öde seçeneğini tercih etmek çok önemli!
6. Koruna ismi, Orta Çağ’a kadar uzanan bir tarihi geçmişe sahip.
Taç manasına gelen koruna, Avusturya – Macaristan İmparatorluğu periyodunda kullanılan krone para ünitesinden evrilerek geldi. Çekya, bu isimle hem tarihine hem de bağımsızlık ruhuna sahip çıktığını herkese kanıtlamakta. Korunanın ismi vakitle değişmedi lakin kendisi çokça evrim geçirdi. Bu da onu başka Avrupa para ünitelerinden ayırıyor.
7. Evvelden korunayı bölen heller ünitesi artık tarihe karışmış durumda.
1 korun 100 hellerden oluşsa da 2008’den itibaren heller madeni paraları tedavülden kalktı. Artık yalnızca fiyat etiketlerinde küsurat olarak görülebiliyorlar. Kasalarda bu küsuratlar yuvarlanarak süreç tamamlanıyor. Heller’in kalkışı, bozuk parayla ödeme karmaşasını da azaltmış durumda. Lakin yaşlılar hala heller vaktinde 10 kuruşla ekmek alırdık nostaljisi yaşıyor. Dijital ödemelerin yaygınlaşmasıyla birlikte bu alt üniteye olan muhtaçlık düzgünce azaldı. Yani bugün biri size heller var mı derse muhtemelen yalnızca tarih konuşuyordur.
8. Çek korunası, bir periyot LEGO’dan bile daha değerliydi!
2017 yılında korunadaki kıymet artışı o denli bir düzeye gelmişti ki, 1 korunayla alınabilen LEGO modülü sayısı rekor kırmıştı. Bu durum, Çekya’nın ihracat başarısı ve güçlü sanayi yapısıyla direkt irtibatlıydı. Bilhassa otomotiv ve oyuncak kesimlerinde dünya devleriyle rekabet eden ülke, para ünitesini de güçlü tutmayı başardı. LEGO’nun üretiminin bir kısmı Çekya’da yapılıyor tam da bu yüzden fiyatlar içeride daha uygun.
9. Kartla ve temassız ödeme sistemleri, Çekya’da hayatın tam merkezinde yer alıyor.
Marketlerden sokak satıcılarına kadar birçok yerde temassız ödeme kabul ediliyor. Apple Hisse, Google Hisse üzere dijital cüzdanlar da epeyce yaygın. Bilhassa Prag üzere büyük kentlerde neredeyse nakit taşımanıza bile gerek kalmıyor. Tekrar de kırsal alanlara gidiyorsanız, az da olsa nakit taşımakta yarar var. Toplu taşımada ya da küçük kasabalarda bozuk paraya gereksinim duyulabiliyor. Dijitalleşme sayesinde ödeme sistemleri süratli, inançlı ve kolay. Çekya bu hususta Avrupa’nın dijital öncülerinden biri olmuş durumda.
10. Çekya Merkez Bankası, korunayı ayakta tutan ana kurum olarak vazife yapıyor.
Česká národní banka, yani Çekya Merkez Bankası para siyasetlerini belirleyen en değerli otorite. Banknotların dizaynından faiz oranlarına kadar birçok bahiste yetkili. Sahtecilikle çaba için gelişmiş güvenlik tedbirleri uyguluyor. Tıpkı vakitte ülkenin döviz rezervlerini ve para arzını da denetim ediyor. Euro’ya geçiş konusunda ise ‘gerekirse ileride politikası’ izliyor.
