Sevimli kıvrık kulakları, pofuduk tüyleri ya da tüysüz egzotik imajlarıyla toplumsal medyada sıkça karşımıza çıkan cins kediler, aslında sanıldığı kadar keyifli ve sağlıklı bir hayat sürmüyor. Birçok vakit bilinçsizce sahiplenilen kediler, aslında doğuştan gelen genetik hastalıklarla dünyaya geliyor ve ömür uzunluğu süren sıhhat problemleriyle çaba ediyorlar. Dahası, bu kedilerin ticareti etik olmayan formüllerle sürdürülüyor ve birçok kedi yalnızca damızlık olarak kullanılıp birer makine üzere üretiliyor.
Ülkemizde ve dünyada, bu ticaretin geldiği nokta önemli bir hayvan refahı ihlali yaratıyor. Pekala Scottish Fold, İran, British Shorthair, Sfenks üzere kedileri sahiplenmek neden bu kadar sıkıntılı? Hangi genetik hastalıklarla doğuyorlar ve bu ticaret nasıl işliyor? Gelin, ayrıntılarıyla ele alalım.
Özel üretim kediler, belli fizikî özellikleri öne çıkarmak için genetik manipülasyonlar ve şuurlu eşleştirmeler sonucunda üretilmiş canlılardır.
Ancak bu süreç, gen havuzunu daralttığı için önemli kalıtsal hastalıklara yol açar. Scottish Fold’un minik katlanmış kulakları, İran kedisinin uzun tüyleri yahut Sfenks’in tüysüz yapısı aslında bu kedilerin genetik mutasyonlarla üretilmiş olmasından kaynaklanır. Ancak bu tatlı görünen özelliklerin bir bedeli var: ömür uzunluğu sürecek sıhhat problemleri!
Scottish Fold kedilerinin en ikonik özelliği, kıvrık kulaklarıdır. Lakin bu sempatik kulak yapısı aslında genetik bir hastalıktan kaynaklanıyor!
Scottish Fold kedilerinin neredeyse tamamı kıkırdak ve kemik bozuklukları ile doğar. Hastalık yalnızca kulaklarını değil, eklemlerini ve omuriliklerini de etkileyerek kedinin vakitle şiddetli ağrılar çekmesine neden olur.
Çoğu Scottish Fold, 2-3 yaşına geldiğinde hareket etmekte zorlanmaya başlar. Merdiven çıkmak, zıplamak hatta yürümek bile acı verici hale gelir. Bu kediler, birden fazla vakit sessiz acı çeker zira kediler tabiatları gereği ağrılarını saklama eğilimindedir. Lakin veteriner denetimlerinde önemli eklem deformasyonları tespit edilir.
Scottish Fold’un genetik rahatsızlıkları o kadar yaygın ki İskoçya ve birçok Avrupa ülkesi Scottish Fold cinsinin üretimini yasakladı.
İran kedileri, uzun ve ağır tüyleriyle bilinir. Lakin çok üretim ve soy içi çiftleştirme nedeniyle bu kediler önemli sıhhat problemleriyle dünyaya gelir.
İran kedilerinin yüz yapısı o kadar sıkıştırılmıştır ki nefes almakta zorlanırlar. Burun delikleri dar, teneffüs yolları kapalı olduğu için birçok İran kedisi daima hırıltılı nefes alır. Gözleri büyük ve çıkıntılı olduğu için daima göz akıntısı ve enfeksiyon sorunu yaşarlar.
Gözlerini temizlemek sahipleri için günlük bir rutin haline gelir. İşte bu yüzden her gördüğümüz İran kedisinin gözleri, akmış vaziyette. Üstelik birçok vakit sahipleri bu durumu ne yazık ki görmezden geliyor.
Ayrıca İran kedilerinde PKD (polikistik böbrek hastalığı) epeyce yaygın. Hastalık, böbreklerin fonksiyonunu kaybetmesine yol açar ve kedinin erken yaşta ölmesine neden olabilir.
British Shorthair kedileri, kalın tüyleri ve sempatik hızlarıyla tanınır. Lakin bu kediler de genetik hastalıklara yatkındır.
Bu ırkta kalp kası olağandışı formda kalınlaşır, kalbin sağlıklı çalışmasını mahzurlar ve erken yaşta kalp yetmezliğine yol açabilir. Ayrıyeten British Shorthair kedileri metabolizması yavaş bir ırk olduğu için süratli kilo alır ve bu da eklem problemlerine neden olur.
Sfenks kedileri, tüysüz yapılarıyla ilgi çeken bir tiptir. Fakat bu tüysüzlük genetik bir mutasyonun sonucudur ve birçok sıhhat problemini beraberinde getirir.
Derileri olağandan fazla yağ üretir, bu yüzden sık sık banyo yapmaları gerekir. Aksi takdirde deri enfeksiyonları yaşarlar. Sfenks kedileri, bağışıklık sistemleri zayıf olduğu için sık sık hastalanırlar ve uzun vadede önemli sıhhat sıkıntıları yaşarlar.
Siyam kedileri şık görünümleri ve besbelli mavi gözleriyle tanınan bir ırk olsa da genetik mutasyonların getirdiği birçok sıhhat problemiyle doğarlar.
Aşırı üretim ve makul fizikî özellikleri muhafaza eforu, Siyam kedilerini birçok kalıtsal hastalığa yatkın hale getirmiştir. Klâsik Siyam kedilerinde şaşılık (strabismus) sık görülür. Bu durum da göz kaslarının gelişimindeki anormallikler nedeniyle oluşur ve kedinin düzgün görmesini zorlaştırabilir.
Ayrıca basık burun yapıları nedeniyle teneffüs yolu rahatsızlıklarına yatkındır. Brachycephalic sendromu, teneffüs zahmetine ve horlamaya neden olabilir. Hipertrofik kardiyomiyopati (HCM) üzere genetik kalp hastalıklarına yatkın olan bu ırkta, kalp olağandışı bir formda büyür ve kalp yetmezliği riski ortaya çıkar.
Ek olarak besin alerjileri ve bağışıklık sistemi sorunları epeyce yaygındır. Bu kediler, birçok yiyeceğe karşı hassas olabilir ve sık sık deri döküntüleri yahut sindirim sorunları yaşayabilirler.
Ülkemizde ve dünyada özel ırk kedilere olan talep arttıkça, bu iş ticari bir kesime dönüştü.
Scottish Fold, İran yahut British Shorthair üzere kedileri sahiplenmek isteyenler, petshoplardan yahut kaçak üreticilerden satın alıyor. Lakin üreticiler çoklukla damızlık olarak kullanılan kedileri müthiş kurallarda yaşatıyor.
Anne kediler daima doğum yapmaya zorlanıyor ve bir müddet sonra sıhhatleri bozuluyor. Yavrular, çok küçük yaşta annelerinden ayrılıyor, bağışıklık sistemleri güçlenmeden satılıyor. Üstelik vefat oranı da varsayım edemeyeceğiniz kadar yüksek… Genetik bozuklukları olan yavruların birden fazla doğar doğmaz yahut birkaç ay içinde hastalanarak ölüyor.
Tüm bunlar düşünüldüğünde, bu ticareti desteklemek aslında hayvanların şuurlu olarak hasta doğmasına ve acı çekmesine neden olmak demek.
Peki tahlil nedir? Ne yapmalıyız?
Kediler bir nesne yahut gösteriş aracı değil, canlı varlıklardır. Şayet nitekim bir kedi sahiplenmek istiyorsanız, barınaklardan ve sokaktan sahiplenmeyi tercih edin. Sokak kedileri genetik olarak daha sağlıklı, daha sağlam ve tabiatları gereği daha uyumlu canlılardır.
Özel üretim kedileri satın almak yerine, sahipsiz kedilere sıcak bir yuva açarak onların sağlıklı bir hayat sürmesini sağlayabilirsiniz. Unutmayın bir canlının genetik olarak hasta doğmasına sebep olmak, hangi pencereden bakarsanız bakın etik olmayan bir durum…
Doğal, sağlıklı ve etik olanı seçin. Satın almayın, sahiplenin!
