Ayak Serçe Parmağımızı Sehpaya Vurduğumuzda Neden Acıdan Yerlere Yatarız?
Evde rahatça yürürken bir anda sehpa bacağını fark etmeyip ayak serçe parmağınızı vurduğunuz oldu mu? Şayet yanıtınız “hayır” ise çok şanslısınız zira bu acıyı yaşayan herkes ne kadar vahim olduğunu bilir! Küçücük bir çarpma, birdenbire gözlerinizi yaşartacak kadar büyük acıya neden olabilir. O denli ki o anda beyniniz, ayak parmağınızın büsbütün kırıldığını bile düşünebilir! Pekala lakin neden? Ayak serçe parmağınızı çarptığınızda hissettiğiniz bu abartılı acının gerisinde bilimsel bir açıklama yatıyor. Gelin bakalım…
Kaynak 1, Kaynak 2
İlk olarak, acının nasıl çalıştığını anlamamız gerekiyor.
Acı aslında yalnızca bir his değil, beynimizin bizi tehlikelerden korumak için geliştirdiği bir savunma düzeneği. Yani aslında ‘acı’ diye bir şey yok, yalnızca beynimizin bir uyarıyı nasıl yorumladığı var.
Bu bahiste uzmanlardan biri olan UCSF Anatomi Bölümü Başkanı Allan Basbaum, acıyı hoşluk algısına benzetiyor. Nasıl ki her kültürde farklı şeyler hoş kabul ediliyorsa, acı da kişisel ve biyolojik faktörlerle değişebiliyor. Fakat ‘akut acı’ yani anlık ve keskin acılar için durum biraz farklı. Bir yere çarpma üzere kısa müddetli ağrılar ekseriyetle herkes için birebir derecede dayanılmaz oluyor.
Ayak parmaklarımız ve bilhassa serçe parmağımız, bedenimizin en hudut ağır bölgelerinden biri.
Neden mi? Zira parmaklarımız, tıpkı ellerimiz üzere çevreyi hissetmemiz ve istikrar sağlamamız için evrimleşti. Serçe parmağınızda nociceptor ismi verilen ağrı algılayıcı hudut uçları ağır bir halde bulunur.
Bu hudutlar, bedende doku hasarı yahut tehlike algılandığında ikazlar göndererek beyni alarma geçirir. Lakin işin makus yanı, bu küçük parmak bedenimizin en korunmasız bölgelerinden biri…
Bir çarpma sırasında:
-
Aynı anda çok fazla hudut ucu uyarılır.
-
Bu sinyaller omurilikten beyne büyük bir süratle ulaşır.
-
Beyin, gelen sinyali ‘aşırı tehlike’ olarak yorumlar ve güçlü bir acı hissi yaratır.
Beyninizde “cortical homunculus” ismi verilen duyusal algı haritası vardır.
Haritada; ellerimiz, dudaklarımız ve ayaklarımız üzere hassas bölgeler, beynimizde daha büyük bir yer kaplar. Yani küçük bir darbeyi bile büyük bir tehdit üzere algılarız!
Daha da enteresan olan, beynimizin ayak parmaklarımızdan gelen sinyalleri yanlış yönlendirme ihtimali. Bu bölgedeki sonların çabucak yanında genital bölgeden gelen sinyalleri işleyen alan bulunur. Küçük çarpma sırasında beyniniz, ezkaza çok daha büyük bir acı hissediyormuşsunuz üzere bir yanılgıya düşebilir.
Eski çağlarda ayak yaralanmaları ölümcül olabilirdi.
Ayaklarımız yere en yakın ve dış dünyayla en çok temas eden bölgemiz olduğu için enfeksiyonlar kaçınılmazdı. O vakitler küçük bir yara bile ölümcül enfeksiyonlara yol açabiliyordu. Ayağını dikkatli kullanan bireyler, hayatta kalma avantajına sahip oluyordu.
Daha fazla hudut ucu ve yüksek ağrı hassasiyeti, insanların ayaklarını muhafazalarına yardımcı oldu. Bugün çağdaş tıp sayesinde enfeksiyon tehlikesi çok daha düşük lakin beynimiz hala tıpkı formda çalışıyor. Bu yüzden küçük bir çarpma bile ölümcül bir yara almışız üzere çok acı hissi yaratabiliyor.
Bonus bilgi: Yapılan araştırmalara nazaran küfür etmek, acıyı hafifletebiliyor! 😂
Bilim insanları, ağrı anında küfür eden insanların acıyı daha kısa müddette atlattığını gözlemledi. Lakin daima küfür ediyorsanız, bu tesir vakitle azalıyor. Yani sahiden gereksiniminiz olduğunda kullanmanız en iyisi!
