Bir gün, hayvanların beşerler üzere konuştuğunu hayal edebilir miyiz? Şimdilik bu biraz uzak bir ihtimal üzere görünse de, bilim dünyasında atılan birtakım adımlar bunun sandığımız kadar imkansız olmadığını gösteriyor. Bilhassa fareler üzerinde yapılan enteresan bir deney, genetik müdahalelerin bağlantı yetenekleri üzerindeki tesirini gözler önüne serdi. İnsanlara mahsus bir lisan geni farelere aktarıldığında, onların çıkardığı sesler değişti ve daha karmaşık hale geldi. Pekala, deney sahiden neyi ortaya çıkardı? Gelin bakalım…
Bilim insanları, NOVA1 ismi verilen ve insanlarda lisan yeteneğiyle alakalı olan bir geni farelere aktardı.
Bu gen, memeliler ve kuşlar üzere birçok farklı hayvanda bulunuyor, fakat insanlardaki versiyonu başkalarından biraz farklı. Bilhassa insan NOVA1 geni, bir amino asit değişimi içeriyor ve bu küçük fark, konuşma ve sesli irtibatta büyük bir rol oynuyor olabilir.
Deneyin birinci etabında, yeni genin tesirleri fare yavrularında gözlemlendi. Olağan fareler üzere annelerine seslenmek yerine, genetik olarak değiştirilmiş farelerin çıkardığı sesler daha tiz ve daha farklı bir yapıya sahipti.
Bilim insanları bu sesleri tahlil ettiklerinde, farelerin kullandığı dört temel ses kategorisinin birtakım değişiklikler gösterdiğini fark etti.
Araştırmanın baş muharriri Dr. Robert B. Darnell, ‘Tüm fare yavruları annelerine ultrasonik seslerle seslenir, lakin genetiği değiştirilmiş farelerde bu seslerde farklılaşmalar gözlemledik. Seslerin birtakım harfleri değişmişti.’ diyor.
İlginç olan ise bu genetik değişiklik yalnızca yavru farelerde değil, yetişkin farelerde de tesirini gösterdi. Bilhassa erkek fareler, dişi fareleri etkilemek için daha karmaşık ve yüksek frekanslı sesler çıkarmaya başladı.
Bu durum lisan evriminin yalnızca fizikî bir süreç olmadığını, genetik faktörlerin de sesli bağlantıda büyük bir rol oynadığını gösteriyor.
‘Dişi farelerle etkileşime girerken genetiği değiştirilmiş erkek farelerin çıkardığı sesler daha karmaşıktı. Bir cinsin bağlantı biçimindeki küçük değişimlerin evrimsel süreçte ne kadar büyük sonuçlar doğurabileceğini hayal edebilirsiniz.’ diye ekliyor Dr. Darnell.
Araştırma, insan konuşmasının nasıl evrimleştiğine dair yeni soruları da gündeme getiriyor. Çağdaş insanın en yakın akrabaları olan Neandertaller ve Denisovalılar, bugünkü insanlarda bulunan bu özel NOVA1 varyantına sahip değildi.
Dr. Darnell, ‘Modern insanların cetlerinin, Afrika’da bu özel NOVA1 varyantını geliştirdiğini ve bunun vakitle baskın hale geldiğini düşünüyoruz. Bu genetik değişim, insanlara lisan yeteneği kazandırmış ve tıbbımızın dünyaya yayılmasında tesirli olmuş olabilir.’ diyor.
Peki, bu genetik değişimler gelecekte hayvanların konuşmasını sağlayabilir mi?
Şimdilik çok mümkün değil üzere fakat fareler üzerinde yapılan deney, konuşma yetisinin sadece çevresel değil, genetik olarak da şekillendiğini gösteriyor.
Üstelik bilim insanları insan NOVA1 geninin beynin gelişimi ya da motor denetim yetenekleri üzerinde bariz bir tesirinin olmadığını keşfetti. Yani bu gen, direkt olarak sesli bağlantıyla bağlı bir role sahip olabilir.
