Kuzey İrlanda’da Şiddeti Bitiren Referandum: Halkın Rekor Oyu Barışı Başlattı
Dünyada kanlı çatışmaların akabinde kalıcı barışın sağlandığına dair çok örnek bulunuyor. Bunlardan birisi de Kuzey İrlanda’da yaşandı. İrlanda Cumhuriyet Ordusu ya da kısaca IRA… Kuzey İrlanda’nın Birleşik Kralık’tan ayrılarak bağımsızlığa kavuşmasını savunan IRA 1969 yılında kuruldu. Örgüt bağımsızlığın silahlı uğraş ile mümkün olduğunu şiar edinmişti. 1970’li yıllarda silahları hücumlarını artıran IRA, İngiltere’ye karşı çeşitli şiddet aksiyonlarında bulundu.
1981 yılında Kuzey İrlanda milletvekili olarak İngiltere Parlamentosu’na giren Bobby Sands’in cezaevinde açlık grevinden vefatının akabinde IRA yanlıları Sinn Fein isimli partiyi kurdu.
1998 yılında ise Kuzey İrlanda Anlaşması’nın imzalanmasıyla silahlı örgüt IRA ateşkesi kabul etti ve silahlarını bıraktı.
Asırlar uzunluğu İngiliz sömürgesi olan Kuzey İrlanda’da Protestanlar ve Katolikler, İngiliz himayesinde kalmak isteyenler ve istemeyenler olarak ayrıldı.
Protestanlar Birleşik Krallık himayesinde kalmayı destekledi. Katolikler ise İngiltere’den bağımsız olup İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmek istedi.
Halkın çoğunluğu Katolik’ti. Lakin hükümet Protestan çoğunluğa sahipti. İki tarafın ayrılıkçı niyeti çatışmaları da beraberinde getirdi.
1960’lı yıllarda toplumun şiddet protestoları arttı ve “Troubles” olarak isimlendirilen 30 yıllık çatışma süreci başladı.
Uzun yıllar boyunca süren çatışmalar binlerce kişinin vefatına neden oldu.
Kuzey İrlanda’nın bağımsızlığı için 1960 yılında kurulan İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) bağımsızlığın silahlı uğraş ile olacağını savunuyordu.
Anti emperyalizm zıddı bu silahlı örgüt İrlanda’nın İngiliz sömürgesinden kurtulması ve bir cumhuriyet olması gerektiğini savunuyordu. ABD, IRA’yı terör örgütü listesine dahil etmişti. IRA, İngiltereyi gaye alarak pek çok bombalı hareketler gerçekleştirdi.
1981 yılında bir milletvekilinin açlık grevinde ölmesi, bir siyasi partinin doğuşuna sebep oldu.
IRA’nın siyasete girme süreci, Kuzey İrlanda milletvekili olarak İngiltere Parlamentosu’na giren Bobby Sands’in vefatıyla başladı. Sands, cezaevinde açlık grevi sırasında hayatını kaybetti. Bu olay, çatışma sürecinin en kıymetli dönüm noktalarından biriydi.
Sands’in vefatının akabinde IRA yanlıları tarafından Sinn Fein partisi kuruldu.
‘Demir Leydi’ IRA ile görüşmek için önşart sundu.
Dönemin İngiltere Başbakanı Demir Leydi lakaplı Margaret Thatcher, IRA’yla görüşmek için bir koşul sundu: “Silahları bırakın.”
İşçi Parti’nin başa geçmesiyle barış sürecinin adımı atıldı.
Ancak Demir Leydi’nin bu kuralı karşılık bulmadı. Margaret Thatcher’ın akabinde başkanlık koltuğuna oturan John Major, IRA’ya görüşme daveti yaptı. 1994’te silahlı örgüt kısa vadeli bir ateşkes ilan ediyor fakat Sinn Fein ile görüşülmemesi üzerine yine çatışmaya başlıyor.
Ta ki Personel Partili Tony Blair’in başkanlığa seçilmesine kadar…
(Fotoğraf: John Major)
Blair, ön kural koymadan Sinn Fein önderiyle görüştü.
Blair, rastgele bir şart koşmadan IRA’nın partisi Sinn Fein’in başkanı Gerry Adams ile görüştü. Böylelikle IRA’nın yasal kolu sürece dahil edilmiş oldu.
1998 yılında Kuzey İrlanda Muahedesi imzalandı.
IRA ile yapılan görüşmelerin akabinde 1998 yılında Kuzey İrlanda Mutabakatı imzalandı. IRA bu mutabakatın akabinde silah bırakma kararı aldı. Buna karşılık olarak da İngiltere IRA mahkumlarını özgür bıraktı. İngiltere ayrıyeten Kuzey İrlanda’ya yerinden idare hakkı verdi.
Böylece Kuzey İrlanda Parlamentosu yine açıldı.
Halk oyuna sunuldu.
Anlaşma halk oylamasına sunuldu. Şayet Kuzey İrlanda halkı İrlanda Cumhuriyeti’ne bağlanmayı onaylarsa, mutabakat kabul edileceği manasını taşıyordu.
Referandumda Kuzey İrlanda’da yüzde 71 dayanak oyu verildi. Rekor oyla 25 yıllık çatışma ve 13 yıl süren barış görüşmelerinde kazanım elde edilmiş oldu.
Yapılan muahede günümüzde tüm problemleri ortadan kaldırmasada şiddet olaylarını sona erdirmede değerli bir role sahip olduğu düşünülüyor.
