Eğitim Kurumlarında Liderlik: Türkiye’nin Geleceği İçin Bir Dönüm Noktası
Eğitim, bir ülkenin kalkınmasının en değerli taşıyıcı ögelerinden biridir. Lakin eğitimde muvaffakiyet, sadece müfredat ve kaynaklarla değil, bu sistemleri yönlendiren önderlerle de direkt bağlantılıdır. Okul liderliği, öğretmenlerin motivasyonundan öğrencilerin akademik başarısına, toplumsal kalkınmadan ekonomik büyümeye kadar geniş bir yelpazeyi etkileyen kritik bir faktördür. Türkiye’de eğitim kurumlarında liderlik anlayışı, milletlerarası örnekler ışığında değerlendirildiğinde, dönüşüm ve inovasyon gereksinimi açıkça görülmektedir. Bu makalede, tesirli eğitim liderliği modelleri ve Türkiye’nin bu alandaki muhtaçlıkları ele alınacak, tahlil teklifleri sunulacaktır.
1. Eğitimde liderlik: Neden kıymetlidir?
Okul başkanları sırf yöneticiler değil, tıpkı vakitte vizyoner rehberlerdir. OECD’nin Education at a Glance raporuna nazaran, eğitimde liderlik kalitesi, öğrenci muvaffakiyetinde en kıymetli değişkenlerden biridir. Başkanlar, öğretmenlerin gelişimini teşvik etmeli, öğrenme ortamlarını güzelleştirmeli ve eğitimde yenilikçi yaklaşımları benimsemelidir (OECD, 2023).
Harvard Üniversitesi’nden Tony Wagner, eğitimde inovasyon ve liderlik üzerine yaptığı çalışmalarında, 21. yüzyılın başkanlarının ‘kritik düşünme, sorun çözme ve dijital okuryazarlık’ hünerlerini destekleyen bir yaklaşım benimsemeleri gerektiğini vurgulamaktadır (Wagner, 2012). Fakat Türkiye’de okul liderliği birden fazla vakit idari idareyle sonlu kalmakta ve pedagojik liderlik ikinci planda kıymetlendirilmektedir.
2. Memleketler arası örnekler: Eğitimde liderlik nasıl dönüştürülebilir?
Finlandiya: Güvene dayalı liderlik
Finlandiya’nın eğitim muvaffakiyetinin temel taşlarından biri, okul yöneticilerine ve öğretmenlere duyulan inançtır. Eğitim önderleri, öğretmenlerin gelişimine yatırım yapmakta ve pedagojik özerkliği desteklemektedir. Bu model, önderlerin öğretmenleri daima pahalandırmak yerine onlara rehberlik etmelerini sağlamaktadır (Sahlberg, 2011). Türkiye’de ise yöneticiler çoklukla öğretmenleri kıymetlendirme ve idari misyonlar ortasında sıkışıp kalmaktadır.
Singapur: Başkanların daima eğitimi
Singapur’da okul yöneticileri, meslekleri boyunca kapsamlı liderlik eğitimlerinden geçmektedir. Academy of Principals Singapore üzere kurumlar, yöneticilerin çağdaş pedagojik yaklaşımlar ve bilişim teknolojileri konusunda daima gelişimini sağlamaktadır. Türkiye’de ise okul yöneticiliği çoklukla öğretmenlikten idareciliğe geçiş olarak görülmekte ve liderlik eğitimi yetersiz kalmaktadır.
Kanada: İştirakçi ve teknolojiye dayalı liderlik
Kanada, eğitimde dijitalleşme ve liderlik anlayışını birleştiren ülkelerden biridir. Okul yöneticileri, teknoloji entegrasyonu konusunda öğretmenlere dayanak olmakta, eğitimde dijital marifetlerin gelişimini teşvik etmektedir. Bilhassa British Columbia bölgesinde, okul önderleri ‘öğrenme toplulukları’ oluşturarak öğretmenlerin ve öğrencilerin eğitim süreçlerine etkin iştirakini sağlamaktadır (Fullan, 2014). Türkiye’de eğitim teknolojilerinin entegrasyonu, birden fazla vakit altyapı eksiklikleri ve başkanların teknolojiyi faal kullanamaması nedeniyle sonlu kalmaktadır.
3. Türkiye’de eğitim liderliği: Sıkıntılar ve çözümler
Türkiye’de okul liderliği birçok yapısal meseleyle karşı karşıyadır:
1. Merkeziyetçi idare: Eğitimde önderler çoklukla bürokratik kısıtlamalarla karşılaşmakta, pedagojik karar alma süreçlerinde gereğince bağımsız olamamaktadır.
2. Liderlik eğitiminin eksikliği: Okul yöneticileri ekseriyetle makul bir liderlik eğitimi almadan misyona başlamaktadır.
3. Dijital dönüşümde geride kalma: Eğitim önderlerinin büyük bir kısmı, teknolojiyi faal formda kullanamamakta ve bilişim okuryazarlığı konusunda yetersiz kalmaktadır.
Bu problemlerin aşılabilmesi için şu teklifler geliştirilebilir:
1. Liderlik akademileri ve sertifikasyon programları
Türkiye’de okul yöneticileri için Finlandiya ve Singapur örneklerinde olduğu üzere daima eğitim programları oluşturulmalıdır. Örneğin, öğretmenlerin liderlik maharetlerini geliştirebilecekleri ve yönetimsel yetkinliklerini artırabilecekleri bir Eğitim Liderliği Akademisi kurulabilir.
2. Dijital okuryazarlık ve bilişim temelli liderlik
Kanada örneğinde olduğu üzere, okul yöneticilerine yönelik teknoloji entegrasyonu ve dijital liderlik eğitimleri zarurî hale getirilmelidir. Bu sayede önderler, eğitim teknolojilerini tesirli kullanarak hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin dijital hünerlerini geliştirebilir.
3. Merkeziyetçiliğin azaltılması ve yerelleşme
Eğitim önderlerine daha fazla karar alma yetkisi verilmeli, mahallî eğitim siyasetleri geliştirerek okulların kendi gereksinimlerine yönelik esnek tahliller üretebilmeleri sağlanmalıdır.
4. İştirakçi liderlik ve öğrenme toplulukları
Okul yöneticileri, öğretmenler ve öğrenciler ortasında daha güçlü bir bağ kurarak öğrenme toplulukları oluşturmalıdır. Bu süreçte, okul önderleri yalnızca karar alıcı değil, birebir vakitte öğrenme sürecinin bir kesimi olmalıdır.
Sonuç
Eğitim liderliği, Türkiye’nin eğitim sisteminde esaslı değişimler yapabilmesi için kritik bir değere sahiptir. Milletlerarası örnekler, güçlü eğitim başkanlarının yalnızca akademik başarıyı değil, birebir vakitte eğitim sisteminin bütünsel kalitesini artırabileceğini göstermektedir. Türkiye, eğitim başkanlarını yalnızca idari yöneticiler olarak değil, tıpkı vakitte vizyoner rehberler olarak yetiştirmelidir.
Dijital çağın gerekliliklerine uygun olarak başkanların bilişim okuryazarlığını artırmak, merkeziyetçiliği azaltmak ve liderlik eğitimine yatırım yapmak, Türkiye’nin eğitimde dönüşüm sağlaması için hayati adımlardır. Şayet eğitimde liderlik anlayışı çağdaş bir yaklaşımla tekrar şekillendirilirse, Türkiye yalnızca bugünün değil, geleceğin eğitim sistemini inşa edebilir.
‘Eğitimde ihtilal yapmak istiyorsanız, evvel başkanlarınızı eğitmelisiniz.‘ – Michael Fullan (2014)
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
