Eğitimde Adaletin Yeniden Tesisi: Özel Okullar ve Kamu Eğitimi Üzerine Bir Bakış
Eğitim, bireylerin hayatta fırsat eşitliğini yakalayabilmesi için en kıymetli araçlardan biridir. Fakat günümüzde özel okullar ve kamu eğitim sistemi ortasındaki uçurum, toplumsal adaletin temelini sarsan bir hâl almıştır. Bu durum, hem özel okulların finansal sürdürülebilirliğini tehdit etmekte hem de kamu eğitiminde kalite meselelerini derinleştirmektedir. Eğitim sisteminin toplumsal adaleti sağlayacak formda yine tasarlanması kaçınılmazdır.
Özel okulların zorlukları: Eşitsizliğin farklı bir yüzü
Türkiye’de özel okullar, son yıllarda artan maliyetler, azalan öğrenci kayıtları ve ağır rekabet nedeniyle kuvvetli bir süreçten geçmektedir. OECD’nin 2022 Eğitim Raporu, özel okul oranı yüksek ülkelerde bile, eğitimde fırsat eşitliğinin gereğince sağlanamadığını ortaya koymaktadır. Türkiye’de 2024 prestijiyle, toplam öğrenci sayısının sadece %7’si özel okullara devam etmektedir. Bu oran, eğitimde eşitsizliğin derinleştiğini göstermektedir zira özel okulda eğitim alma imkânı ekseriyetle ekonomik durumu uygun olan ailelerle sonludur.
Nelson Mandela:
“Eğitim, dünyayı değiştirmek için kullanabileceğiniz en güçlü silahtır.”
Ancak bu “silah”, sırf belli bir kesitin erişimine açık olduğunda, toplumdaki eşitsizlikleri daha da derinleştirme potansiyeline sahiptir. Özel okullar, daha fazla öğrenciye ulaşarak toplumsal katkılarını artırmalı ve toplumsal adaleti destekleyen siyasetler benimsemelidir.
Kamu eğitimindeki yetersizlikler
Kamu eğitim sistemi ise düşük bütçe, kalabalık sınıflar, yetersiz fizikî altyapı ve öğretmenlerin motivasyon eksikliği üzere sıkıntılarla uğraş etmektedir. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın 2023 verilerine göre, birçok devlet okulunda öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 30’un üzerindedir. Bu durum, kişiselleştirilmiş eğitimin önünü tıkamakta ve öğrenci muvaffakiyetlerini olumsuz etkilemektedir.
John Dewey:
“Eğitim yalnızca bir hazırlık değil, hayatın ta kendisidir.”
Dewey’in bu yaklaşımı, her bireyin eğitim yoluyla hayatın sunduğu fırsatlardan eşit derecede yararlanması gerektiğini vurgular. Fakat, eğitim ömrün ta kendisiyse, kamu eğitimindeki kaynak eksiklikleri ömrün kendisinde fırsat eşitsizliğine yol açmaktadır.
Maria Montessori:
“Eğitimdeki en büyük muvaffakiyet, çocuğa kendi başına öğrenme fırsatı vermektir.”
Bu alıntı, kalabalık sınıflar ve bireyselleşemeyen öğretim metotlarıyla kamu eğitim sisteminin Montessori’nin önerdiği “öğrenen merkezli” yaklaşımdan uzak olduğunu göstermektedir.
Sosyal adaleti sağlayan eğitim sistemi nasıl tasarlanmalı?
1. Kamu-Özel iş birliği modeli:
Özel okullar ve devlet okulları ortasında bir köprü kurularak ortak projeler geliştirilebilir. Örneğin, devlet takviyeli özel okul kontenjanları oluşturulabilir ve düşük gelirli ailelerin çocukları için özel okullarda eğitim alma imkânı artırılabilir.
Aristoteles:
“Eğitimin kökleri acı, meyveleri tatlıdır.”
Bu iş birliği modeli, başlangıçta güçlü bir süreç olarak görülebilir, fakat uzun vadede hem özel hem de devlet okullarının kalitesini artırarak toplumun geneline yarar sağlayacaktır.
2. Bölgesel eğitim fonları:
İhtiyaç sahibi bölgelerdeki okullara, özel dal ve sivil toplum kuruluşlarının katkılarıyla fon sağlanabilir. Bu fonlarla okulların altyapısı iyileştirilirken, öğrencilere burs ve kaynak takviyesi sunulabilir.
Malcolm X:
“Eğitim, geleceğe hazırlanmanın pasaportudur. Yarın, bugünden ona hazırlananlara aittir.”
Eşitsizliklerin derin olduğu bölgelerde, bölgesel eğitim fonları, geleceğin bugünden inşa edilmesinde kıymetli bir rol oynayacaktır.
3. Öğretmen eğitimi ve iyileştirilmiş çalışma şartları:
Eğitim sisteminin temel taşı olan öğretmenlerin mesleksel gelişimlerine yatırım yapılmalıdır. Ayrıyeten, özel ve devlet öğretmenleri için eşit çalışma şartları sağlanması, eğitimin genel kalitesini artırabilir.
4. Temel eğitimde kalite standartları:
Her çocuğun kaliteli eğitime erişimini sağlamak için hem devlet hem de özel okullarda belirli standartlar oluşturulmalıdır. Standartların sağlanması, sistemli kontroller ve takviye düzenekleri ile mümkün olabilir.
Sonuç: Her çocuk eşit fırsatlara sahip olmalı
Eğitimde toplumsal adaleti sağlamak için devlet, özel dal ve sivil toplum kuruluşlarının ortak bir gayede buluşması gerekmektedir. Eşit fırsatlar sunan bir eğitim sistemi, yalnızca kişisel başarıyı artırmakla kalmayacak, birebir vakitte toplumsal refahı ve huzuru da güçlendirecektir.
Unutulmamalıdır ki, eğitimde adaletin sağlanmadığı bir toplumda, ekonomik ve toplumsal eşitsizliklerin giderilmesi mümkün değildir. Eğitim, herkes için bir hak olduğu kadar, bir toplumun geleceğini inşa eden en kıymetli araçtır.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
