Özel Okul Öğretmenlerinin Özlük Haklarını Geliştirme ve Koruma: Girişimci Öğretmen Modeli
Eğitim sistemi, öğretmenlerin emeği ve katkıları üzerine inşa edilmiştir. Fakat, bilhassa özel okullarda çalışan öğretmenlerin özlük haklarının sonlu olması, uzun çalışma saatleri ve düşük maaşlar üzere sıkıntılar, öğretmenlerin mesleksel motivasyonlarını olumsuz etkilemektedir. Bu makalede, öğretmenlerin kendi isimlerine şahıs şirketi kurarak özel okullarla teşebbüsçü olarak kontrat yapmalarını öneren yenilikçi bir model tartışılmaktadır. Bu modelin, öğretmenlerin hem ekonomik hem de mesleksel haklarını müdafaa ve geliştirme potansiyeli incelenmiştir.
Girişimci öğretmen modeli nedir?
Girişimci Öğretmen Modeli, öğretmenlerin bireysel olarak birer şahıs şirketi kurmasını ve özel okullarla bir işveren-çalışan münasebetinden fazla bir iş iştiraki çerçevesinde kontrat yapmasını öngörmektedir. Bu modelin temel hedefi, öğretmenlerin çalışma müddetlerini, fiyatlarını ve profesyonel gelişimlerini daha esnek ve denetim edilebilir bir biçimde planlayabilmesidir.
Örnek olay incelemesi: Finlandiya eğitim sistemi, öğretmenlerin mesleksel bağımsızlıklarına büyük ehemmiyet vermesiyle bilinir. OECD’nin 2022 raporunda, Finlandiya’daki öğretmenlerin mesleksel bağımsızlıklarının, öğrenci başarılarıyla direkt alakalı olduğu belirtilmiştir (OECD, 2022). Bu bağlamda, teşebbüsçü öğretmen modeli de öğretmenlerin bağımsızlıklarını artırarak eğitim kalitesini yükseltmeyi hedeflemektedir.
Girişimci modelin avantajları
1. Esnek çalışma koşulları
Girişimci öğretmen modeli, öğretmenlerin kendi çalışma saatlerini ve şartlarını belirlemesine imkan tanır. Bu durum, öğretmenlerin mesleksel ve şahsî hayatları ortasında bir istikrar kurmalarına yardımcı olabilir. Eğitim ekonomisti Eric Hanushek, öğretmenlerin iş tatminlerinin öğrencilerin akademik başarılarına direkt tesiri olduğunu belirtmiştir (Hanushek, 2011).
2. Adil ücretlendirme
Girişimci öğretmen modeli, öğretmenlerin deneyimlerine ve uzmanlık alanlarına nazaran fiyatlarını belirlemelerine imkan tanır. Böylelikle, sabit maaş sisteminin ötesine geçilerek, öğretmenlerin emeği gerçek pahasında karşılık bulabilir.
3. Profesyonel gelişim olanakları
Şahıs şirketi sahibi olan öğretmenler, mesleksel gelişimleri için daha fazla fırsata sahip olabilir. Kendi bütçelerini ve vakitlerini denetim ederek seminerlere, sertifika programlarına ve akademik çalışmalara katılabilirler. Bu durum, öğretmenlerin eğitim alanındaki yeniliklere daha süratli adapte olmasını sağlar.
4. Vergisel avantajlar
Şahıs şirketi olarak çalışan öğretmenler, muhakkak vergi avantajlarından faydalanabilir ve kendi iş harcamalarını vergiden düşebilir. Bu, öğretmenlerin ekonomik manada daha güçlü bir konumda olmasını sağlar.
Uygulama zorlukları ve tahlil önerileri
1. Hukuksal ve vergisel engeller
Şahıs şirketi kurmanın yasal prosedürleri ve vergisel yükümlülükleri, öğretmenler için başlangıçta karmaşık görünebilir. Lakin, öğretmenlere özel danışmanlık hizmetleri ve devlet dayanaklı teşvik programları bu süreci kolaylaştırabilir.
2. Özel okul yöneticilerinin direnci
Bazı özel okul yöneticileri, bu modelin uygulanmasına direnç gösterebilir. Fakat, öğretmenlerin motivasyonunu artıran bu sistemin öğrenci muvaffakiyetini artıracağına dair somut datalarla bu direnç aşılabilir.
3. Meslektaşlar ortasında rekabet
Girişimci model, öğretmenler ortasında fiyat ve iş yükü konusunda rekabete yol açabilir. Bu durumun önüne geçmek için öğretmen sendikaları veya mesleki birlikler, minimum fiyat standartlarını belirleyerek düzenleyici bir rol üstlenebilir.
Alıntılar ve destekleyici görüşler
Eğitimci/MEB eski Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk, ‘Öğretmenlerin mesleksel bağımsızlıklarını artıracak her model, eğitim kalitesini direkt yükseltecektir’ diyerek, bu cins yenilikçi yaklaşımların değerine dikkat çekmiştir (Selçuk, 2020).
Ayrıca, eğitim teknolojisi teşebbüsçüsü Salman Khan, ‘Eğitmenlerin özelleştirilmiş çalışma planlarına sahip olması, eğitimde verimliliği artırır’ görüşüyle, bu modelin yenilikçi yapısını desteklemektedir (Khan, 2015).
Öneriler
Girişimci öğretmen modeli, özel okullarda çalışan öğretmenlerin özlük haklarını muhafaza ve geliştirme noktasında yenilikçi bir tahlil sunmaktadır. Bu modelin muvaffakiyete ulaşması için şu adımların atılması önerilmektedir:
-
Pilot uygulamalar: Modelin uygulanabilirliğini test etmek için muhakkak okullarda pilot projeler başlatılabilir.
-
Eğitim ve danışmanlık: Öğretmenlere şahıs şirketi kurma, mukavele hazırlama ve finansal idare bahislerinde rehberlik edilebilir.
-
Yasal düzenlemeler: Bu modelin uygulanmasını kolaylaştıracak tüzel düzenlemeler yapılabilir.
Girişimci öğretmen modeli, sadece öğretmenlerin değil, öğrencilerin ve genel olarak eğitim sisteminin de yararlı çıkacağı bir yenilik sunmaktadır. Eğitimde dönüşüm fakat öğretmenlerin daha yeterli şartlara sahip olmasıyla mümkün olacaktır.
Girişimci çğretmen modeli: 5N1K
1. Ne?
Girişimci Öğretmen Modeli, özel okullarda çalışan öğretmenlerin kendi isimlerine şahıs şirketi kurarak, okullarla işveren-çalışan bağlantısı yerine, teşebbüsçü olarak kontrat yapmalarını öneren bir sistemdir. Bu model, öğretmenlere esnek çalışma şartları, adil fiyatlandırma ve mesleksel bağımsızlık sunmayı amaçlar.
2. Neden?
Özel okullarda çalışan öğretmenlerin karşılaştığı temel problemler şunlardır:
-
Düşük maaşlar ve sonlu özlük hakları,
-
Uzun ve yorucu çalışma saatleri,
-
Mesleki bağımsızlığın yetersizliği.
Bu problemler, öğretmenlerin motivasyonunu ve mesleksel tatminini azaltmakta, münasebetiyle eğitim kalitesini düşürmektedir. Teşebbüsçü Öğretmen Modeli, bu sorunları çözmek ve öğretmenlerin ekonomik ve mesleksel haklarını geliştirmek için önerilmiştir.
3. Nerede?
Bu model, bilhassa özel okullarda çalışan öğretmenlerin meselelerine tahlil getirmek gayesiyle tasarlanmıştır. Birinci olarak Türkiye’deki özel okullarda pilot uygulamalarla hayata geçirilebilir. Daha sonra, bu modelin başarılı olduğu ülkelerde (örneğin, Finlandiya üzere öğretmen bağımsızlığının yüksek olduğu ülkeler) uygulanabilirliği test edilir ve genişletilebilir.
4. Ne Vakit?
Bu model, kısa vadede öğretmenlerin şahıs şirketi kurmaları için gerekli altyapının hazırlanması ve pilot uygulamaların başlatılmasıyla hayata geçirilebilir. Orta ve uzun vadede ise sistemin tüm özel okullarda yaygınlaştırılması ve türel altyapının geliştirilmesi hedeflenir.
5. Kim?
Bu modelden şu kümeler direkt etkilenir:
-
Öğretmenler: Daha esnek çalışma şartları ve adil fiyatlandırma elde eder.
-
Öğrenciler: Motivasyonu artan öğretmenler sayesinde daha kaliteli bir eğitim alır.
-
Okul İdareleri: Uzman öğretmenlerle esnek kontratlar yaparak daha verimli bir iş gücü sağlar.
-
Devlet: Eğitim kesimindeki problemlerin tahliline katkı sağlar ve öğretmen bağımsızlığını destekleyen bir sisteme öncülük eder.
6. Nasıl?
Girişimci Öğretmen Modeli şu adımlarla hayata geçirilebilir:
-
Şahıs Şirketi Konseyimi: Öğretmenlere kolaylık sağlayacak rehberlik ve teşvik programları düzenlenir.
-
Hukuki Düzenlemeler: Öğretmenlerin teşebbüsçü olarak çalışabilmesi için gerekli yasal altyapı hazırlanır.
-
Sözleşme Sistemi: Öğretmenlerle okullar ortasında standart kontrat şablonları oluşturulur.
-
Pilot Uygulamalar: Belli özel okullarda bu model test edilir ve sonuçlar kıymetlendirilir.
-
Mesleki Eğitim ve Takviye: Teşebbüsçü öğretmenlerin profesyonel gelişimleri için eğitimler ve danışmanlık sağlanır.
Bu model, öğretmenlerin ekonomik ve mesleksel bağımsızlıklarını artırarak eğitim kalitesine direkt katkı sağlayacak yenilikçi bir tahlil sunmaktadır.
Kaynaklar:
-
Hanushek, E. A. (2011). Teacher Quality. Economics of Education Review.
-
OECD (2022). Education at a Glance.
-
Selçuk, Z. (2020). Ebeveyn Benim.
-
Khan, S. (2015). The One World Schoolhouse: Education Reimagined
