Her sabah milyonlarca öğrenci okul ziliyle ders başı yaparken, tıpkı saatlerde konutta, sokakta yahut bir atölyede çalışmak zorunda kalan yüz binlerce genç bulunuyor. Burada bugün sessiz bir krizi ele alıyorum. Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası’nın (Eğitim Sen) 2024 – 2025 yılı birinci yarıyıl raporuna nazaran, örgün eğitim dışında kalan çocuk sayısı 1.578.941’e ulaşmış durumda. Bu sayı, yalnızca bir istatistik değil; her biri bireylerin, potansiyelin ve geleceğin kaybını temsil ediyor.
Peki, 15-17 yaş kümesindeki bu çocuklar neden okulda değil ve okulda olmadıkları vakit nerede?
Fotoğraf: UNICEF
Sebep 1: Ekonomik sıkıntılar
Yoksulluk, eğitimin önündeki en büyük mahzurlardan biri. Dar gelirli aileler için eğitim masrafları — okul kıyafetleri, kitaplar, ulaşım — karşılanamaz yükler haline geliyor. Bu nedenle çocuklar, okul yerine iş gücüne dahil edilerek aile bütçesine katkı sağlamaya zorlanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, 15-17 yaş kümesindeki çocukların %22,1’i iş gücüne katılıyor; bu oran erkek çocuklarda %32,2, kız çocuklarında ise %11,5 olarak belirtiliyor.
Düşünün, bir çocuk daha gençliğinde, hayaller yerine faturaları düşünmek zorunda bırakılıyor. Bu döngü, sadece o çocuğun hayatını değil, tüm toplumun geleceğini etkiliyor.
Sebep 2: Toplumsal ve kültürel dinamikler
Erken yaşta evlilik, bilhassa kız çocuklarının eğitimden uzaklaşmasının en büyük sebeplerinden biri. Klâsik roller, eğitimi art plana atarak evliliği öncelik haline getiriyor. Erkek çocuklarda ise durum farklı: Onlar için ‘el işinin’ cazibesi, eğitimi ikinci plana itiyor.
Eğitim Islahatı Teşebbüsü’nün (ERG) raporuna nazaran, 15-17 yaş kümesinde eğitim dışındaki çocuk oranının en yüksek olduğu vilayetler %35,6 ile Muş, %32,4 ile Ağrı ve %28,7 ile Gümüşhane. Bu datalar, eğitime erişimde bölgesel eşitsizliklerin de değerli bir rol oynadığını gösteriyor.
Uzun vadeli sonuçlar
Eğitim dışı kalan gençlerin toplumsal tesirleri, sadece kişisel kayıplarla hudutlu değildir; bu durum, gelecekteki ekonomik, toplumsal ve kültürel yapıyı da derinden tesirler. OECD bilgilerine nazaran, eğitimsiz bireyler ortasındaki işsizlik oranı, eğitimli bireylere nazaran %50 daha yüksektir. Bu bireyler, iş gücüne katılamadıkları üzere, ekonomik üretkenliği ve verimliliği de düşürür.
Eğitimden yoksun kalan bireyler, toplumsal dışlanma riskiyle daha sık karşılaşır. Bu bireyler, sırf ekonomik olarak değil, toplumsal sermaye açısından da zayıf bir pozisyonda yer alır. Sonuç olarak, bu durum toplumsal adaletsizlikleri ve gelir eşitsizliklerini derinleştirir, toplumsal kutuplaşmayı artırır.
Kriminolojik açıdan, eğitimsizlik bireyleri yasa dışı faaliyetlere iten bir faktör olabilir. Eğitimden kopmuş gençler ortasında kabahat oranlarının daha yüksek olduğu birçok çalışmada ortaya konulmuştur. Ayrıyeten, eğitimsiz bireylerin sıhhat durumu ekseriyetle daha berbattır, bu da sıhhat hizmetlerine olan talebi ve devlet harcamalarını artırır.
Bu zincirleme tesirler, sırf bireyleri değil, makro ölçekte toplumun kalkınmasını ve sürdürülebilir gelişimini tehlikeye sokar. Eğitimsizlik, ulusal ekonomilerde derin çatlaklar oluşturabilir ve toplumsal bütünleşmeyi sekteye uğratır.
Çözüm: Kaybolan kuşağı geri kazanmak
Bu karanlık tabloyu bilakis çevirmek için acil ve bütüncül yaklaşımlara muhtaçlık vardır. Tahliller yalnızca eğitimi değil, ekonomik ve toplumsal dinamikleri de kapsamalıdır.
Şartlı Eğitim Takviyeleri: Eğitim, aileler için bir yük olmaktan çıkarılmalıdır. Devlet, ailelere çocuklarını okula göndermeleri için direkt maddi takviye sağlamalı ve bu takviyeler tertipli bir halde artırılmalıdır.
Dijital Eğitim ve Altyapı Gelişimi: Özellikle kırsal bölgelerde, internet erişimi ve dijital araçlar yaygınlaştırılmalıdır. Uzaktan eğitim platformları, bu bölgelerdeki eğitime erişim meselelerini çözmek için bir köprü misyonu görebilir.
Cinsiyet Eşitliği Temelli Kampanyalar: Erken yaşta evlilik üzere kültürel normlara karşı farkındalık yaratılmalı; kız çocuklarının eğitimi bir hak olarak savunulmalıdır. Eğitimde cinsiyet eşitliğini destekleyen kamu spotları ve kampanyalar düzenlenmelidir.
Mesleki Eğitim ve Yine Entegrasyon Programları: Eğitimden kopmuş bireylerin sisteme yine dahil edilmesi için kapsamlı mesleksel eğitim programları geliştirilmelidir. Bu programlar, gençlerin hem iş gücüne katılmasını hem de ekonomik bağımsızlık kazanmalarını sağlar.
Yerel İşbirlikleri ve Sivil Toplum İştiraki: Yerel idareler, sivil toplum kuruluşları ve özel bölüm, bu çocukların eğitime kazandırılması için iş birliği yapmalıdır. Her bölgenin kendi dinamiklerine uygun tahliller geliştirilmelidir.
Son kelam olarak;
Eğitim, yalnızca bireylerin ömür kalitesini artırmakla kalmaz, birebir vakitte toplumların kolektif refahını, ekonomik büyümeyi ve sürdürülebilir kalkınmayı şekillendiren temel bir araçtır. Bu bağlamda, 15-17 yaş ortasındaki eğitim dışında kalan 1.578.941 çocuk, sadece sayısal bir kayıp değil, birebir vakitte tüm bir kuşağın potansiyelinin yitirilmesi manasına gelmektedir. Bu bireyler, yalnızca eğitim sisteminin dışına itilmekle kalmaz, tıpkı vakitte toplumsal eşitsizliklerin, ekonomik uçurumların ve toplumsal huzursuzlukların derinleşmesinin de önünü açan bir pozisyonda yer almaktadırlar.
Sonuç olarak, eğitim hakkından yoksun bırakılan her çocuk, sadece kişisel bir trajedinin değil, birebir vakitte toplumsal bir çöküşün de habercisi olmaktadır. Bir toplum, gençlerini kaybettiğinde yalnızca mevcut yapıyı değil, birebir vakitte geleceğini de kaybetmiş olur. Bu kayıp, sırf bugünün değil, yarının da belirsizliğe sürüklenmesiyle sonuçlanır.
Özellikle bu yaş aralığı, bireylerin kimliklerini inşa ettikleri, potansiyellerini keşfettikleri ve toplumsal rollerini şekillendirdikleri kritik bir periyodu temsil etmektedir. Eğitimden yoksun kalmak, sadece bir bireyin gelişimini engellemekle kalmaz; tıpkı vakitte toplumun kültürel, ekonomik ve demokratik yapılarının da zayıflamasına yol açar.
Eğitim, yalnızca bilgi transferinin ötesinde, bireylerin özgürleşmesini, yaratıcılıklarını geliştirmelerini ve toplumla olan bağlarını güçlendirmelerini sağlayan bir süreçtir. Münasebetiyle, her çocuğun hayatında çalacak bir eğitim zili, sadece kişisel bir gereksinim değil, toplumsal bir sorumluluk olmalıdır. Eğitim hakkından feragat etmek, yalnızca çocukların değil, tüm toplumun geleceğini ipotek altına almak manasına gelir. Bu noktada, yalnızca çocuklarımızı değil, toplumsal yapıyı da muhafaza sorumluluğumuzun şuurunda olmalıyız.
O halde, eğitim hakkından yoksun bırakılan bir jenerasyon, sadece kendi potansiyelini kaybetmekle kalmayacak, toplumsal yapıyı sürdürülebilir kılma ve demokratik pahaları yaşatma kapasitesini de yitirmeyecek midir?
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
