Çok konuşuluyor, çok tartışılıyor, ben de tasarım zekâsı çalışan bir kesim uygulamacısı olarak yapay zekâ ve eğitim konusunu tartışmaya açmak istedim. Bu hususta araştırmalarımı yaparken, teknoloji eğitiminde Türkiye’nin birinci online öğrenme platformu Bilişim Garajı’na yolum düştü ve bu başlıkta açtığım soruları Bilişim Garajı lideri Zerrin Topal’a sordum.
Bilişim Garajı, geleceğin eğitimi, hibrit öğrenme, bilişim, öğrenme çalışan bir platrofm. Garaj, ‘kodlama’, ‘üç boyutlu tasarım’, ‘akıllı aygıt tasarımı ve programlama’, ‘web tasarımı’ , ‘girişimcilik’ ve ‘görsel sanatlar’ alanlarında bilgi ve maharet kazandıran bir online öğrenme platformu birebir vakitte. O denli ki, her yıl Türkiye’nin 71 vilayetinde, 3000’den fazla eğitim noktasında ve 100.000’den fazla öğrenciye ulaşıyor. Bilişim Garajı öğrencilerin tecrübelerini ve gereksinimlerini anlamak, öğrenme süreçlerinin aktifliğini artırma, içerikleri uygunlaştırma ve öğretim stratejilerini optimize etme açısından epeyce değerli. Bilişim Garajı öğrenme platformunda yer alan anlık geri bildirim düzenekleri sayesinde öğretmenler ve sistem yöneticileri, eksiklikleri süratle tespit edip gerekli müdahaleleri yapabilirler.
Yapay zekâ ve öğrenmede bir kadın teknoloji lideri: Zerrin Topal
Bilişim Garajı CEO’su Zerrin Topal, yapay zekâ, oyunlaştırma, sanal gerçeklik üzere teknolojileri hizmetleriyle dünya çapında teknolojiler üretiyor. Eğitimin ve teknolojinin hayatta neler değiştirebileceği konusuna odaklanan ve bu değişimi gerçek yönlendirmek üzere çalışan Topal, Türkiye’de girişimcilik ekosisteminde de başkan isimlerinden. Türkiye’nin ileri teknoloji eğitim platformu Bilişim Garajı’nın Kurucu ve CEO’su olarak “Türkiye’nin Bayan Toplumsal Girişimcisi” kategorisinde de kıymetli bir oyuncu.
Buna ek olarak 2023 yılında eğitim teknolojileri alanında yenilikçi tahliller sunan CatchUpper platformu ile iş birliği yaparak öğrencilere ve eğitimcilere yönelik dijital eğitim araçlarını zenginleştirme ve erişilebilir hale getirme gayesini de gerçekleştiren Zerin Topal, “yapay zekâ ve eğitim” bağlantısında biz kıymetli şeyler söyleyebilecek durumdaki isimlerden. Bilhassa yüzde yüz yapay zekâ üretimi olan CatchUpper, bilhassa yapay zekâ temelli öğrenme tecrübelerinde ve eğitim içeriklerinin global dünyaya tecrübesinde eğitim ve teknoloji alanına kıymet katıyor.
Zerin Topal ile gerçekleştirdiğimiz iki röportajda, yapay zekâyı farklı açılardan ele alıyoruz. Birinci röportajımızda, yapay zekânın genel tabiatını ve toplumsal tesirlerini derinlemesine inceledik. İkinci röportajda ise, bu teknolojinin eğitimle olan münasebetini keşfettik. Birbirini tamamlayan bu sohbetlerin sonunda o kadar çok soru sorduk ve o kadar pahalı yanıtlar aldık ki, artık tüm bu bilgileri adım adım ve keyifle keşfetmeye başlayalım.
-Sevgili Zerin Topal, son yıllarda neredeyse tüm gelecek teknolojilerine ‘yapay zekâ’ etiketini yapıştırmaya başladık. Bu bahiste ne düşünüyorsun? Yapay zekânın süratle gelişmesi, yalnızca teknoloji dünyasını değil, pek çok kesimi de dönüştürmeye başladı. Teknolojinin bu evrimine nasıl bakmalı ve gelecekte yapay zekânın toplumsal tesirleri hakkında neler öngörüyorsun?
Bu enteresan ve değerli mevzu. Son yıllarda epey tanınan ve üzerinde çokça tartışılan bir alan haline geldi. Yapay zekâ, kısa bir tanımla, bilgisayar sistemlerinin insan gibisi düşünme ve karmaşık sorun çözme yeteneklerini simüle etme süreci olarak söz edilebilir. Yapay zekâ alanındaki çarpıcı ve süratli gelişmeler, yalnızca teknoloji sanayisini değil, birebir vakitte tıp, eğitim, otomotiv, finans, tarım ve öbür birçok dalı de değerli ölçüde etkilemekte ve dönüştürmekte. Yapay zekâ; bilgisayar bilimleri ve mühendislik üzere teknik alanların çok ötesine geçerek, toplumun her alanında daha bariz bir biçimde ve daha tesirli olarak yer bulmakta ve yaygınlaşmakta. Bu durum, bireylerin ömürlerini daha pratik ve kullanışlı hale getirirken, iş süreçlerini de büyük oranda revize etmekte ve dönüştürmekte, bunu görmeliyiz. Bu zekâ çeşidi tıpkı vakitte yenilikçi tahliller sunarak ekonomik ve toplumsal yararlar sağlamakta. Ayrıyeten, bu teknolojilerin gelecekteki gelişimi, eğitimden sıhhate kadar birçok alanda daha fazla tesir yaratacak ve insanlık için yeni fırsatlar yaratma potansiyeline sahip olacak. Bence açılımı bu.
-Yapay zekâ nedir ve nasıl çalışır? Bu teknolojinin temel özellikleri, kullanım alanları ve insan hayatındaki tesirleri hakkında ne söyleyebilirsiniz?
Yapay zekâ, bilgisayar sistemlerinin insan gibisi zekâya sahip olabilme yeteneği olarak tanımlanır. Bu sistemler, yüksek kaliteli bilgi tahlili, karmaşık sorun çözme, tesirli öğrenme ve şuurlu karar verme üzere insan zekâsının özel niteliklerini taklit etmeyi hedeflerken, tıpkı vakitte insan davranışlarını ve niyet süreçlerini taklit edebilme kabiliyetine de sahip. Yapay zekâ, çoklukla makinelerin bilgi toplamasını, kapsamlı bir formda öğrenmesini, dataları anlamasını ve mantıklı sonuçlar çıkarmasını sağlamak emeliyle kullanılan çeşitli algoritmalar ve karmaşık yapay hudut ağları ile desteklenmekte. Ayrıyeten, birçok farklı bölümde faal bir halde kullanılan yapay zekâ, otomasyon süreçlerinden tıbbi uygulamalara, finansal tahlillerden ulaşım sistemlerine ve eğitim alanına kadar uzanan, derin bir yelpazede çeşitli ve tesirli uygulamalara sahip olan bir teknolojidir. Bu durum, yapay zekânın, günümüz dünyasında ne derece değerli ve tesirli bir rol oynadığını açık bir biçimde göstermekte. Kullanıcıların gereksinimlerine ve taleplerine yönelik geliştirilen yapay zekâ uygulamaları, süreçlerin daha verimli hale gelmesine katkıda bulunurken, tıpkı vakitte insan ömrünü da kolaylaştıran bir öge haline dönüşmekte.
-Yapay zekâ, makine öğrenmesiyle tıpkı şey midir? Bu iki kavram ortasındaki farklar nelerdir ve nasıl birbirlerini tamamlarlar?
Tam o denli denemez. Daha çok derin ve örüntüsel bir öğrenmedir. Mesela makine öğrenmesi, bilgisayar sistemlerinin muhakkak bir misyonu başarılı bir biçimde yerine getirmek için bilgi kullanarak kendilerini geliştirmesini sağlayan hayli değerli bir alandır. Bu süreç, dataların ayrıntılı tahlili ve tesirli modelleme formülleri kullanılarak gerçekleştirilen bir çalışmadır. Derin öğrenme ise makine öğrenmesinin daha özel ve derin bir alt kısmıdır. Derin öğrenme, yapay hudut ağları kullanarak, karmaşık bilgi temsillerini otomatik olarak öğrenen gelişmiş algoritmaları içerir. Bu yenilikçi teknolojiler ekseriyetle karmaşık data setlerini tahlil etmek ve büyük ölçüde bilgiyi süratli ve tesirli bir formda işlemek için kullanılmakta. Örneğin, bir derin öğrenme modeli, manzara tanıma yahut doğal lisan sürece üzere zorlayıcı ve karmaşık misyonları muvaffakiyetle gerçekleştirebilir. Makine öğrenmesi ve derin öğrenme, günümüzde birçok farklı sanayide yaygın bir halde kullanılmakta ve süratle gelişen çok dinamik bir alan olmaya devam etmekte. Bu alanın ilerlemesi, birçok bölümde yenilikçi tahlillerin ve uygulamaların ortaya çıkmasını sağlayarak, iş süreçlerini ve hizmet kalitesini kıymetli ölçüde artırmakta.
-Yapay zekâ, doğal lisan sürece ve imaj sürece ortasında bir bağlantı var mı?
Karşılaştırayım: Doğal lisan Sürece, bilgisayarların insan lisanını anlaması ve işlemesi için kullanılan çeşitli yapay zekâ tekniklerini kapsar. Bu teknikler, metin madenciliği, his tahlili, konuşma tanıma üzere birçok farklı uygulamada yaygın bir biçimde kullanılabilir. Bilhassa, lisanın manasını kavrayabilen sistemler geliştirerek, kullanıcıların daha doğal ve tesirli bir formda bağlantı kurmalarına imkan tanır. Bu alandaki gelişmeler, kullanıcıların dilsel etkileşimlerini daha akıllı ve verimli hale getirmeyi amaçlamaktadır.
Görüntü sürece ise, bilgisayarların imajları manaya ve yorumlama yeteneklerini geliştiren teknikleri içerir. Günümüzde, bu teknikler obje tanıma, yüz tanıma ve manzara sınıflandırma üzere çeşitli uygulamalarla entegre edilmekte olup, daima daha da gelişmektedir. Bu alan içinde en çok kullanılan tekniklerden bazılarıdır ve bu teknikler sayesinde bilgisayarlar görselleri tesirli bir formda tahlil edebilmekte ve anlamlandırabilir. Her iki alanda da kullanılan yapay zekâ teknikleri, günümüzde birçok sanayide kıymetli ve tesirli uygulamalar sağlamakta, böylelikle iş süreçlerinin optimizasyonuna katkı bulunmakta ve kullanıcı tecrübelerini zenginleştirmekte. Bunu açıkça görüyoruz. Kullanıcıların gereksinimlerine ve taleplerine daha âlâ karşılık verebilen sistemler sayesinde, teknolojinin sunduğu avantajlar da artırılmakta. Bu tıp teknolojiler, hayatın birçok alanında ihtilal yaratan yenilikçi uygulamalar geliştirilmesine imkan sağlamaktadır. Böylelikle, her iki alanda da daima olarak yeni tahliller ve imkanlar yaratılmakta, insanların günlük hayatlarını kolaylaştıran çalışma formülleri ortaya çıkmaktadır.
-Yapay zekâ, etik bir teknoloji olabilir mi? Gelecekte yapay zekâ kullanımı, insan hakları, mahremiyet ve önyargı üzere etik sıkıntılarla nasıl başa çıkabiliriz?
Yapay zekâ ve etik konusu, günümüz dünyasında süratle gelişen ve daima evrilen yapay zekâ teknolojisinin kullanımına bağlı olarak bir dizi farklı moral ve etik prensibi derinlemesine incelemekte ve tartışmaya açıyor. Bu geniş kapsamlı husus altında, yapay zekâ uygulamalarının insanların mahremiyetini ihlal etme mümkünlüğü epeyce değerli bir sıkıntı olarak öne çıkıyor bence. Bireylerin ferdî bilgilerini muhafaza gerekliliği, toplumsal bütünlüğü tehdit eden ögelerin ortadan kaldırılması gayesiyle da büyük bir kıymet taşıyor. Ayrıyeten, telif haklarına hürmet gösterme mecburiliği, yaratıcıların yapıtlarını muhafaza açısından elzemdir. Tekrar toplumun yararı için yapay zekâ uygulamalarının etik hudutlar içerisinde kullanılma gerekliliği, günümüz teknolojisinde göz arkası edilmemesi gereken öteki bir kritik husustur. Birebir vakitte, yapay zekâ algoritmalarının önyargı ve ayrımcılık riski de büyük bir tehdit oluşturmakta ve bu durum dikkatle değerlendirilmelidir.
-Peki ya yapay zekâ kusur yaparsa!?
Yapar esasen. İrrasyonel olabilir, önyargılı olabilir. Mesela önyargılı datalarla eğitilen sistemlerin toplumda ne üzere sıkıntılar yaratabileceği üzerinde titizlikle durmak, her teknolojin sağladığı yararlara karşın, çok değerlidir. Yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesi ve yaygın bir biçimde kullanılması evrelerinde bu etik ve moral prensiplerinin dikkate alınması, tüm bu sebeplerle birlikte teknolojinin toplum üzerinde yalnızca olumsuz değil, olumlu bir tesir yaratmasını ve insanların ömür kalitesini artırmasını sağlamaktadır. Böylece, toplumun karşılaştığı karmaşık problemler, yapay zekânın sağladığı imkanlarla daha faal ve verimli bir halde ele alınabilir ve tahlil yolları bulunabilir. Bu etik prensipler, yapay zekâ teknolojilerinin yalnızca geliştirilmesiyle kalmayıp, birebir vakitte uygunsuz ve istismar edici kullanımlarının da önlenmesi açısından son derece değer taşıyor.
-Yapay zekâ bir ihtilal mi?
Bilmiyoruz. Şu an için yorumlayabiliriz. Yapay zekâ, günümüzün süratle gelişen ve teknoloji odaklı dünyasında pek çok sanayide farklı ve çeşitli uygulamalara sahip olmanın ötesinde, bu yenilikçi teknolojiler sayesinde ömrün birçok alanında ihtilal niteliğinde değişiklikler meydana getiriyor. Benim şahsi fikrim bu. Örneğin, finans dalında dolandırıcılığı önlemek ve tespit etmek gayesiyle son derece tesirli ve yenilikçi prosedürler geliştirmek için sıkça kullanılmakta bugün. Bu durum, finansal güvenliği artırma gayelerine kıymetli katkılarda bulunarak daha inançlı bir ekonomik ortam sağlıyor. Sıhhat bölümünde ise, teşhis ve tedavi süreçlerini desteklemek emeliyle yapay zekâ sistemleri büyük bir rol üstlenmiş durumda. Bu da hastaların daha yanlışsız ve süratli bir formda tedavi edilmelerine imkan tanıyarak ömür kalitelerini artırıyor. E-ticaret alanında, bireylere şahsî ilgi alanları ve tercihlerine nazaran özelleştirilmiş teklifler sunarak alışveriş tecrübelerini zenginleştirip, böylelikle müşteri memnuniyetini değerli ölçüde artırmayı da başarıyor. Bunun yanında mesela otomotiv kesiminde şoförsüz araçların geliştirilmesinde değerli bir öge haline gelmekte ve bu durum da ulaşım alanındaki dönüşümü hızlandırarak insanlara yeni bir mobilite biçimi sunmaktadır. Bunun yanı sıra, güvenlik sistemlerinde, oyun sanayisinde, tarım ve lojistik üzere birçok farklı alanda da yapay zekâ kullanımı süratle artmakta ve yaygın bir formda benimsendiği görülmektedir. Bu alanlarda yapay zekânın sağladığı avantajlar, rekabet gücünü artırarak daha verimli süreçlerin ortaya çıkmasına yardımcı olmakta ve işletmelerin genel verimliliklerini büyük ölçüde yükseltmektedir.
-Yapay zekânın gelecekteki potansiyeli hakkında ne düşünüyorsunuz? Hangi alanlarda en büyük değişimi yaratabilir ve bu dönüşüm, toplumları nasıl etkileyebilir?
Yapay zekânın potansiyeli, gelecekte daha fazla bölümü etkileyerek, günlük hayatımızda ve iş ömründe esaslı değişiklikler yaratmaya devam edecektir.
Gelecekte yapay zekâ ve öğrenme alanında daha fazla derinleşme ve gelişme bekleniyor. Ben bekliyorum. Günümüzde teknolojinin süratli bir formda ilerlemesiyle birlikte, akıllı aygıtlar ve uygulamalar, yapay zekâ ve öğrenme yetenekleri sayesinde beşerlerle çok daha etkileşimli ve uyumlu bir biçimde etkileşim kuracak. Bu etkileşim, toplumsal yaşantımızdan iş hayatımıza kadar pek çok alanı kapsayacak ve bu sayede beşerler, günlük hayatlarında daha akıllı ve tesirli tahlillerle karşılaşacaklar. Birebir vakitte, tıp, eğitim, finans ve birçok öteki bölümlerde yapay zekâ kullanımı artarak daha da yaygın hale gelecektir. Bu durum, her bölümde verimliliği artırmanın yanı sıra, süreçlerin daha da hızlanmasını sağlayacak ve beşerler, vakitlerini daha pahalı işlere harcama fırsatını elde edecekler. Bununla birlikte, yapay zekâ etiği ve güvenliği mevzularında daha fazla araştırma ve regülasyon yapılması gerekecek. Etik ikilemler, bu yeni teknolojilerin benimsenmesinde değerli bir rol oynayacak ve bu nedenle, toplumların bu hususlarda kâfi bilgi ve şuur kazanması hayati değer taşıyor. Gelecekte yapay zekâ ve öğrenme, hayatımızın birçok tarafını esaslı bir formda dönüştürecek ve her alanda daha da yaygın hale gelecek. Bu gelişmeler, bireylerin ömür şekillerini, iş yapma biçimlerini ve eğitim sistemlerini kıymetli ölçüde etkileyecek.
Bu bence çok açık ki, yapay zekâ sayesinde verimlilik artacak, süreçler daha da hızlanacak ve beşerler, tekrarlayan işlerden kurtularak daha yaratıcı ve yenilikçi alanlara yönelme fırsatına sahip olacaklar. Bu dönüşüm, tıpkı vakitte bireylerin potansiyellerini keşfetmelerine ve geliştirmelerine imkan tanırken, toplumların da ilerlemesine katkı sağlayacak. Karşılaştığımız toplumsal ve ferdî meselelere çeşitli tahliller sunarak, toplumların genel refahını artırmayı amaçlayan bu yenilikler, gelecekte hepimizi daha düzgün bir hayat standardına kavuşturmayı hedeflemekte. Güya hoş günler geliyor. Korkmaya gerek yok ancak heyecanlanabiliriz!
Threads
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
